ચાખડીએ ચઢી ચાલ્યા હસમુખલાલ/૬: Difference between revisions

‘આ ભાઈની ફરિયાદ કેમ આવી? કહે છે કે ચેક વટાવવા આપ્યો એને અડધો કલાક થઇ ગયો...કેમ આટલી બધી વાર થઈ...જસ્ટ ઇન્કવાયર...જરા તપાસ કરો...’

‘પણ સાહેબ...’

(પરસેવો લૂછતા હસમુખલાલ પાછા ટેબલની પાસે આવે છે ત્યારે મધપૂડા ઉપર મધમાખીઓ બેસી જાય એવું ટોળું એમના ટેબલની આજુબાજુ ફરી વળ્યું હોય છે.)

‘મારે એકાઉન્ટ ઉઘાડવો છે, સાહેબ.’

‘કયો એકાઉન્ટ-’

‘કરન્ટ’

‘ફર્મનો નહિ, અંગત -સાહેબ.’

હસમુખલાલ એને ઝડપથી એકાઉન્ટ ઉઘાડવા માટેનાં જરૂરી કાગળિયાં આપે છે.

હસમુખલાલે ફરીથી એકવાર ટાલ ઉપર ઝમી ગયેલો પસીનો લૂછી નાંખ્યો ને ત્યાં જ મગને આવીને એમને કહ્યું : ‘પરીખસાહેબ બોલાવે છે....’

‘આ એક અઠવાડિયું જોરજુલમ કરી લ્યો, મારા સાહેબો,’ બબડતા હસમુખલાલ પરીખસાહેબની ચેમ્બરમાં પહોંચી ગયા.

હસમુખલાલે સાહેબની ચેમ્બરમાં ઊભાં ઊભાં જ કાગળ વાંચી લઈને કહ્યું :

‘સાહેબ, આ સ્ટેટમેન્ટ તો આપણે મોકલી આપ્યું છે. છતાં ય આજે બીજું ડુપ્લીકેટ તૈયાર કરાવીને મોકલી આપું છું.’

‘હું જાણતો’તો કે એ લગનમાં આવવાનો છે એટલે મારો જવાનો કંઈ વિચાર જ નહોતો. પણ આ તમારાં કાકીએ આગ્રહ કર્યો.... તમને વાંધો ન હોય તો વિદ્યુતકુમાર, હું જરા બીડી..’

‘આ તમારા જેવી ઈઝીચેઅર આપણે વસાવવી પડશે...માનો ન માનો, લગીર નિરાંતે અઢેલીએ છીએ ને સુખ-સુખ જેવું લાગે છે?’ પ્રા.ની આરામખુરશીમાં, ચાર મણની તળાઈમાં સૂવાના હોય એટલી લહેરથી, નિરાંતે જરા પગ લંબાવી, હસમુખલાલ ગોઠવાયા. દીવાસળીથી બીડી ચેતવતાં એમના ચહેરા ઉપર મૂળ ગામ ઠાસરાની થોડી ધૂળનું લીંપણ થઈ ગયું. આંખો બુદ્ધિથી જરા ચેતનવંતી બની ગઈ. બીડીનો એક દમ લીધો. ખૂંખારો ખાધો ને વાત માંડી :

‘તે.....એ, કાકા, તમારાં પેલાં બીજા દાદીમાએ કશો વિરોધ...’ મિસેસ પ્રા.એ વચ્ચે મૂંઝવણ રજૂ કરી : ‘તું સાંભળ તો ખરી, અલકા...આમ વચમાં...’

હસમુખલાલની બીડી અધવચ બુઝાઈ ગઈ હતી. એને ફરી સળગાવીને દમ લગાવતાં એમણે કહ્યું, ‘એવું છે અલકાબહેન કે રાણીછાપ રૂપિયાના એ જમાનામાં તો આ અંગે એવો કાંઈ ઝાઝો વિરોધ હતો નહીં. અને સાચી વાત જ કહું તો અમારાં મોટી દાદીમા ઊલટાનાં રાજી થયાં કે હશે, મારો ખોળો નસીબજોગે ન ભરાયો પણ હવે ઘર નિઃસંતાન તો નહીં જ રહે અલકાબહેન, અસલનાં લોકોનાં વેરઝેર જબરાં તો સંપેય કહેવો પડે એવો.. હં... તો હું શું કહેતો હતો?... કે આ બન્ને શોક્યો હળીમળીને રહેતી ને લીલાલહેર કરતી ને આમ પાછા અમારા આ દાદા ગોરપદું કરતા, ને જોષ જોતાં આવડે એટલે પાછળથી એમણે જાહેર કરેલું કે ચોથી પત્નીએ સંતાનયોગ છે એ વાત તેઓ અગાઉથી જાણતા હતા. તો એમની છેલ્લી ને ચોથી દીકરીનાં લગ્ન ગયા વૈશાખમાં હતાં. ને તમારાં કાકી અને છોકરીઓની ખાસ મરજી કે એમને ત્યાં છેલ્લો પ્રસંગ છે તો લગ્નમાં જવું જ. હવે વાત એવી છે કે, આ મૂળ ગામમાં અમારું એક વ્યાસ ફળિયું છે. અને એ ફળિયામાં અમારા દાદા ને એમના ભાઈઓનાં અસલ વડિલોપાર્જિત મકાનો વહેંચાઈ ગયેલાં. અને અમારા સગા દાદાએ અમને બે ભાઈઓને પણ ઓરડાઓની વહેંચણી કરી આપેલી. મકાનની વહેંચણી પૂરી થઈ ત્યારે એ અરસામાં એટલે કે એ વયમાં હું વ્યવહારનો કાચો. અને એક ઉદાર માણસ તરીકે મારી પ્રતિષ્ઠા. ઘરની ને જૂનાં વાસણોની ને એવી બધી વહેંચણી થતી હતી, ત્યારે કોણ જાણે ક્યાંથી આ એક જ કૂખના મારા નાના પાજીભાઈ માટે મને સ્નેહ ઊમટી આવ્યો. મૂળ તો એ પ્રાથમિક શાળાનો માસ્તર એટલે દયા આવે એવી ગરીબડી સ્થિતિ. એટલે સ્નેહ સાથે દયા પણ ખરી. ખોટું કેમ બોલું, અલકાબહેન? એટલે મેં જાહેર કર્યું એની પસંદગી પહેલી.

‘તમે વિદ્યુતકુમાર કંઇ નસીબ જેવામાં માનો ખરા કે?’ પૂછી કાઢ્યા પછી, હસમુખલાલને લાગ્યું હતું કે આવો સાવ આગંતુક પ્રશ્ન સાંભળી ક્યાં તો વિદ્યુતકુમાર સાવ મૌન રહેશે અથવા કંઈક ઉડાઉ જવાબ આપશે. પરંતુ વિદ્યુતકુમાર તો માનભેર એમની સામે જોઈ રહ્યા હતા ને એમણે કહેલું :

આ પ્રશ્ન ઘણે અંશે વ્યક્તિગત બની જાય છે. અને નસીબમાં માનવું કે નહીં, એ વાત અંતે તે દરેક વ્યક્તિ માટે એક સાયકોલોજીકલ નીડ જેવી બની જાય છે. એક ઉદાહરણ રૂપે, હું મારા પૂરતું એમ કહ્યું કે મને રેશનલ થીન્કીંગ એટલે કે તર્કયુક્ત રીતે વિચારવાની ટેવ છે. તેથી આ નસીબની વાતને હું મારા વિચારના માળખામાં કોઈ રીતે ગોઠવી શકતો નથી. તર્કથી જેટલું સમજી શકાય, સમજાવી શકાય એટલું જ સ્વીકારવાનું મને ગમે છે.’

હસમુખલાલ પથારીમાં બેઠા થઈ ગયા. પાસે પડેલા પાણીના કુંજામાંથી એમણે પાણી પીધું. આવું સભર વાક્ય એમના જીવનમાં એ કદાચ ક્યારેય બોલ્યા નહોતા. એમની આખી વાણીનું સ્તર બદલાઈ ગયું હતું, એ વાતે એ જબરી ઉત્તેજના અનુભવી રહ્યા. ‘અચાનક તમને કશાકની એકદમ પ્રાપ્તિ થઈ જાય.’ આ શબ્દ ‘પ્રાપ્તિ’ એમની બોલચાલની વાણીમાં આ અગાઉ ક્યારેય એમણે ઉપયેાગમાં લીધો નહોતો.

(પચ્ચીસ હજારની પ્રાપ્તિ. મનના છેક તળિયામાંથી કશુંક સળવળીને જંપી ગયું.)

આંતરડાને શેકી નાખે એવી લાલચોળ કડક મસાલાની ચા, એમના ટેબલ ઉપર ગોઠવાઈ ગઈ હતી. એમણે બરોબર નજરનું અનુસંધાન કરી, મફતને અડધી ચા માટે બોલાવી લીધો.

મફત જેવા અસંસ્કારી જીવની મિત્રતા એમને અંતરથી કદી ગમતી નહોતી. છતાં ય, નાછૂટકાનો કોઈ તંતુ એની સાથે વળગીને, ચોંટી રહ્યો હતો.

‘કાલે જ આવે છે, રાતના, ઊપડો. ઊપડો.’

ચાના ટેસમાં મફત પૂરા કેફમાં બોલતો હોય એવું બોલ્યો, ત્યારે એ જાણે મોટો ઠઠ્ઠો કરતો હોય એમ લાગ્યું.