સંસ્કૃત કાવ્યશાસ્ત્રની આધુનિક કૃતિવિવેચનમાં પ્રસ્તુતતા/પુનરુક્તિની વ્યંજકતા: Difference between revisions

{{Poem2Open}}

પાઠકના કાવ્યમાં ‘ધમાલ ન કરો’ એ પદસમૂહ દરેક શ્લોકને આરંભે પુનરાવર્તિત થયો છે. આવી પુનરાવૃત્તિ પણ વ્યંજક હોઈ શકે છે એમ સંસ્કૃત કાવ્યશાસ્ત્ર કહે છે. પાઠકના કાવ્યમાં એ પદસમૂહનું પુનરાવર્તન એમ સૂચવે છે કે ધમાલ (આ શબ્દ ‘રોકકળ’ આદિના અર્થમાં હોવાનું સમજાય છે) કરવાનું રોકી શકાતું નથી ને તેથી ફરીફરી એ આજ્ઞા કરવી પડે છે. એમાંથી દુઃખની લાગણીની નિરંકુશતા સૂચવાય છે.

ઉર ઠલવવા ખાલી શોધ્યાં ઝરા, તરુઓ વને,

ઉર ઠલવવા પાળ્યાં પંખી બધાં જ વૃથા નકી,

ઉર ઠલવવું એ તો ક્યાંયે મળે જ મળે નહીં!

અહીં પુનરાવૃત્તિથી ઉર ઠલવવાના પ્રયત્નોનું સાતત્ય સૂચવાય છે, એની બહુલતા સૂચવાય છે અને તેથી વ્યર્થતાની લાગણી ઘૂંટાય છે. ‘મળે જ મળે નહીં’ એમાં ‘મળે’ની પુનરાવૃત્તિ નિરુપાયતા સૂચવે છે અને વ્યર્થતાની લાગણીને અપરિહાર્ય બનાવે છે.

{{Poem2Close}}

{{HeaderNav

|previous =  [[સંસ્કૃત કાવ્યશાસ્ત્રની આધુનિક કૃતિવિવેચનમાં પ્રસ્તુતતા/પ્રશ્નવાક્યની વ્યંજકતા|પ્રશ્નવાક્યની વ્યંજકતા]]  

|next = [[સંસ્કૃત કાવ્યશાસ્ત્રની આધુનિક કૃતિવિવેચનમાં પ્રસ્તુતતા/અભિધામૂલ શાબ્દી વ્યંજના|અભિધામૂલ શાબ્દી વ્યંજના]]

}}