અર્વાચીન કવિતા/(૨) સંગ્રહો: Difference between revisions

no edit summary
(x)
No edit summary
Line 3: Line 3:


<center><big>'''(૨) સંગ્રહો'''</big></center>
<center><big>'''(૨) સંગ્રહો'''</big></center>
{{Block center|<poem>હોરી અને ગઝલો
 
હોરી સંગ્રહ (૧૮૬૪)
<center>
ગુજરાતી હોળીસંગ્રહ (૧૮૭૦)
{{col-begin|width=}}
હોરીસમુદાય (૧૮૮૬)
{{col-2}}
ગજલસ્તાન, ભાગ પાંચ (૧૮૭૭-૮૮)
 
કાવ્યવિનોદ (૧૯૦૭)
{|style="border-right:1px #000 solid;width:100%;padding-right:0.5em;"
પંચામૃત (૧૯૧૪)
|-
લોકગીતો અને ભજનો  
| '''હોરી અને ગઝલો'''
નાગર સ્ત્રીઓમાં ગવાતાં ગીતોનો સંગ્રહ (૧૮૭૦)
|-
અમદાવાદની નાગર સ્ત્રીઓમાં ગવાતાં ગીતોનો સંગ્રહ (૧૮૭૨)
| હોરી સંગ્રહ (૧૮૬૪)<br>
સુરત જિલ્લામાં ઔદિચ્ય બ્રાહ્મણોમાં ગવાતાં ગીતોનો સંગ્રહ
|-
સાઠોદરા નાગરની નાતમાં ગવાતાં ગીતોનો સંગ્રહ
| ગુજરાતી હોળીસંગ્રહ (૧૮૭૦)<br>
મુંબઈ સમાચારનો ગરબા સંગ્રહ (૧૮૮૧)
|-
પારસી લગ્નગીતો-ગરબા (૧૯૩૩)
| હોરીસમુદાય (૧૮૮૬)<br>
રીતિદર્પણ
|-
નવીન સુંદર ચતુર
| ગજલસ્તાન, ભાગ પાંચ (૧૮૭૭-૮૮)
સ્ત્રી વિલાસ મનહર (૧૯૦૩)
|-
પરમાર્થસાર (૧૯૦૩)
| કાવ્યવિનોદ (૧૯૦૭)
કાવ્યવિનોદ, ભાગ બે (૧૯૦૭)
|-
બૃહત્ભજનસાગર (૧૯૦૯)
| પંચામૃત (૧૯૧૪)<br>
પંચામૃત (૧૯૧૪)
|-
આશ્રમભજનાવલિ (૧૯૧૪)
| '''લોકગીતો અને ભજનો'''
ગૂજરાતી જૂનાં ગીતો (૧૯૧૨)
|-
કાઠિયાવાડી સાહિત્ય, ભાગ બે (૧૯૧૩-૨૩)
| નાગર સ્ત્રીઓમાં ગવાતાં ગીતોનો સંગ્રહ (૧૮૭૦)
લોકગીત (૧૯૨૨)
|-
રઢિયાળી રાત, ભાગ ત્રણ (૧૯૨૫-૨૬-૨૭)
| અમદાવાદની નાગર સ્ત્રીઓમાં ગવાતાં ગીતોનો સંગ્રહ (૧૮૭૨)
લોકસંગીત (૧૯૨૫)
|-
રસકલ્લોલ (૧૯૨૯)
| સુરત જિલ્લામાં ઔદિચ્ય બ્રાહ્મણોમાં ગવાતાં ગીતોનો સંગ્રહ
રસિયાંના રાસ (૧૯૨૯)
|-
રઢિયાળા રાસ (૧૯૩૭)
| સાઠોદરા નાગરની નાતમાં ગવાતાં ગીતોનો સંગ્રહ
રાસસંગ્રહો
|-
રાસકુંજ (૧૯૨૮)
| મુંબઈ સમાચારનો ગરબા સંગ્રહ (૧૮૮૧)
રાસરજની (૧૯૩૩)
|-
રાસમાલિકા (૧૯૩૯)
| પારસી લગ્નગીતો-ગરબા (૧૯૩૩)
રાષ્ટ્રીય કાવ્ય
|-
સ્વદેશગીતામૃત (૧૯૧૮)
| રીતિદર્પણ
રાષ્ટ્રગીત (૧૯૨૨)
|-
સ્વરાજનાં ગીતો (૧૯૩૧)
| નવીન સુંદર ચતુર
ગ્રામભજનમંડળી (૧૯૩૮)
|-
શિષ્ટ કવિતાના સંગ્રહો
| સ્ત્રી વિલાસ મનહર (૧૯૦૩)
કાવ્યનિમજ્જન (૧૮૮૭)
|-
કાવ્યસુધાકર (૧૮૮૮)
| પરમાર્થસાર (૧૯૦૩)
કાવ્યમાધુર્ય (૧૯૦૩)
|-
સંગીતમંજરી (૧૯૦૯)
| કાવ્યવિનોદ, ભાગ બે (૧૯૦૭)
કવિતાપ્રવેશ (૧૯૧૧)
|-
મધુબિન્દુ (૧૯૧૫)
| બૃહત્ભજનસાગર (૧૯૦૯)
કવિતાવિનોદ (૧૯૨૬)
|-
કાવ્યપ્રેમી (૧૯૦૫-૬)
| પંચામૃત (૧૯૧૪)
સાહિત્યરત્ન (૧૯૦૮)
|-
ગોપકાવ્યો (૧૯૧૪)
| આશ્રમભજનાવલિ (૧૯૧૪)
સ્ત્રીગીતાવલી (૧૯૧૬)
|-
ગીતલહરી (૧૯૧૭)
| ગૂજરાતી જૂનાં ગીતો (૧૯૧૨)
ગુજરાતી સાહિત્યમાંથી કવિતાઓની ચૂંટણી (૧૯૨૪)
|-
કાવ્યસમુચ્ચય, ભાગ બે (૧૯૨૪)
| કાઠિયાવાડી સાહિત્ય, ભાગ બે (૧૯૧૩-૨૩)
ચણીબોર (૧૯૨૪)
|-
રાયણ, ભાગ બે (૧૯૨૫)
| લોકગીત (૧૯૨૨)
કાવ્યપરિચય, ભાગ બે (૧૯૨૬)
|-
કાવ્યકુંજ ભાગ પાંચ (૧૯૩૦ થી ૩૪)
| રઢિયાળી રાત, ભાગ ત્રણ (૧૯૨૫-૨૬-૨૭)
આપણી કવિતાસમૃદ્ધિ (૧૯૩૧)</poem>}}  
|-
| લોકસંગીત (૧૯૨૫)
|-
| રસકલ્લોલ (૧૯૨૯)
|-
| રસિયાંના રાસ (૧૯૨૯)
|-
| રઢિયાળા રાસ (૧૯૩૭)
|-
|}
 
{{col-2}}
{| style="padding-left:0.5em;"
|-
| '''રાસસંગ્રહો'''
|-
| રાસકુંજ (૧૯૨૮)
|-
| રાસરજની (૧૯૩૩)
|-
| રાસમાલિકા (૧૯૩૯)
|-
| '''રાષ્ટ્રીય કાવ્ય'''
|-
| સ્વદેશગીતામૃત (૧૯૧૮)
|-
| રાષ્ટ્રગીત (૧૯૨૨)
|-
| સ્વરાજનાં ગીતો (૧૯૩૧)
|-
| ગ્રામભજનમંડળી (૧૯૩૮)
| '''શિષ્ટ કવિતાના સંગ્રહો'''
|-
| કાવ્યનિમજ્જન (૧૮૮૭)
|-
| કાવ્યસુધાકર (૧૮૮૮)
|-
| કાવ્યમાધુર્ય (૧૯૦૩)
|-
| સંગીતમંજરી (૧૯૦૯)
|-
| કવિતાપ્રવેશ (૧૯૧૧)
|-
| મધુબિન્દુ (૧૯૧૫)
|-
| કવિતાવિનોદ (૧૯૨૬)
|-
| કાવ્યપ્રેમી (૧૯૦૫-૬)
|-
| સાહિત્યરત્ન (૧૯૦૮)
|-
| ગોપકાવ્યો (૧૯૧૪)
|-
| સ્ત્રીગીતાવલી (૧૯૧૬)
|-
| ગીતલહરી (૧૯૧૭)
|-
| ગુજરાતી સાહિત્યમાંથી કવિતાઓની ચૂંટણી (૧૯૨૪)
|-
| કાવ્યસમુચ્ચય, ભાગ બે (૧૯૨૪)
|-
| ચણીબોર (૧૯૨૪)
|-
| રાયણ, ભાગ બે (૧૯૨૫)
|-
| કાવ્યપરિચય, ભાગ બે (૧૯૨૬)
|-
| કાવ્યકુંજ ભાગ પાંચ (૧૯૩૦ થી ૩૪)
|-
| આપણી કવિતાસમૃદ્ધિ (૧૯૩૧)
|}
{{col-end}}
{{Poem2Open}}
'''આપણી કવિતાસંપાદનની પ્રવૃત્તિ'''
'''આપણી કવિતાસંપાદનની પ્રવૃત્તિ'''
{{Poem2Open}}
'''ગુજરાતી કવિતાનો''' અર્વાચીન કાળ શરૂ થતાં મુદ્રણની સગવડ થવાને લીધે, કવિતામાં કંઈક શાસ્ત્રીય અને ઐતિહાસિક દૃષ્ટિનો પ્રવેશ થવાને લીધે તથા કવિતાના વાચકોની ભિન્નભિન્ન રુચિઓને પહોંચી વળવા અર્થે કાવ્યગ્રંથોના સંપાદનની, મુદ્રણની સગવડવાળા યુગમાં વિશેષ શક્ય એવી એક નવી મહત્ત્વની પ્રવૃત્તિ શરૂ થઈ. આને લીધે પ્રાચીન તથા અર્વાચીન કવિતામાંથી અનેક પ્રકારના અનેક મોટા મોટા ગ્રંથો કે નાની નાની પુસ્તિકાઓ પ્રકટ થયાં. અર્વાચીન કાળમાં પ્રાચીન ગુજરાતી કવિતાનું થયેલું સંપાદન ગુજરાતી કાવ્યપ્રવૃત્તિનો એક મહત્ત્વનો ભાગ છે. દલપતરામે ‘કાવ્યદદોહન’ના બે ભાગમાં સૌથી પ્રથમ આદરેલી આ પ્રવૃત્તિ ‘પ્રાચીન કાવ્યમાલા’નાં સંખ્યાબંધ પુસ્તકોમાં અને પછી ‘બૃહત્‌ કાવ્યદદોહન’ના આઠ ભાગોમાં ફૂલીફાલી છે. તે સંગ્રહોમાં નરસિંહ, અખો, પ્રેમાનંદ, શામળ તથા દયારામ જેવાની લભ્ય તેટલી તમામ કૃતિઓ કે એકેક મોટી છૂટક કૃતિઓનું શાસ્ત્રીય અશાસ્ત્રીય, શુદ્ધ, અશુદ્ધ, સસ્તું કે શિષ્ટ એમ અનેક રીતે સંપાદન થતું આવ્યું છે. પ્રાચીન કવિતા આ પુસ્તકની મર્યાદા બહારનો વિષય હોવાથી અત્રે અર્વાચીન કવિતાને લગતાં તથા તેમાં અસરકારક તત્ત્વો જેવાં બનેલાં અગત્યનાં ગ્રંથસંપાદનોની નોંધ કરીશું.
'''ગુજરાતી કવિતાનો''' અર્વાચીન કાળ શરૂ થતાં મુદ્રણની સગવડ થવાને લીધે, કવિતામાં કંઈક શાસ્ત્રીય અને ઐતિહાસિક દૃષ્ટિનો પ્રવેશ થવાને લીધે તથા કવિતાના વાચકોની ભિન્નભિન્ન રુચિઓને પહોંચી વળવા અર્થે કાવ્યગ્રંથોના સંપાદનની, મુદ્રણની સગવડવાળા યુગમાં વિશેષ શક્ય એવી એક નવી મહત્ત્વની પ્રવૃત્તિ શરૂ થઈ. આને લીધે પ્રાચીન તથા અર્વાચીન કવિતામાંથી અનેક પ્રકારના અનેક મોટા મોટા ગ્રંથો કે નાની નાની પુસ્તિકાઓ પ્રકટ થયાં. અર્વાચીન કાળમાં પ્રાચીન ગુજરાતી કવિતાનું થયેલું સંપાદન ગુજરાતી કાવ્યપ્રવૃત્તિનો એક મહત્ત્વનો ભાગ છે. દલપતરામે ‘કાવ્યદદોહન’ના બે ભાગમાં સૌથી પ્રથમ આદરેલી આ પ્રવૃત્તિ ‘પ્રાચીન કાવ્યમાલા’નાં સંખ્યાબંધ પુસ્તકોમાં અને પછી ‘બૃહત્‌ કાવ્યદદોહન’ના આઠ ભાગોમાં ફૂલીફાલી છે. તે સંગ્રહોમાં નરસિંહ, અખો, પ્રેમાનંદ, શામળ તથા દયારામ જેવાની લભ્ય તેટલી તમામ કૃતિઓ કે એકેક મોટી છૂટક કૃતિઓનું શાસ્ત્રીય અશાસ્ત્રીય, શુદ્ધ, અશુદ્ધ, સસ્તું કે શિષ્ટ એમ અનેક રીતે સંપાદન થતું આવ્યું છે. પ્રાચીન કવિતા આ પુસ્તકની મર્યાદા બહારનો વિષય હોવાથી અત્રે અર્વાચીન કવિતાને લગતાં તથા તેમાં અસરકારક તત્ત્વો જેવાં બનેલાં અગત્યનાં ગ્રંથસંપાદનોની નોંધ કરીશું.
{{Poem2Close}}
{{Poem2Close}}
17,546

edits