17,624
edits
ગુર્જર ગિરાનાં ચૂંટેલાં કાવ્યો/કવિનું વસિયતનામું — સુરેશ હ. જોષી: Difference between revisions
ગુર્જર ગિરાનાં ચૂંટેલાં કાવ્યો/કવિનું વસિયતનામું — સુરેશ હ. જોષી (view source)
Revision as of 01:22, 9 October 2024
, 9 October‘ Correction
(+1) |
(‘ Correction) |
||
| Line 24: | Line 24: | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
જે દસ્તાવેજ વડે સંપત્તિની વારસદારો વચ્ચે વહેંચણી થાય તે will જેમાં મરણોત્તર વ્યવહારની અન્ય સૂચનાઓ હોય તે Codicil of Will. આ કાવ્ય વસિયતનામાનું ‘કોડિસિલ' છે. | જે દસ્તાવેજ વડે સંપત્તિની વારસદારો વચ્ચે વહેંચણી થાય તે will જેમાં મરણોત્તર વ્યવહારની અન્ય સૂચનાઓ હોય તે Codicil of Will. આ કાવ્ય વસિયતનામાનું ‘કોડિસિલ' છે. | ||
ભાવકની ઉત્કંઠાને ઉત્તેજિત કરવા કવિઓ ભાતભાતનાં માળખાં - Structures—ઊભાં કરે. | ભાવકની ઉત્કંઠાને ઉત્તેજિત કરવા કવિઓ ભાતભાતનાં માળખાં - Structures—ઊભાં કરે. ‘બારમાસી' પદમાં કારતક, માગશર, પોષ ઇત્યાદિ મહિનાઓમાં નાયિકાની મનોદશાનું આલેખન હોય. ઋતુકાવ્યોમાં હેમંત, શિશિરાદિ ઋતુઓ ક્રમે ક્રમે વર્ણવાય. ‘મારી વેણીમાં ચાર ચાર ફૂલ' એવું માળખું સ્વીકાર્યા પછી કવિ નવીનવેલી વહુને મુખે દેરાણી, સાસુ, સસરા અને પતિનાં વર્ણન કરાવે. અહીં કવિએ વસિયતનામાનું માળખું સ્વીકાર્યું છે અને તેની કલમો એક પછી એક રજૂ કરતાં જઈને ભાવકની અપેક્ષાપૂર્તિ કરી છે. | ||
હવે આપણે કાવ્યની રચનારીતિ તપાસીએ. અહીં પાંચ સંભાવના લેવાઈ છે – કાલે જો સૂરજ ઊગે તો, પવન વાય તો, સાગર છલકે તો, ચન્દ્ર ઊગે તો. અગ્નિ પ્રકટે તો. પ્રત્યેક સંભાવનામાં અકેકું પ્રકૃતિતત્ત્વ લીધું છે – સૂરજ, પવન, સાગર, ચન્દ્ર, અગ્નિ આ થયો કાવ્યનો તર્ક, Poetic Logic. | હવે આપણે કાવ્યની રચનારીતિ તપાસીએ. અહીં પાંચ સંભાવના લેવાઈ છે – કાલે જો સૂરજ ઊગે તો, પવન વાય તો, સાગર છલકે તો, ચન્દ્ર ઊગે તો. અગ્નિ પ્રકટે તો. પ્રત્યેક સંભાવનામાં અકેકું પ્રકૃતિતત્ત્વ લીધું છે – સૂરજ, પવન, સાગર, ચન્દ્ર, અગ્નિ આ થયો કાવ્યનો તર્ક, Poetic Logic. ‘કાલે જો મગનલાલ મારફતિયા મળે તો કહેજો કે' એવી પંક્તિ અહીં ન મુકાય. મોટાં મોટાં કાવ્યો સર્જવા માટે નાના નાના નિયમો પાળવા પડે. | ||
‘કાલે જો સૂરજ ઊગે તો’— તમે પૂછશો, | ‘કાલે જો સૂરજ ઊગે તો’— તમે પૂછશો, ‘જો' અને ‘તો’ વળી શું? સૂરજ તો ઊગવાનો જ છે! પણ કવિની આંખ બિડાયેલી હશે, સૂરજ તેમને માટે નહીં ઊગે આપ મૂએ ફિર ડૂબ ગઈ દુનિયા. ‘એક આંસુ સૂકવવું બાકી છે.’— સંવેદનશીલ વ્યક્તિની આંખ સદા ભીની હોય. જોન ડન કહે છે, ‘Any man's death diminishes me, becuase I am involved in mankind' મનુષ્યમાત્રનું દુઃખ મારું દુઃખ છે. ‘And therefore never send to know for whom the bell tolls: it tolls for thee.” દેવળના ડંકા કોના મૃત્યુ નિમિત્તે વાજી રહ્યા છે એ ન પૂછશો, એ તમારા માટે વાજી રહ્યા છે. પ્રસન્નતા વસંતમાં પમરે છે. પરંતુ વેદના તો બારમાસી છે. | ||
‘એક કન્યાનું ચોરી લીધેલું સ્મિત'—કન્યાનું નામ નથી પાડ્યું. નામ પાડી શકાય એવો સંબંધ જ ક્યાં હતો? સ્મિત કાંઈ અધિકારપૂર્વક નહોતું મેળવ્યું, એ તો ચોરી લીધેલું, સુસ્મિતા બેધ્યાન હતી ત્યારે. કાચી વયનું સ્મિત કવિની ડાળ પર પક્વ થઈને ઝૂલે છે. | ‘એક કન્યાનું ચોરી લીધેલું સ્મિત'—કન્યાનું નામ નથી પાડ્યું. નામ પાડી શકાય એવો સંબંધ જ ક્યાં હતો? સ્મિત કાંઈ અધિકારપૂર્વક નહોતું મેળવ્યું, એ તો ચોરી લીધેલું, સુસ્મિતા બેધ્યાન હતી ત્યારે. કાચી વયનું સ્મિત કવિની ડાળ પર પક્વ થઈને ઝૂલે છે. | ||
‘ખડક થઈ ગયેલો કાળમીંઢ ઈશ્વર'. - ઈશ્વર પથ્થર થઈ ગયો છે, જીવતો ક્યાં રહ્યો છે? પણ રહ્યો છે ખરો, કવિની શ્રદ્ધાના ચૂરા થયા નથી. સુરેશ જોષીએ અન્યત્ર લખ્યું છે : | ‘ખડક થઈ ગયેલો કાળમીંઢ ઈશ્વર'. - ઈશ્વર પથ્થર થઈ ગયો છે, જીવતો ક્યાં રહ્યો છે? પણ રહ્યો છે ખરો, કવિની શ્રદ્ધાના ચૂરા થયા નથી. સુરેશ જોષીએ અન્યત્ર લખ્યું છે : | ||