17,546
edits
રામનારાયણ વિ. પાઠક : ગુજરાતી ગ્રંથકાર શ્રેણી/‘શેષ’નું કવિતાસર્જન: Difference between revisions
રામનારાયણ વિ. પાઠક : ગુજરાતી ગ્રંથકાર શ્રેણી/‘શેષ’નું કવિતાસર્જન (view source)
Revision as of 02:38, 29 October 2024
, 29 Octoberno edit summary
No edit summary |
No edit summary |
||
| Line 9: | Line 9: | ||
{{right|(અવલોકના, પૃ. ૧૫૭)}}<br> | {{right|(અવલોકના, પૃ. ૧૫૭)}}<br> | ||
મનસુખલાલ ઝવેરીએ પણ ‘શેષ’ની કવિતાની સમીક્ષા કરતાં તેમનો સંસ્કૃત કવિઓ અને કાવ્યશાસ્ત્રીઓ સાથેનો, ‘કાન્ત’ અને બ. ક. ઠાકોરની કાવ્યપરંપરા સાથેનો સંબંધ યોગ્ય રીતે જ નિર્દેશ્યો હતો.<ref>૬. પર્યેષણા, ૧૯૫૩, પૃ. ૧૨૪.</ref> | મનસુખલાલ ઝવેરીએ પણ ‘શેષ’ની કવિતાની સમીક્ષા કરતાં તેમનો સંસ્કૃત કવિઓ અને કાવ્યશાસ્ત્રીઓ સાથેનો, ‘કાન્ત’ અને બ. ક. ઠાકોરની કાવ્યપરંપરા સાથેનો સંબંધ યોગ્ય રીતે જ નિર્દેશ્યો હતો.<ref>૬. પર્યેષણા, ૧૯૫૩, પૃ. ૧૨૪.</ref> | ||
રામનારાયણ ખબરદાર જે રીતે ‘સાહિત્યપ્રેરિત’ કવિ હતા તેથી વિલક્ષણ રીતે, ગહન અર્થમાં ‘સાહિત્યપ્રેરિત’ કવિ છે. તેમની કવિતા, વિષ્ણુપ્રસાદ કહે છે તેમ ‘કાવ્યજ્ઞની કવિતા’ | રામનારાયણ ખબરદાર જે રીતે ‘સાહિત્યપ્રેરિત’ કવિ હતા તેથી વિલક્ષણ રીતે, ગહન અર્થમાં ‘સાહિત્યપ્રેરિત’ કવિ છે. તેમની કવિતા, વિષ્ણુપ્રસાદ કહે છે તેમ ‘કાવ્યજ્ઞની કવિતા’<ref>૭. વિવેચના, ૧૯૩૯, પૃ. ૧૯૬-૨૦૨.</ref> ખરી જ; પણ ‘કાવ્યજ્ઞ’ એટલે કાવ્યના જાણનાર માત્ર નહિ, અનુભવનાર પણ—એવો અર્થ કરવો જોઈએ. કાવ્યભાવન અને કાવ્યસર્જનના વ્યાપારો વચ્ચેનો સંકુલ સંબંધ — એ વિશે હજુ ઊંડાં ચિંતન-તપાસને અવકાશ છે. સર્જનકર્મના અમુક અંદાજ વિના સમુચિત ભાવનકર્મ થઈ શકે કે કેમ એય પ્રશ્ન છે. રામનારાયણનો ઉત્કટ ભાવનયોગ એમના સર્જનયોગમાં અનેક રીતે પ્રેરક-પ્રેત્સાહક-માર્ગદર્શક નીવડ્યો જણાય છે. એ રીતે સર્જક રામનારાયણ – ‘શેષ’ ભાવક રામનારાયણના ઉત્કટ સાહિત્યિક વ્યાસંગનું – પ્રગાઢ સાહિત્યિક સત્સંગનું જ એક ચમત્કારપૂર્ણ પરિણામ લેખી શકાય. | ||
<ref>૭. વિવેચના, ૧૯૩૯, પૃ. ૧૯૬-૨૦૨.</ref> ખરી જ; પણ ‘કાવ્યજ્ઞ’ એટલે કાવ્યના જાણનાર માત્ર નહિ, અનુભવનાર પણ—એવો અર્થ કરવો જોઈએ. કાવ્યભાવન અને કાવ્યસર્જનના વ્યાપારો વચ્ચેનો સંકુલ સંબંધ — એ વિશે હજુ ઊંડાં ચિંતન-તપાસને અવકાશ છે. સર્જનકર્મના અમુક અંદાજ વિના સમુચિત ભાવનકર્મ થઈ શકે કે કેમ એય પ્રશ્ન છે. રામનારાયણનો ઉત્કટ ભાવનયોગ એમના સર્જનયોગમાં અનેક રીતે પ્રેરક-પ્રેત્સાહક-માર્ગદર્શક નીવડ્યો જણાય છે. એ રીતે સર્જક રામનારાયણ – ‘શેષ’ ભાવક રામનારાયણના ઉત્કટ સાહિત્યિક વ્યાસંગનું – પ્રગાઢ સાહિત્યિક સત્સંગનું જ એક ચમત્કારપૂર્ણ પરિણામ લેખી શકાય. | |||
રામનારાયણ બહુમુખી પ્રતિભા ધરાવનારા રસિક પંડિત હતા. એમનું કાવ્ય, સુંદરમ્ કહે છે તેમ, ‘એમની અનેક શક્તિઓના થરોમાંથી નીગળતું આવે છે. અને એટલે એ બહુ જ નિર્મળ અને આરોગ્યપ્રદ તત્ત્વોવાળું બને છે.’<ref>૮. અવલોકના, પૃ. ૧૫૬.</ref> લાગણીની તીવ્રતા અને બૌદ્ધિક તીક્ષ્ણતા બંનેયનો એકીસાથે લાભ એમની કવિતાને મળ્યો છે. હીરાબહેન તેમના કવિ–વ્યક્તિત્વને પરિચય આપતાં લખે છે : “પ્રચંડ અને કુશાગ્ર બુદ્ધિસંપત્તિ અને મૃદુ ભાવની કવિત્વશક્તિ ધરાવનાર વાઙ્મય-પુરુષ તે ‘શેષ’.”<ref>૯. વિદ્રુતિ, પૃ. ૨૦૪ </ref> આ ‘શેષ’નું ‘માતબર’ વ્યક્તિત્વ વર્ણવતાં તેઓ લખે છે : | રામનારાયણ બહુમુખી પ્રતિભા ધરાવનારા રસિક પંડિત હતા. એમનું કાવ્ય, સુંદરમ્ કહે છે તેમ, ‘એમની અનેક શક્તિઓના થરોમાંથી નીગળતું આવે છે. અને એટલે એ બહુ જ નિર્મળ અને આરોગ્યપ્રદ તત્ત્વોવાળું બને છે.’<ref>૮. અવલોકના, પૃ. ૧૫૬.</ref> લાગણીની તીવ્રતા અને બૌદ્ધિક તીક્ષ્ણતા બંનેયનો એકીસાથે લાભ એમની કવિતાને મળ્યો છે. હીરાબહેન તેમના કવિ–વ્યક્તિત્વને પરિચય આપતાં લખે છે : “પ્રચંડ અને કુશાગ્ર બુદ્ધિસંપત્તિ અને મૃદુ ભાવની કવિત્વશક્તિ ધરાવનાર વાઙ્મય-પુરુષ તે ‘શેષ’.”<ref>૯. વિદ્રુતિ, પૃ. ૨૦૪ </ref> આ ‘શેષ’નું ‘માતબર’ વ્યક્તિત્વ વર્ણવતાં તેઓ લખે છે : | ||