સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/મો. ક. ગાંધી/હું તો અલ્પપ્રાણી છું

          મને‘મહાત્મા’ શબ્દનીબદબોઆવેછે. ‘મહાત્મા’નેનામેઅનેકકૂડાંકામથયાંછે. આશ્રમમાંસૌનેઆજ્ઞાછેકેતેઓ‘મહાત્મા’ શબ્દનવાપરે; કોઈનેલખતાંપણ‘મહાત્મા’ શબ્દથીમારોઉલ્લેખનકરે. હુંતોઅલ્પપ્રાણીછું. હજીમારામાંશુદ્ધતાની, પ્રેમની, વિનયનીખામીભરીછે. નહીંતોમારીઆંખમાંતમેએવુંજુઓકેસાનમાંસમજીજાવ. તમેમને‘મહાત્મા’ માનોછોએનુંકારણગરીબમાંગરીબમાટેરહેલોમારોઅગાધપ્રેમછે. ગમેતેથાયતોપણચીંથરેહાલનોતોમારાથીકદીત્યાગનજથઈશકે. તેથીજતમનેલાગેછેકેગાંધીકાંઈકકામનોમાણસછે. ત્યારેમનેચાહનારાસૌનીપાસેહુંએમાગુંછુંકેતમેમારેમાટેપ્રેમધરાવોછો, તોજેમનેમાટેહુંપ્રેમધરાવુંછુંતેગામડાંનાલોકોનેઅન્નવસ્ત્રમળ્યાવિનાનરહેએવીકોશિશકરો. મારેમાટેનાપ્રેમનુંકારણબીજુંકશુંનથી— સિવાયકેહુંગરીબોનીસાથેઓતપ્રોતથયેલોછું. હુંભંગીનીસાથેભંગીથઈશકુંછું, ઢેડસાથેઢેડથઈતેનુંકામકરીશકુંછું. જોઆજન્મેઅસ્પૃશ્યતાનજાયનેમારેબીજોજન્મલેવાનોહોય, તોભંગીજજન્મવાઇચ્છું. અસ્પૃશ્યતારહેનેમારાથીહિંદુધર્મતજીશકાતોહોયતોહુંતજું. પણમનેતોમારાધર્મવિશેએટલીશ્રદ્ધાછેકેમારેતેમાંજજીવવુંરહ્યુંઅનેતેમાંજમરવુંરહ્યું. એટલેતેખાતરપણપાછોજન્મુંતોભંગીજજન્મું. [મુંબઈનીપારસીરાજકીયસભાતરફથીયોજાયેલીસભામાંભાષણ :૧૯૨૪]