અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/ન્હાનાલાલ દ. કવિ/ગુજરાત (એક ઐતિહાસિક કાવ્ય) (ધન્ય હો!...)

(એક ઐતિહાસિક કાવ્ય)

ધન્ય હો! ધન્ય જ પુણ્યપ્રદેશ!
         અમારો ગુણિયલ ગુર્જર દેશ!
કૃષ્ણચન્દ્રની કૌમુદી-ઉજળો,
         કીધ પ્રભુએય સ્વદેશ :
         અમારો ગુણિયલ ગુર્જર દેશ!
ધન્ય હો! ધન્ય જ પુણ્યપ્રદેશ!

         આર્યનું સાગરતીર્થ પુરાણ,
         તપોવન ભૃગુવસિષ્ઠના ભાણ;
         ગીતાના ગાનારા મહારાજ,
         પાર્થના સારથિનાં જ્ય્હાં રાજ્ય :

ગ્રીસરોમથીય જૂનાં,
         કુરુ-પાંડવથીયે પ્રાચીન,
સોમનાથ, ગિરિનગર, દ્વારકા:
         યુગ યુગ ધ્યાનવિલીન;
ઉભીને કાળસિન્ધુને તીર
         બજાવે બંસરી ભવ્ય સુધીર.
ધન્ય હો! ધન્ય જ પુણ્યપ્રદેશ!

         સ્થળે સ્થળ નવપલ્લવના પુંજ,
         નદી ને તળાવ કેરી કુંજ;
         કોમળી કવિતા સમ સુરસાળ
         સિન્ધુ જ્ય્હાં દે મોતીના થાળ:
જગજૂનાં નિજ ગીત ગર્જતો

         ફરતો સાગર આજ;
કેસર ઊજળી ઘૂઘવે ગરવો
         વનમાં જ્ય્હાં વનરાજ :
ગિરિગિરિ શિખરશિખર સોહન્ત
         મન્દિરે ધ્વજ ને સન્ત-મહન્ત.
ધન્ય હો! ધન્ય જ પુણ્યપ્રદેશ!

         પૂર્વથી પશ્ચિમ વહે પ્રકાશ,
         વહાણ ભરી વ્હેતી તેમ નિકાસ;
         મોહી આંગણ ઉતર્યો જ યુરોપ,
         વીણવા વાડીના ફૂલરોપ :

વીણી ન વણસે પુણ્યપાંગરી,
         અમ રમભૂમિની છાબ;
જગમોહન મુંબઈ-નગરી જુઓ!
         શું પાથર્યો કિનખાબ!
નિત્ય નવફૂલે ખીલે અભિરામ
         લક્ષ્મીમ્હોર્યાં લક્ષ્મીનાં ધામ,
ધન્ય હો! ધન્ય જ પુણ્યપ્રદેશ!

         ચોળી, ચણિયો, પાટલીનો ઘેર!
         સેંથલે સાળુની સોનલ સેર;
         છેડલે આચ્છાદી ઉરભાવ,
         લલિત લજ્જાનો વદન જમાવ;
         અંગ આખેયે નિજ અલબેલ,
         સાળુમાં ઢાંકતી રૂપની વેલ;

રાણકતનયા, ભાવશોભના,
         સુંદરતાનો શું છોડ!
આર્યસુન્દરી! નથી અવનીમાં

         તુજ રૂપગુણની જોડ;
ભાલ કુંકુમ, કર કંકણ સાર,
         કન્થના સજ્યા તેજશણગાર.
ધન્ય હો! ધન્ય જ પુણ્યપ્રદેશ!

         ખેતરો ન્હાનાં, ન્હાની શી પોળ,
         નાતજાતે ન્હાનડિયા ઘોળ,
         ક્ષત્રીજાયાનાં ન્હાનલ રાજ્ય,
         ધર્મના ન્હાનકડા જ સમાજ;
વૃદ્ધ ચાણક્યે વર્ણ્યાં પૂર્વે
         ન્હાનાં પ્રજાનાં તન્ત્ર;
એહ પુરાતનના પડછાયા
         આ અમ જીવનમન્ત્ર :
એક ફૂલવેલે ફૂલતાં ફૂલ,
         અમારાં એક સુગન્ધ અમૂલ.
ધન્ય હો! ધન્ય જ પુણ્યપ્રદેશ!

         દેશ નિજ તજી ધર્મને કાજ,
         સાગરે ઝુકાવ્યું સફરી જહાજ;
         ધર્મવીર પારસીનો સત્કાર,
         જગત-ઇતિહાસે અનુપ ઉદાર;

ઇસ્લામી યાત્રાળુનું આ
         મક્કાનું મુખબાર;
હિન્દુ, મુસલમિન, પારસીઓને
         અહીંયાં તીરથદ્વાર :
પ્રભુ છે એક, ભૂમિ છે એક,
પિતા છે એક, માત છે એક,
         આપણે એકની પ્રજા અનેક,
ધન્ય હો! ધન્ય જ પુણ્યપ્રદેશ!

         નથી રમી સમશેરોના દાવ,
         નથી ત્યમ ઘણા ઝીલ્યાયે ઘાવ;
         શ્રીકૃષ્ણે કુરુક્ષેત્રની મ્હાંય
         લીધાં વ્રત જાણે હજીય પળાય;
એક ઈડરના વનકેસરીએ,
         ભડવીર બાપ્પારાવ,
વિશ્વવન્દ્ય સૂરજકુળ સ્થાપી
         ચિતોડ કીધ યશછાંવ;
જન્મભૂમિ દયાનન્દનાં ધામ,
         ગાંધીનાં ગીતાજીવન નિષ્કામ,
ધન્ય હો! ધન્ય જ પુણ્યપ્રદેશ!

         સૂરતના રસિક રંગીલા રાજ,
         બુદ્ધિધનભર્યો શ્રીનગર-સમાજ;
         શૂરવીર સૌરાષ્ટ્રી યશવાન,
         કચ્છનાં સાહસિક સન્તાન;
ખંડ ખંડ વિસ્તરતો હિન્દી
         મહાસાગર મહારેલ,
તીર તીર જઈ સ્થાપી ગુર્જરી
         સંસ્થાનોની વેલ :
મહાસાગરનાં પૃથ્વીવિશાળ
         સરોવર કીધાં ગુર્જરી બાળ.
ધન્ય હો! ધન્ય જ પુણ્યપ્રદેશ!

         વનેવન લીલો ઘટાસોહાગ,
         જગતનો દીપે શું અમૂલખ બાગ!
         સજાવ્યા જૈને રસશણગાર,
         લતામંડપ સમ ધર્માગાર;

ભારતીએ કંઈ ફૂલફૂવારો
         અંજલિમાં શું લીધ!
દિશદિશમાં ફૂલધાર ઉડાવી
         દિલના પરિમળ દીધ!
હિન્દમાતાની લાડીલી બાળ!
         ગુર્જરી! જય! જય! તવ ચિરકાળ!
ધન્ય હો! ધન્ય જ પુણ્યપ્રદેશ!
         અમારો ગુણિયલ ગુર્જરદેશ!