અભિમન્યુ આખ્યાન/કડવું ૧૯

From Ekatra Wiki
Jump to navigation Jump to search
The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.
કડવું ૧૯
[પ્રસવ ન થતાં સુભદ્રાની પીડા ઉત્કટ બને છે. દેવકી, રોહિણી, વગેરે એનો ઉપાય કરવા વસુદેવને વિનવે છે. કૃષ્ણ-બલરામ ભૂવા-ગાતરિયાથી માંડી મંત્ર-તંત્ર-જંત્રના વિવિધ ઉપચારો કરે છે. કવિએ ગર્ભવતી સ્ત્રીની પીડાનું હૂબહૂ વર્ણન કર્યું છે અને એમાં કૃષ્ણે યોજેલા ઉપચારોમાં સમકાલીન ઉપચારોનું જ આલેખન કર્યું છે.]


રાગ વેરાડી

સંજય કહે, સાંભળિયે રાજા, સુભદ્રાનું દુઃખ;
હવું નથી ને હોતું નથી, કહેતાં ન આવે મુખ.          ૧

સુખે રમતાં જમતાં તેને, વહી ગયા દશ માસ;
અગિયારમે તે અકળાઈ અબળા, પાપીએ પૂર્યો વાસ.          ૨

અહિલોચનનો અંશ ઉદરમાં ઊપન્યો મહાક્રોધી;
પ્રૌઢ શરીર પોતાનું કીધું, રહ્યો પેટને રોધી.          ૩

ત્વચા તણાઈ, ને તાપ ઊપન્યો, શરીરે વાધ્યું શીત;
થર થર ધ્રૂજે ને કાંઈ નવ સૂઝે, ભમવા લાગ્યું ચિત્ત.          ૪

પાધરું બોલાય નહિ, ને ટૂંકડી થઈ રસનાય;
નસ નીસરી કર પદ કેરી, ઊભાં નવ થવાય.          ૫

હબક હેડકી ને શૂળ આવે, શ્યામાને શરીર;
ઝળઝળાં નેત્ર કાચ સરખાં હરનિશ વહેતું નીર.          ૬

હાલકહૂલક હરિને મંદિર, વસુદેવે જાણી વાત;
પુત્રીની પીડા અતિશે જાણી રોવા લાગ્યો તાત.          ૭

રૂડું થાવા સુતાને અર્થે માએ આખડી લીધી;
સાત દિવસ રોહિણીજીએ જળ–અંજલિ નવ પીધી.          ૮

ત્રાહે ત્રાહે કરે તારુણી, ટોળે મળ્યો સર્વ સાથ;
દેવકી રોહિણી મળીને વીનવ્યા વસુદેવ નાથ.          ૯

‘સ્વામી’ સુભદ્રા મરણ પામે છે, દુઃખ હૃદે નથી ધરતા;
વિપત્ય વેળા લજ્જા શાની? ઉપાય શેં નથી કરતા?          ૧૦

એ મૂઆનું દુઃખ નથી, મરે માનવ માત્ર;
ફરી ફરી સાલે છે મુને, ક્યાંથી ધનંજે જામાત્ર?          ૧૧

નાનપણામાં ગઈ હોત તો , દુઃખ નહોતું કેને;
આજ મોટી થઈને મૂકી જાય છે, બાળ્યાં સુભદ્રાબહેને.          ૧૨

લઘુ વયમાં લાડ કુંવરી, મરવું જીવવું નવ લહેતાં;
આજ જાણતાં થઈ જમલોક પામશે, વય થઈ દુઃખ સહેતાં.          ૧૩

પરમેશ્વરે પૃથ્વી પછાડ્યાં, આપણને ઝાલી ચરણે;
કહો કંથજી, કોણ પાપથી, દીકરી મરે દુર્મરણે.’          ૧૪

વસુદેવ બોલ્યા આંસુ ભરતા, પુત્રી હુંને દેખી લાજે;
તમો રામ-કૃષ્ણને સંભાળવો, જે પાળ બાંધે સાજે.’          ૧૫

વાત સાંભળી આવ્યા વીરો, સુભદ્રાને જાણી અસાધ્ય;
ભૂવા ખાતરિયા તેડાવ્યા, આવ્યા એકે સાદ.          ૧૬

તંત્રમંત્ર ને જંત્ર કરીને, પાયે મંતરી પાણી;
દંભી દંભ કરીને વળીયા, વેદના નવ જાણી.          ૧૭

રાજવૈદ્ય નવા નવા આવે, ગ્રહતા કુંવરીની નાડી;
ત્રણ સંવત્સર વહી ગયા, પણ વ્યાધિ કોણે ન કાઢી.           ૧૮

પાપી રહ્યો પ્રાણને લેવા પેટમાંહેથો હાલે;
સ્થૂળ શરીરે હરે ફરે તે સુભદ્રાને સાલે.          ૧૯

વલણ
સાલે દુઃખ સુભદ્રાને, પડી પામવા મરણ રે;
શ્યામા સર્વ રોતી સાંભળી, ધાઈ આવ્યા અશરણશરણ રે.          ૨૦