કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – ઝવેરચંદ મેઘાણી/૧. વેણીનાં ફૂલ

૧. વેણીનાં ફૂલ

ઝવેરચંદ મેઘાણી

[ઢાળ: ‘મારે ઘેર આવજો માવા, ઊનાં ઊનાં ઢેબરાં ખાવા’]
મારે ઘેર આવજે, બેની!
નાની તારી ગૂંથવા વેણી.
આપણા દેશમાં નીર ખૂટ્યાં ને
સળગે કાળ દુકાળ;
ફૂલ વિના મારી બેનડી! તારા
શોભતા નો’તા વાળ. – મારેo
બાગબગીચાના રોપ નથી, બેની,
ઊગતા મારે ઘેર;
મોગરા ડોલર જાઈ ચંબેલીની
મારે માથે નથી મ્હેર. – મારેo

રૂપ સુગંધી હું કાંઈ નો જાણું
ડુંગરાનો ગોવાળ;
આવળ બાવળ આકડા કેરી
કાંટ્યમાં આથડનાર. – મારેo

ડુંગરાની ઊંચી ટોચ ઊભેલાં
રાતડાં ગુલેનાર;
સાપ-વીંટ્યા પીળા કેવડા હું મારી
બેન સાટુ વીણનાર. – મારેo

પ્હાડ તણે પેટાળ ઊગેલાં
લાલ કરેણીનાં ઝાડ;
કેશૂડલાં કેરી વાંકડી કળીઓ
વીણીશ છેલ્લી ડાળ. – મારેo

ખેતર વચ્ચે ખોઈ વાળીને
ફૂલ ઝીણાં ખોળીશ;
વાગશે કાંટા દુ:ખશે પાની
તોય જરીકે ન બ્હીશ. – મારેo

સાંજ વેળા મારી ગાવડી ઘોળી
આવીશ દોટાદોટ;
ગોંદરે ઊભીને વાટ જોતી બેની
માંડશે ઝૂંટાઝૂંટ. – મારેo

મોઢડાં નો મચકોડજે, બાપુ!
જોઈ જંગલનાં ફૂલ;
મોરલીવાળાને માથડે એ તો
ઓપતાં’તાં અણમૂલ. – મારેo

શિવ ભોળા, ભોળાં પારવતી એને
ભાવતાં દિવસરાત;
તુંય ભોળી, મારી દેવડી! તુંને
શોભશે સુંદર ભાત. – મારેo

ભાઈ-ભાભી બેય ભેળાં બેસીને
ગૂંથશું તારે ચૂલ;
થોડી ઘડી પે’રી રાખજે વીરનાં
વીણેલ વેણી-ફૂલ!
મારે ઘેર આવજે બેની,
લાંબી તારી ગૂંથવા વેણી!
૧૯૨૮
(સોના-નાવડી, ૨૦૧૮, પૃ. ૨૪૮-૨૪૯)