મધ્યકાલીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા /ચંદ્રાહાસાખ્યાન કડવું ૧૫

From Ekatra Wiki
Jump to navigation Jump to search
The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.


કડવું ૧૫

પ્રેમાનંદ

રાગ ગોડી

વિષયાએ વિમાસી જોયું: ‘એ પુરુષને હું નીરખું;
અન્ય પશુ, પક્ષી ને માનુષ નથી કોય આંહાં સરખું(સું).          ૧

રખે ચતુર તુરી! કહેતો સ્વામીને, જાગશે તો શું થાશે!
નિદ્રાવશથી કેમ ઉઠાડું? પછે શું કહેવાશે?          ૨

હે અશ્વ! તું અતિ અનુપમ, તારું રૂડું વાન,
માગી રે લેઉ હું માનિની: રખે કરતો સ્વામીને સીન!          ૩

તારે રત્નજડિત મુખમોરડો, (જાણે) ઉદયાચળ ઊગ્યો ભાણ;
પંગડાં તારાં પરમ મનોહર, રત્નજડિત્ર પાલાણ.’          ૪

એહવું કહેતી ચાલી ચતુરા, ચંચળ નયણે જોય:
‘રખે સખી-સહિયર આપણી, પિયારી દેખે કોય!          ૫

નેપુર-ઝાંઝર-અણવટ-વીંછિયા, સોનીએ આભ્રણ ઘડિયાં;
પ્રથમ વાજતાં રૂડાં લાગતાં, આજ શત્રુ થઈ નીમડિયાં!’          ૬

એવું કહી મન દૃઢ કરી ચાલી, ઝાંઝર ઊંચાં ચઢાવી;
મરમે ભરતી ડગ, જ્યમ જળમાં બગ, એમ શ્યામ સમીપે આવી.          ૭

ચંદ્રહાસની પાસે અતિ ઉલ્લસે હરિવદની હરખે બેઠી;
‘મુજ શ્વાસ વાગે, સાધુ જાગે,’ તે ચિંતા ચિત્તમાં પેઠી.          ૮

‘રખે કો દેખે, સહિયર મુજ પેખે,’ એમ દૃષ્ટ રાખતેી આડી;
પછે પિછોડી પરી કરીનેજોયું વદન ઉઘાડી.          ૯

નખ-શિખા લગી ચંદ્રહાસને રે જોતી નયણે નીરખી;
હરિભક્તને દેખી હરિવદની હૈડામાં ઘણું હરખી.          ૧૦

આકાશે અભ્ર અળગું થયે ચંદ્રબિંબ દીસે જેવું,
ત્યમ પિછોડી પરી કીધે મુખ કુલિંદકુંવરનું તેવું.          ૧૧

સુવદન-અંબુજ ઉપર ભ્રકુટિ, ભમર કરે ગુંજાર;
શકે શશીબિંબ પૂઠે તારા, એવો શોભે મોતીહાર.          ૧૨

શુકચંચા અતિ ઉત્તમ, જાણે અધર બિંબ-અલંકૃત;
શશી-સવિતા શ્રવણે કુંડળ, દાડમકળી શા દંત.          ૧૩

કપોત કંઠ, કર કુંજરના સરખા, હથેળી અંબુજ-વર્ણ;
બાંહ્યે બાજુબંધ બેરખા, મુદ્રિકા આદે આભ્રણ.          ૧૪
વિશાળ રુદે નેહાર હેમનો, કટિ કેસરીના સરખી;
દેખી રૂપ-રંગ-તેજ તારુણી, જાણે નાખી પ્રેમની ભૂરકી.          ૧૫

‘ધન્ય માત-તાત એનાં દીસે છે, કોણે કીધાં હશે પુણ્ય?
હિમે હાડ ગાળ્યાં, સુખ ટાળ્યાં, તો એહવો હશે તંન.          ૧૬

જયપ-તપ-વ્રત-દેહદમન, એહવી તારુણી ઘર-નાર;
તે નારીનું પરમ ભાગ્ય જેહને આવો હશે ભરથાર!          ૧૭

મેં પાપણીએ પુન્ય ન કીધું, તો ક્યાંથો આવો સ્વામી?’
એમ દુ:ખ ધરતી, આંસુ ભરતી, વિષયા શોકને પામી.          ૧૮

એવે એક કભાયની કસે કાગળ બંધન કીધો,
જોવા કારણ યૌવનાએ તત્ક્ષણ છોડી લીધો.          ૧૯

સરનામું અક્ષર તાતના દેખી શ્યામા મહા સુખ પામી:
‘શકે પત્ર લખી મોકલ્યો પિતાએ મુજ સ્વામી:          ૨૦

સ્વસ્તિ શ્રીકૌંતલપુર સ્થાને, મદન કુંવર બળવંત!
આંહાં ચંદ્રહાસને મોકલ્યો છે, તે પત્ર લેજો, ગુણવંત.          ૨૧

રૂપ ન જોશો, રંગ ન જોશો, ન પૂછશો ઘરસૂત્ર;
મુહૂર્ત ઘટિ કોને ન પૂછશો, એને વિષ દેજોની, પુત્ર!’          ૨૨

વાંચી પત્ર ને વિષયા બોલી: ‘ત્રાહે ત્રાહે, ત્રિભુવનનાથ!
વિષયા સાટે વિષ લખાયું, શું કાપ્યા જોઈએ હાથ.          ૨૩
પત્ર લેઉં તો પાછો ફરી જાય, પરણ્યા વિના વિઘન થાય;
અક્ષર એક વધારું એ માંહે, વિષની કરું વિષયા ય.’          ૨૪

એક નેત્રનું કાજળ કાઢ્યું, બીજા નેત્રનું નીર,
તરણા વતે લખ્યું તારુણીએ, ધરી ક્દયા મધ્યે ધીર.          ૨૫

નારદ કહે: સાંભળ રે અર્જુન! કર્તા-હર્તા અવિનાશ;
વિષ ફેડી વિષયા કરી, એમ ઉગાર્યો ચંદ્રહાસ.          ૨૬

પત્ર ફરી બાંધ્યું પ્રેમદાએ, જળ ભરતી તે નેણ;
ઊઠી અબળા ચાલી ત્યાંથી મુખે કહેતી વેણ:          ૨૭

‘ઘેર જઈને વાટ જોઉં છું, ઉતાવળા તમો આવો;
મદનભાઈને મળજો, સ્વામી! પત્ર લખ્યું તે લાવો.’          ૨૮

વલણ
પત્ર લખ્યું તે લાવો સ્વામી!’ એમ કહી વિષ્યા વળી રે;
થરથર ધ્રૂજે ને કાંઈ ન સૂઝે, સખી સર્વ સામી મળી રે.          ૨૯