મારી હકીકત/કવિ નર્મદની જીવનરેખા
૧૮૩૩ – ઓગસ્ટ ૨૪-જન્મ
૧૮૩૭ – એપ્રિલ ૨૫ – સૂરતની મોટી આગમાં આમલીરાનમાંનાં બાપદાદાનાં મકાન બળી ગયાં.
૧૮૩૮ – મુંબઈમાં નાના મહેતાની નિશાળે; સૂરતમાં દુર્ગારામ મહેતાજીની નિશાળે અને અમુક વખત પ્રાણશંકર મહેતાજીની નિશાળે.
૧૮૪૧ – જનોઈ દીધું.
૧૮૪૩ – ગુરૂ બાલાજી પાસે વેદનો એક આઠો ભણ્યા.
૧૮૪૪ – એપ્રિલ ૨૯-શાસ્ત્રી સૂરજરામની પુત્રી ગુલાબ સાથે લગ્ન.
૧૮૪૫ જાન્યુઆરી ૬ – મુંબઈની અંગ્રેજી સ્કૂલ એલ્ફિન્સ્ટન ઇન્સ્ટિયૂટમાં દાખલ.
૧૮૪૯ ડીસેંબર – ઈનામની પરીક્ષામાં ઈનામ મળ્યું.
૧૮૫0 જૂન; કૉલેજમાં દાખલ – જુવાન પુરુષોની અન્યોન્ય બુદ્ધિવર્ધક સભામાં; ‘મંડળી મળવાથી થતા લાભ’ ભાષણ
૧૮૫0 નવેંબર ૨૩ – માતાનું મૃત્યુ.
૧૮૫૧ મે ૧ – રાંદેરમાં શિક્ષક તરીકે નિયુક્તિ.
જુલાઈ ૪ – ‘મંડળી મળવાથી થતા લાભ’ નિબંધ સૂરતમાં ‘સ્વદેશ હિતેચ્છુ મંડળી’ સમક્ષ વાંચ્યો.
‘જ્ઞાનસાગર’ પત્ર શરૂ કર્યું.
૧૮૫૩ માર્ચ – નાનપરાની નિશાળમાં બદલી.
૧૮૫૩ ઑકટો. ૫ – પ્રથમ પત્ની ગુલાબનું મૃત્યુ.
૧૮૫૪ જાન્યુ. ૨ – નોકરી છોડીને મુંબઈ ગયા.
૧૮૪૫ જૂન ૧૨ – કૉલેજમાં ને બુદ્ધિવર્ધક સભામાં ફરીથી દાખલ.
સિદ્ધાન્તકૌમુદી શીખવા માંડી.
૧૮૫૫ સપ્ટે. સુધી – ધુંધવાટ, તરંગ, અંગ્રેજીમાં સોએક લીટી કવિતાની લખી પ્રો. રીડને બતાવી, જે રીડે હસી કાઢેલી.
સપ્ટે. ૨૧ – પહેલું પદ રચ્યું. ચલિત વૃત્તિ સ્થિર થઈ.
બુદ્ધિવર્ધક સભામાં વ્યભિચાર ને રંડીબાજી ન કરવા વિશે નિબંધ વાંચ્યો.
૧૮૫૬ જાન્યુ. – ‘શ્રુતબોધ’ દ્વારા અક્ષરમેળ વૃત્તોનો અભ્યાસ.
ફેબ્રુ. ૧૬ – માત્રામેળ છંદ માટે માર્ગદર્શન આપવા મનમોહનદાસને પત્ર.
માર્ચથી ડીસે. – ‘બુદ્ધિવર્ધક ગ્રંથ’ના અધિપતિ
મે – ત્રિપુરાનદ શાસ્ત્રીની પુત્રી ડાહીગૌરી સાથે લગ્ન.
આગસ્ટ ૧૯ – કૉલેજનો અભ્યાસ છોડયો. – વૃત્તરત્નાકર અને રઘુવશનો અભ્યાસ
૧૮૫૭ ફેબ્રુ. – ગોકુળદાસ તેજપાળ વિદ્યાલયમાં શિક્ષક,
માર્ચ – ‘પિંગળપ્રવેશ’ રચ્યું ને પિતાને અર્પણ.
૧૮૫૭ – ચંદ્રલોક, નૃસિંહચંપૂ વ. સંસ્કૃત ગ્રંથોનો અભ્યાસ
૧૮૫૮ – લઘુહિતોપદેશનું પદ્ય ભાષાંતર કર્યું. લઘુકૌમુદી, કાવ્યચંપૂ, પ્રતાપરુદ્ર, અધ્યાત્મ રામાયણ વ. નો અભ્યાસ.
૧૮૫૮ ફેબ્રુ. – સેન્ટ્રલ સ્કૂલમાં શિક્ષક,
નવે. ૨૩ – રાજીનામું, ‘કલમને ખોળે’ માથું મૂક્યું.
૧૮૫૯ – નવે. ‘૫૮થી ૧૯ માર્ચ ‘૫૯ પૂણેમાં સંસ્કૃત વ્યાકરણ, કાવ્યશાસ્ત્ર આદિનો અભ્યાસ.
૨0 માર્ચને રોજ સ્વતંત્ર રહી વિદ્યાભ્યાસમાં જન્મારો કાઢવાનો નિશ્ચય કર્યા અને પૂણેથી મુંબઈ આવી રહ્યા.
જૂન ૧૮ – વાલકેશ્વરમાં દલપતરામ સાથે પ્રથમ મેળાપ.
– કુટુંબની સ્ત્રીઓને કાંચળી પહેરાવીને નાતમાં જમવા મોકલી.
– પોતે ‘સંસ્કારી સુધારાવાળો’ થયો.
૧૮૬0 – મહીપતરામનું વિલાયતગમન.
– જદુનાથજી મહારાજ સાથે વિધવાવિવાહ અંગે ચર્ચા.
– તત્ત્વશોધક સભા કાઢી.
– વિધવા દિવાળીનું ગણપત સાથે પુનર્લગ્ન કરાવ્યું. – ડાહીગૌરી સાસરે રહેવા આવ્યાં.
૧૮૬૧ – વિલાયતથી પાછા આવેલ મહીપતરામ સાથે ભોજન. – મહારાજ લાઈબલ કેસ.
૧૮૬૩ ફેબ્રુ. ૩ – ઇન્કમટેક્ષ કમિશ્નર કર્ટિસની સરચાર્જ અંગે મુલાકાત.
૧૮૬૪ સપ્ટે. – ‘ડાંડિયો’ પત્ર શરૂ કર્યું.
૧૮૬૪ જાન્યુ. ૧૮ – પિતાનું ૫૬ વર્ષની વયે અવસાન. ઘરની દેવપૂજા પડોશીને સોંપી.
૧૮૬૫ જુલાઈ – સૂરતમાં નિવાસ. સ્વજ્ઞાતિની વિધવા સવિતાગૌરીને પડોશમાં પોતાના મકાનમાં આશ્રય આપ્યો.
૧૮૬૫ સપ્ટેમ્બર – ‘નર્મગદ્ય’નું પ્રકાશન
૧૮૬૬ ઑગસ્ટ ૧૯ – નાતબહાર.
નવે. ૨૧ – નાતમાં પાછા.
– ‘મારી હકીકત’નું લેખન-પ્રકાશન.
– ‘નાયિકાવિષયપ્રવેશ’ ‘ઉત્તમ નાયિકા’ ડાહીગૌરીને અર્પણ.
૧૮૬૭ના આરંભે – અગિયાર વર્ષની ‘નર્મકવિતા’ ના મોટા પુસ્તકનું પ્રકાશન.
૧૮૬૭ નવે. ૭ – દસ હજારના દેવા વિશે વલોપાત.
૧૮૬૯ – સ્વજ્ઞાતિની બીજી વિધવા નર્મદાગૌરી (સુભદ્રા) સાથે લગ્ન.
૧૮૭0 – પુત્ર જયશંકરનો જન્મ.
૧૮૭0 – રામાયણ, મહાભારત તથા ઈલિયડના સાર વગેરેનું પ્રકાશન.
૧૮૭૪ – ‘નર્મગદ્ય’ શાલેય આવૃત્તિ તૈયાર કરી.
૧૮૭૫ – ‘નર્મગદ્ય’ની સરકારી આવૃત્તિનું પ્રકાશન થયું.
માર્ચ – ફરી મુંબઈમાં નિવાસ. – નિવૃત્તિ પ્રવૃત્તિના ધર્મ વિશે વ્યાખ્યાનો.
– આર્યસમાજના સ્થાપક દયાનંદ સરસ્વતી સાથે ચર્ચા.
– શિવશકિતરૂપે પરમેશ્વરને પૂજવા નિર્ણય. – ધ્યાનમંત્રનો જાપ.
૧૮૭૬ – શ્રી રામજાનકીદર્શન નાટક કેખુશરો કાબરાજીએ ભજવ્યું.
માર્ચ – નર્મકોશ પ્રગટ થયો.
૧૮૭૭ એપ્રિલ ૧૬ – સૂરતમાં ‘સરસ્વતીમંદિર’માં વેદ સરસ્વતીની સ્થાપના.
– શિવરાત્રી વ્રત, ચંડીપાઠ, શિવસ્તોત્ર, નર્મટેકરી પર સરસ્વતીની સ્તુતિ.
૧૮૭૮ – આર્યનીતિદર્શક મંડળીએ ‘દ્રૌપદી-દર્શન’ નાટક ભજવ્યું.
૧૮૭૯ – ભક્ષ્યાભક્ષ્ય ઈ. વિશે આચાર પાળવાનું નક્કી કર્યું. સૂર્યગ્રહણ પાળ્યું.
૧૮૮0 – જયશંકરને જનોઈ આપ્યું. પોતે પૂરા ‘આસ્થાવાન્’ થયા.
૧૮૮૧ – ‘શ્રી સારશાકુન્તલ’ની રચના અને તેનો તખ્તોપ્રયોગ.
૧૮૮૨ – શ્રીમદ્ ભગવદ્ગીતાનું ભાષાંતર પ્રગટ થયું.
ગોકુળદાસ તેજપાળ ધર્મખાતાના સેક્રેટરી તરીકે નિમણૂંક.
૧૮૮૩ – ‘શ્રી બાળકૃષ્ણવિજય’ નાટકની રચના.
૧૮૮૫ જુલાઈ ૧૯ – ધર્મખાતાની નોકરી છોડી.
૧૮૮૬ ૧૭ ફેબ્રુ. – મહાશિવરાત્રી – પરિવારજનોને સ્વધર્મનિષ્ઠા રાખવા અંતિમ ઉપદેશ.
૧૮૮૬ ફેબ્રુ. ૨૬ – અવસાન.