સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/બનારસીદાસ ચતુર્વેદી/કોંગો-તટ કા ઋષિ
સંસારકે અદ્ભુત મહાપુરુષો મેં જિનકી ગણના કી જાતી હૈ વહ અહિંસા કે પુજારી આલ્બર્ટ શ્વાઈત્ઝર કા જન્મ ૧૮ જનવરી, ૧૮૭૫ કો હુઆ થા. આઠ બરસ કી ઉમ્ર મેં વહ પિયાનો બજાને લગે થે. ધર્મ-વિજ્ઞાન ઔર દર્શનશાસ્ત્રા મેં ઊંચી-સે-ઊંચી ડિગ્રી પાને પર ભી ઉન્હોંને યહ નિશ્ચય કિયા કિ, મૈં ડાક્ટર બનકર આફ્રિકાકે લોગોં કે બીચ મેં કામ કરુંગા. ઔર ઉન્હોંને એક મેડિકલ કોલેજ મેં શિક્ષા પ્રાપ્ત કરને કા નિશ્ચય કર લિયા. જબ વહ કૉલેજ મેં દાખિલ હોને કે લિએ ગએ, તો વહાંકે આચાર્યને ઉન કી ઈસ બાત પર યકીન નહીં કિયા કિ વિશ્વવિદ્યાલય કા એક મહાન શિક્ષક મામૂલી વિદ્યાર્થિયોંકે સાથ ડાક્ટરીકે પ્રથમ વર્ષમેં દાખિલ હોને આ રહા હૈ! ઉન્હોંને સમઝા કિ શ્વાઈત્ઝર વિક્ષિપ્ત હો ગયે હૈં ઔર કહા, “માલૂમ હોતા હૈ કિ આપ બહુત પરિશ્રમ કરતે રહે હૈં. અગર આપ ચાહેં તો ઈસ બારે મેં મનોવૈજ્ઞાનિક ડૉક્ટરસે કુછ બાતચીત કર લેં.” યહ સુનકર શ્વાઈત્ઝર બડે જોરકે સાથ હંસે ઔર બોલે : “નહીં નહીં, મૈં કોઈ પાગલ થોડા હી હો ગયા હૂં? મૈં સચમુચ ડાક્ટરી પઢના ચાહતા હૂં.” ઔર તીસ બરસ તકકી ઉમ્ર મેં વહ ડાક્ટરી કે પ્રથમ વર્ષ મેં દાખિલ હો ગયે. છ બરસ તક વહ ઘોર પરિશ્રમ કરતે રહે ઔર ઉન્હોંને ડાક્ટરીકી પરીક્ષા ઉત્તીર્ણ કર લી. ઉસકે સાથ વહ અસ્પતાલોં મેં વ્યાવહારિક જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરતે રહે. સન ૧૯૧૩ મેં વહ આફ્રિકા કે લિએ રવાના હો ગયે, ઔર તબસે લેકર વહીં નિરંતર કામ કર રહે હૈં. કઠિનાઈયોં કા સામના કરતે હુએ વહ કોંગો નદીકે તટ પર રહતે હૈં ઔર જંગલી જાતિયોં કી સેવામાં નિરત હૈ. ઉન્હોંને યહ ઠાન રખ્ખા હૈ કિ સરકાર યા કિસી સોસાયટીસે પૈસે નહીં લેંગે, બલ્કિ સ્વયં અપને પરિશ્રમ પર નિર્ભર રહેંગે. ઉન્હોંને કિતાબેં લિખીં હૈં, જિસ મેં આફ્રિકા કે જંગલોં મેં અપને જીવન કી કથા સુનાઈ હૈ. ઈન પુસ્તકોં કી બિક્રી સે તથા જબ કભી — બહુત દિનોં બાદ — વહ યૂરોપ જાતે હૈં તબ વહાં સંગીત બજાકર જો પૈસા કમાતે હૈં, ઉસ સે અપના પરિવાર કા ઔર અસ્પતાલ કા ખર્ચ ચલાતે હૈં. ઉનકી વિદુશી પત્ની ઉનકે ઈસ કાર્ય મેં સહાયતા કરતી હૈ. [‘મિલાપ’ માસિક : ૧૯૬૨]