અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/દુલા ભાયા ‘કાગ’/ગાંધીડો મારો
દુલા ભાયા ‘કાગ’
સો સો વાતુંનો જાણનારો,
મોભીડો મારો ઝાઝી વાતુંનો ઝીલનારો.
ગાંધીડો મારો ઝાઝી વાતુંનો ઝીલનારો. —
ડગલે ડગલે હાલ્યા કરે છે, ઊંચાણમાં ન ઊભનારો (૨);
એ… ઢાળ ભાળીને સૌ ધ્રોડવા માંડે,
(ઈ તો) ઢાળમાં નવ ધ્રોડનારો. મોભીડો.
ભાંગ્યા હોય એનો ભેરુ થનારો, મેલાંઘેલાંને માનનારો (૨);
એ… ઉપર ઊજળાં ને મનનાં મેલાં એવાં,
ધોળાંને નહિ ધીરનારો. મોભીડો.
એના કાંતેલામાં ફોદો ન ઊમટે, તાર સાદા એકતારો (૨);
એ… દેયેં દૂબળિયો (પણ) ગેબી ગામડિયો,
મુત્સદ્દીને મૂંઝવનારો. મોભીડો.
પગલાં માંડશે એવે મારગડે, (એની) આડો ન કોઈ આવનારો (૨);
એ… ઝેરના ઘૂંટડા જીરવી જાશે ઈ તો,
બોલીને ન બગાડનારો. મોભીડો.
નાનાં બાળક જેવો હૈયે લ્હેરીલો, એરુમાં આથડનારો (૨);
ઈ… કૂણો માખણ જેવો સાદો ને સોયલો ઈ,
કાળને નોતરનારો. મોભીડો.
ઝીણી ઝૂંપડીએ ઝીણી આંખડીએ, ઝીણી નજરથી જોનારો (૨);
એ.. પોતે ચણેલામાં પોલ ભાળે તો તો,
પાયામાંથી જ પાડનારો. મોભીડો.
આવવું હોય તો કાચે તાંતણે, બંધાઈને આવનારો (૨);
એ… ના’વવું હોય અને નાડે જો બાંધશો તો,
નાડાં તોડાવી નાસનારો. મોભીડો.
રૂડા રૂપાળા (આખા) થાળ ભરીને, પીરસે પીરસનારો (૨);
એ… અજીરણ થાય એવો આ’ર કરે નૈ કદી,
જરે એટલું જ જમનારો. મોભીડો.
આભે ખૂતેલી મેડી ઊજળિયુંમાં, એક ઘડી ન ઊભનારો (૨);
એ…અન્નનાં ધીંગાણાંની જૂની ઝૂંપડિયુંમાં,
વણ તેડાવ્યો જાનારો. મોભીડો.
સૌને માથડે દુઃખ(ડાં) પડે છે, દુઃખડાંને ડરાવનારો (૨);
એ… દુઃખને માથે પડ્યો દુઃખ દબવીને એ તો,
સોડ તાણીને સૂનારો. મોભીડો.
કાળ જેવાને મહાકાળ લાગે છે, આભને બાથ ભીડનારો (૨);
સૂરજ આંટા ફરે એવડો ડુંગરો,
(ઈ) ડુંગરાને ડોલાવનારો. મોભીડો.
ઓળખજે બેનડી એ જ એંધાણીએ,
એ મારા ખોળાનો ખૂંદનારો (૨);
મારો મોહનજી એ ઝાઝેરું જીવો મારા,
ઘડપણનો પાળનારો. મોભીડો.
(કાગવાણી-૨, ૬ઠ્ઠી આ. ૧૯૭૮, પૃ. ૩૬-૩૮)
દુલા ભાયા ‘કાગ’ • ગાંધીડો મારો • સ્વરનિયોજન: લોકઢાળ • સ્વર: નિરંજન રાજ્યગુરુ