11,913
edits
એકોત્તરશતી/૭૭. તપોભંગ: Difference between revisions
પ્રૂફ રીડિંગ સંપન્ન
KhyatiJoshi (talk | contribs) (Created page with "{{SetTitle}} {{Heading|તપોભંગ (તપોભંગ)}} {{Poem2Open}} યૌવનની વેદનાના રસથી ઊભરાતા મારા દિવસો, હું કાલના અધીશ્વર અન્યમનસ્ક બનીને તું શું ભૂલી ગયો છે, હે ભૂલકણા સંન્યાસી? ચંચળ ચૈત્રની રાતે કિંશુકની મંજરી સા...") |
(પ્રૂફ રીડિંગ સંપન્ન) |
||
| (One intermediate revision by the same user not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{SetTitle}} | {{SetTitle}} | ||
{{Heading|તપોભંગ | {{Heading|તપોભંગ}} | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
| Line 7: | Line 7: | ||
એક સમયે એ સૌ દિવસોએ તારી પિંગલજટાજાલને શ્વેત, રક્ત, નીલ, પીત એવાં જાતજાતનાં પુષ્પોથી સુંદર રીતે સજાવી હતી, તે શું ભૂલી ગયો? એ લૂંટારુઓએ હસી હસીને હે ભિક્ષુક અંતે તારું ડમરુ અને શીંગું લઈ લીધું અને તારા હાથમાં મંજીરાં અને વાંસળી આપ્યાં. સુગંધના ભારથી મંદગતિ વસંતના ઉન્માદન રસથી તારું કમંડલુ ભરી અતિશય આળસમાં અને માધુર્યના વેગમાં તને ડુબાડી દીધો. | એક સમયે એ સૌ દિવસોએ તારી પિંગલજટાજાલને શ્વેત, રક્ત, નીલ, પીત એવાં જાતજાતનાં પુષ્પોથી સુંદર રીતે સજાવી હતી, તે શું ભૂલી ગયો? એ લૂંટારુઓએ હસી હસીને હે ભિક્ષુક અંતે તારું ડમરુ અને શીંગું લઈ લીધું અને તારા હાથમાં મંજીરાં અને વાંસળી આપ્યાં. સુગંધના ભારથી મંદગતિ વસંતના ઉન્માદન રસથી તારું કમંડલુ ભરી અતિશય આળસમાં અને માધુર્યના વેગમાં તને ડુબાડી દીધો. | ||
તે દિવસે તારી તપસ્યા એકાએક વંટોળના વેગમાં સૂકાં પાંદડાં સાથે આકાશમાં ઉત્તરની દિશાના ગીતવગરના હિમમરુદેશમાં તણાઈ ગઈ. તારા ધ્યાનમંત્રને પુષ્પની સુગંધથી લક્ષ્યવિહીન દક્ષિણવાયુના કૌતુકે બહારના તટ પર આણ્યો. એ મંત્રથી સેવતી, કાંચન અને કરેણ મત્ત બની ગયાં, એ મંત્રને લીધે અરણ્ય વિથિકાએ નવપલ્લવરૂપે શ્યામ વિહ્નશિખા સળગાવી દીધી. | તે દિવસે તારી તપસ્યા એકાએક વંટોળના વેગમાં સૂકાં પાંદડાં સાથે આકાશમાં ઉત્તરની દિશાના ગીતવગરના હિમમરુદેશમાં તણાઈ ગઈ. તારા ધ્યાનમંત્રને પુષ્પની સુગંધથી લક્ષ્યવિહીન દક્ષિણવાયુના કૌતુકે બહારના તટ પર આણ્યો. એ મંત્રથી સેવતી, કાંચન અને કરેણ મત્ત બની ગયાં, એ મંત્રને લીધે અરણ્ય વિથિકાએ નવપલ્લવરૂપે શ્યામ વિહ્નશિખા સળગાવી દીધી. | ||
વસંતની રેલના પ્રવાહમાં સંન્યાસનું અવસાન થયું. જટિલ જટાના બંધનમાં જાહ્નવીનું અશ્રુકલતાન તન્મય થઈને તે સાંભળ્યું. તે દિવસે તારું | વસંતની રેલના પ્રવાહમાં સંન્યાસનું અવસાન થયું. જટિલ જટાના બંધનમાં જાહ્નવીનું અશ્રુકલતાન તન્મય થઈને તે સાંભળ્યું. તે દિવસે તારું ઐશ્વર્ય નવનવરૂપે અંતરમાં ઊઘડી રહ્યું. તારો વિસ્મય આપમેળે ઊભરાયો, પોતાના ઉદાર સૌંદર્યની તને પોતાને ભાળ લાગી, આનંદથી વિશ્વની ક્ષુધાને શમવનાર સુધાનું જ્યોતિર્મય પાત્ર હાથમાં ધારણ કર્યું. | ||
તે દિવસે ઉન્મત્ત બનીને વનેવનમાં જે નૃત્ય કરતો તું ફર્યો એ નૃત્યના છંદે, લયે તારી સાથે રહીને ક્ષણે ક્ષણે મેં સંગીત રચ્યું. તારા લલાટના ચંદ્રના પ્રકાશમાં નંદનવનનાં સ્વપ્નભરી આંખોથી નિત્યનૂતનની લીલા મારું મન ભરીને મેં જોઈ હતી. સુંદરના અંતર્લીન હાસ્યની લાલી જોઈ હતી. લજ્જિતના પુલકની સંકોચમય ભંગિમા રૂપતરંગાવલિ — જોઈ હતી. | તે દિવસે ઉન્મત્ત બનીને વનેવનમાં જે નૃત્ય કરતો તું ફર્યો એ નૃત્યના છંદે, લયે તારી સાથે રહીને ક્ષણે ક્ષણે મેં સંગીત રચ્યું. તારા લલાટના ચંદ્રના પ્રકાશમાં નંદનવનનાં સ્વપ્નભરી આંખોથી નિત્યનૂતનની લીલા મારું મન ભરીને મેં જોઈ હતી. સુંદરના અંતર્લીન હાસ્યની લાલી જોઈ હતી. લજ્જિતના પુલકની સંકોચમય ભંગિમા રૂપતરંગાવલિ — જોઈ હતી. | ||
તે દિવસનું પાનપાત્ર આજ એની પૂર્ણતા તેં નષ્ટ કરી? ચુંબનરાગથી ચિહ્નિત બંકિમ રેખાલતાને રાતા ચિત્રાંકનથી ભૂંસી નાંખી? અગીત સંગીતની ધારા અને અશ્રુનો સંચયભાર, શું તારા આંગણામાં જતનને અભાવે ભાંગેલા પાત્રમાં રોળાય છે? તારા તાંડવનૃત્યથી તે ધૂળ ચૂરેચૂરા થઈ ગઈ છે? અકિંચન કાલવૈશાખીના નિશ્વાસથી એ લુપ્ત દિવસો આકુલ બની ઊઠ્યા છે શું?’ | તે દિવસનું પાનપાત્ર આજ એની પૂર્ણતા તેં નષ્ટ કરી? ચુંબનરાગથી ચિહ્નિત બંકિમ રેખાલતાને રાતા ચિત્રાંકનથી ભૂંસી નાંખી? અગીત સંગીતની ધારા અને અશ્રુનો સંચયભાર, શું તારા આંગણામાં જતનને અભાવે ભાંગેલા પાત્રમાં રોળાય છે? તારા તાંડવનૃત્યથી તે ધૂળ ચૂરેચૂરા થઈ ગઈ છે? અકિંચન કાલવૈશાખીના નિશ્વાસથી એ લુપ્ત દિવસો આકુલ બની ઊઠ્યા છે શું?’ | ||
| Line 18: | Line 18: | ||
તારા સ્મશાનના વૈરાગ્યવિલાસીએ મને પિછાનતા નથી. મારો વેશ જોઈને દારિદ્ય્રના ઉગ્ર દર્પથી ખલખલ અટ્ટહાસ્ય કરી ઊઠે છે. એવે સમયે વસંતમાં મિલનનું મુહૂર્ત આવે છે, ઉમાના કપોલ પર સ્મિતહાસ્ય-વિકસિત લજ્જા પ્રગટે છે. તે દિવસે વિવાહના યાત્રાપથ પર તું કવિને સાદ દે છે. પુષ્પમાળા વગેરે મંગળ સામગ્રીની છાબ લઈને સપ્તર્ષિના મંડળમાં કવિ સાથે ચાલે છે. | તારા સ્મશાનના વૈરાગ્યવિલાસીએ મને પિછાનતા નથી. મારો વેશ જોઈને દારિદ્ય્રના ઉગ્ર દર્પથી ખલખલ અટ્ટહાસ્ય કરી ઊઠે છે. એવે સમયે વસંતમાં મિલનનું મુહૂર્ત આવે છે, ઉમાના કપોલ પર સ્મિતહાસ્ય-વિકસિત લજ્જા પ્રગટે છે. તે દિવસે વિવાહના યાત્રાપથ પર તું કવિને સાદ દે છે. પુષ્પમાળા વગેરે મંગળ સામગ્રીની છાબ લઈને સપ્તર્ષિના મંડળમાં કવિ સાથે ચાલે છે. | ||
હે ભૈરવ, તે દિવસે તારા લાલ આંખવાળા સાથી ભૂતગણો જુએ છે કે પ્રભાત સૂર્યના જેવું તેજસ્વી તારું શુભ્ર શરીર લાલ પામરીથી ઢંકાયેલું છે. માધવીલતાની નીચે હાડકાની માળા નીકળી ગઈ છે, લલાટ પર પુષ્પની રેણુનો લેપ છે, ચિતાની ભસ્મ ક્યાંય ભૂંસાઈ ગઈ છે! કવિની સામે કટાક્ષથી જોઈને ઉમા કૌતુકથી હસે છે. એ હાસ્યથી કવિના પ્રાણમાં સુંદરના જયધ્વનિના ગાનમાં બંસી વાગી ઊઠી છે. | હે ભૈરવ, તે દિવસે તારા લાલ આંખવાળા સાથી ભૂતગણો જુએ છે કે પ્રભાત સૂર્યના જેવું તેજસ્વી તારું શુભ્ર શરીર લાલ પામરીથી ઢંકાયેલું છે. માધવીલતાની નીચે હાડકાની માળા નીકળી ગઈ છે, લલાટ પર પુષ્પની રેણુનો લેપ છે, ચિતાની ભસ્મ ક્યાંય ભૂંસાઈ ગઈ છે! કવિની સામે કટાક્ષથી જોઈને ઉમા કૌતુકથી હસે છે. એ હાસ્યથી કવિના પ્રાણમાં સુંદરના જયધ્વનિના ગાનમાં બંસી વાગી ઊઠી છે. | ||
ઑક્ટોબર-નવેમ્બર ૧૯૨૩ | |||
{{સ-મ|||'''(અનુ. નિરંજન ભગત)'''}} | ‘પૂરબી’ | ||
{{સ-મ|||'''(અનુ. નિરંજન ભગત)'''}} | |||
{{Poem2Close}} {{HeaderNav2 |previous =૭૬. મને પડા |next = ૭૮. પૂર્ણતા }} | |||