સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/દાદા ધર્માધિકારી/— તો કહાં ધોયેંગે?

          ક્યા વિદ્યાર્થિયોં મેં યહ શક્તિ હૈ કિ વિદ્યાર્થિયોં કી હી જ્યાદતી કે ખિલાફ વે આવાજ ઉઠા સકેં? ક્યા મજદૂરોં મેં યહ શક્તિ હૈ કિ ખુદ મજદૂરોં કે અસત્યાચરણ કે ખિલાફ વે આવાજ ઉઠા સકેં? ક્યા હમારે કાર્યકર્તાઓ મેં યહ શક્તિ હૈ કિ હમારે અપને જીવન મેં લોભ-મોહ હૈ ઉસકા ઉચ્ચારણ હમ કર સકેં? ગાંધીજીને લોગોં કે દરબાર મેં અપને પાપોં કા ઉચ્ચારણ કિયા; ઈસ તરહ અપની ગલતિયોં કા, કમજોરિયોંકા, બેઈમાનિયોં કા ઉચ્ચારણ મિત્રો કે સામને હમ લોગોંને કિયા હૈ? હમારે યહાં હમ સત્તા કી આકાંક્ષા કા નંગા નાચ દેખ રહે હૈં. ગ્રામપંચાયત મેં સત્તા ચાહિએ, કોંગ્રેસ કમિટી મેં સત્તા ચાહિએ, અંત મેં સર્વોદય મંડલ મેં ભી સત્તા ચાહિએ! આપ યહ ન સમઝેં કિ સિર્ફ રાજાઓં મેં હી ગદ્દી કા ઝગડા હુઆ હૈ — શંકરાચાર્ય કી ગદ્દી કે લિએ ભી ઝગડે હુએ હૈં. સિર્ફ દો મંત્રાયોં મેં હી આપસઆપસ મેં ઝગડા હોતા હૈ, ઐસા નહીં; દો પૂજારિયોં મેં ભી હોતા હૈ. ઈસ તરહ કે ઝગડે જબ રાજ્ય કા ક્ષેત્રા છોડ કર ધર્મ કે ક્ષેત્રા મેં પ્રવેશ કરતે હૈં, તબ કોઈ આશા નહીં રહતી હૈ. દૂસરી જગહ પાપ કરેં, તો કાશી મેં ધો સકતે હૈં; લેકિન કાશી મેં પાપ કરેં, તો કહાં ધોયેંગે?