|
|
| (One intermediate revision by the same user not shown) |
| Line 51: |
Line 51: |
| * [[૩૩ કાવ્યો/ચાલ, ફરીએ|29 ચાલ, ફરીએ]] | | * [[૩૩ કાવ્યો/ચાલ, ફરીએ|29 ચાલ, ફરીએ]] |
| * [[૩૩ કાવ્યો/ફરવા આવ્યો છું|30 ફરવા આવ્યો છું]] | | * [[૩૩ કાવ્યો/ફરવા આવ્યો છું|30 ફરવા આવ્યો છું]] |
| * [[૩૩ કાવ્યો/સદ્ભાગ્ય|31 સદ્ભાગ્ય]] | | * [[૩૩ કાવ્યો/સદ્ભાગ્ય|31 સદ્ભાગ્ય]] |
| * [[૩૩ કાવ્યો/વિદાયવેળા|32 વિદાયવેળા]] | | * [[૩૩ કાવ્યો/વિદાયવેળા|32 વિદાયવેળા]] |
| * [[૩૩ કાવ્યો/આ હાથ|33 આ હાથ]] | | * [[૩૩ કાવ્યો/આ હાથ|33 આ હાથ]] |
|
| |
|
| |
| }} | | }} |
| <br> | | <br> |
| Line 62: |
Line 60: |
| |next = ‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ | | |next = ‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ |
| }} | | }} |
|
| |
|
| |
| {{Center block|width=23em|title=<big><big>{{color|red|અર્પણ:}}</big></big>|
| |
| {{Poem2Open}}
| |
| <center><big>{{color|blue|પ્રિયકાન્ત, હસમુખ અને નલિનને }}</big></center>
| |
| {{Poem2Close}}
| |
| }}
| |
|
| |
| == હાથ મેળવીએ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| લાવો તમારો હાથ, મેળવીએ
| |
| (કહું છું હાથ લંબાવી)!
| |
| કહો શું મેળવી લેવું હશે મારે? તમારા હાથમાં તો કેટલુંયે –
| |
| ધન હશે, સત્તા હશે, કીર્તિ હશે...
| |
| શું શું નથી હોતું તમારા હાથમાં?
| |
| મારે કશાનું કામ ના,
| |
| ખાલી તમારો હાથ...
| |
| ખાલી તમારો હાથ?
| |
| ના, ના, આપણા આ બે ય ખાલી હાથમાંયે કેટલું છે!
| |
| આપણા આ હાથમાં ઉષ્મા અને થડકો,
| |
| અરે, એના વડે આવો, પરસ્પરના હૃદયનો ભાવ ભેળવીએ,
| |
| અને બિનઆવડત સારું નઠારું કેટલુંયે કામ કરતા
| |
| આપણા આ હાથ કેળવીએ!
| |
| અજાણ્યા છો? ભલે!
| |
| તોયે જુઓ, આ હાથ લંબાવી કહું,
| |
| લાવો તમારો હાથ, મેળવીએ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૩–૧૨–૧૯૫૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ઘર ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ઘર તમે કોને કહો છો?
| |
| જ્યાં ટપાલી પત્ર લાવે,
| |
| શોધતા વણશોધતા મિત્રો અને મહેમાન જ્યાં આવી ચડે,
| |
| ક્યારેક તો આવી પડે;
| |
| જેનું બધાને ઠામઠેકાણું તમે આપી શકો
| |
| તેને તમે શું ઘર કહો છો?
| |
| તો પછી જ્યાં જ્યાં તમે પગથી ઉતારીને પગરખાં,
| |
| ભાર – ટોપીનોય – માથેથી ઉતારીને,
| |
| અને આ હાથ બે પ્હોળા કરીને ‘હાશ’ ક્હો;
| |
| જ્યાં સર્વનાં મુખ જોઈ તમને સ્હેજમાં મલકી ઊઠે
| |
| ત્યાં ત્યાં બધે ક્હો શું તમારું ઘર નથી?
| |
| તે ઘર તમે કોને કહો છો?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૪–૧૨–૧૯૫૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == પથ્થર થરથર ધ્રૂજે ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| :::::પથ્થર થરથર ધ્રૂજે!
| |
| હાથ હરખથી જુઠ્ઠા ને જડ, પથ્થરની ત્યાં કોણ વેદના બૂઝે?
| |
| :::::પથ્થર થરથર ધ્રૂજે!
| |
| :::અનાચાર આચરનારી કો અબળા પર, ભાગોળે,
| |
| :::એક ગામના ડાહ્યાજન સૌ ન્યાય નિરાંતે તોળે;
| |
| ‘આ કુલટાને પથ્થર મારી, મારી નાખો!’ એમ કિલોલે કૂજે!
| |
| :::એક આદમી સાવ ઓલિયો વહી રહ્યો’તો વાટે,
| |
| :::સુણી ચુકાદો ચમક્યો, થંભ્યો, ઉરના કોઈ ઉચાટે;
| |
| હાથ અને પથ્થર બન્નેને જોઈ એનું દિલ દયાથી દૂઝે!
| |
| :::આ દુનિયાના શાણાઓ ના દુનિયાદારી જાણે,
| |
| :::ટોળા પર ત્યાં એમ હસીને બોલ્યો ટેવ પ્રમાણે :
| |
| :::::::‘જેણે પાપ કર્યું ના એકે
| |
| :::::::તે પથ્થર પ્હેલો ફેંકે!’
| |
| એકે એકે અલોપ પેલા સજ્જન, જ્યારે શું કરવું ના સૂઝે!
| |
|
| |
| અબળા રહી ને રહ્યો ઓલિયો, એનું કવિજન ગીત હજીયે ગુંજે!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૮–૧૨–૧૯૫૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ટગર ટગર ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ::::ટગર ટગર હું જોતો રહું છું ટોળાં,
| |
| ::::અહીં તહીં ભટકે જે ભોળાં ભોળાં!
| |
|
| |
| સ્વત્વ નહીં, વ્યક્તિત્વ નહીં, નહીં નામ અને નહીં રૂપ,
| |
| હાથ કોઈને આવે નહીં શું હોય હવામાં ધૂપ,
| |
| ગીત નહીં, ગુંજન નહીં, કિન્તુ ચીસ અગર તો ચૂપ!
| |
| ::::જીવતા જાણે હોય મૃત્યુના ઓળા!
| |
|
| |
| લાખ ફૂલોના ઢગલાનાં હું રાતે જોતો સપનાં,
| |
| એની નીચે સાપ સરકતા નીરખું છાનાછપના,
| |
| ફૂલ ફૂલને કોરે કીડો; કેવળ આ ન કલપના!
| |
| ::::સોય સમા શા વીંધે મારા ડોળા,
| |
| ::::નગર નગર હું જોતો રહું છું ટોળાં!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૮–૧૨–૧૯૫૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == અજાણ્યું એકે ના ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| અહીં પૃથ્વીલોકે,
| |
| કશા હર્ષે શોકે,
| |
| મબલક મનુષ્યો સ્થળસ્થળે,
| |
| પથ, વિજન, જ્યાં ત્યાં નિત મળે;
| |
| અજાણ્યું એકે ના, પરિચિત બધાનાં મુખ મને;
| |
| અરીસામાં જાણે નિજ મુખ નિહાળું, સુખ મને!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૨૦–૧૨–૧૯૫૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == મુખ અને મહોરું ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| તમારા મુખ પરે મહોરું
| |
| કશું રંગીન ને રસથી ભર્યું
| |
| નટની અદાથી છે ધર્યું,
| |
| કાં કે તમે માની લીધું છે કે અસલ મુખ સાવ છે કોરું!
| |
| ક્ષણે ક્ષણ કેટલી ચિંતા અને ભય
| |
| કે રખે સરકી જશે
| |
| ને સત્યનું મુખ સ્હેજમાં ફરકી જશે!
| |
| ક્યાંથી હશે સુખ જ્યાં જીવન છે છેક છલનામય?
| |
| કહો તેના ભલા, સમ ખાઈને કહું
| |
| કે હજુ એકે અસુન્દર મુખ નથી દીઠું.
| |
| હશે આ પૃથ્વી પર કંઈ મુખ સમું મીઠું!
| |
| હું તો મુખદર્શને નિત ધન્યતા લહું.
| |
| રે તમે એકાદ ક્ષણ માટે અસલ મુખ
| |
| સ્હેજ તો પ્રગટો! ભલા, નહીં હોય ત્યારે આટલું દુ:ખ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == શું ધૂણો? ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| પ્રેમ! પ્રેમ! શું ધૂણો?
| |
| હે પ્રેમીજન, એકાદો તો ક્યાંક
| |
| :::::: હૃદયમાં ખાલી રાખો ખૂણો!
| |
| પ્રેમ! પ્રેમ! શું ધૂણો?
| |
| નોટબુકમાં પાને પાને લેખ
| |
| ::: પ્રેમનો તમે લખી છો નાખ્યો,
| |
| ક્યાંક સુધારા, ક્યાંક વધારા કાજ
| |
| ::: અગર જો હોય હાંસિયો રાખ્યો!
| |
| ભલે ભાવતાં ભોજન ચાખો!
| |
| ::: જરીક રાખો કોષ ઉદરનો ઊણો!
| |
| પ્રેમ! પ્રેમ! શું ધૂણો?
| |
| સૌ જાણીતા માનીતાથી ભર્યો
| |
| ::: હૃદયનો ખંડ તમે જો ખાસ્સો,
| |
| શું કરશો જ્યાં કોઈ અજાણ્યું
| |
| ::: આવી માગે એક રાતનો વાસો?
| |
| ગળાબૂડ છો ગરક પ્રેમમાં?
| |
| ::: ભલે ડૂબો તો! તમે બધિર, નહીં સુણો!
| |
| પ્રેમ! પ્રેમ! શું ધૂણો!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૨૪–૧૨–૧૯૫૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ભવ્ય એકલતા ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ‘હું અટૂલો છું, અટૂલા છો તમે!’
| |
| – એ વાત,
| |
| વારંવાર એની એ જ બસ પંચાત
| |
| સૌને કેટલા રસથી
| |
| અને ક્યારેક તો કેવા ચડસથી
| |
| ગીતમાં ગાવી ગમે!
| |
| એથી ક્ષણેક્ષણ ચિત્ત કેવું યુદ્ધમાં રમતું રમે!
| |
| હું ને તમે સૌ સાથમાં –
| |
| આ આપણી સારીય માનવજાત
| |
| કે જે રાતદિન દિનરાત
| |
| આખા વિશ્વની નિર્જીવતામાં જીવતી ભમતી ભમે
| |
| તે એકલી.
| |
| ના કોઈ છે સંગાથમાં.
| |
| કેવી ભયાનક ભવ્ય એકલતા!
| |
| (અગર જો કે વિરલ ને ધન્ય પણ
| |
| સૌ આપણે એથી થતા!)
| |
| – એ વાત
| |
| એનો એક પણ આઘાત
| |
| તમને કે મને કે કોઈનેયે ના દમે!
| |
| ને તો પછી આ યુદ્ધ તે શાનાં શમે?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૨૪–૧૨–૧૯૫૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == રિલ્કેનું મૃત્યુ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ગુલાબ અર્પ્યું નિજ પ્રેમપાત્રને
| |
| ને શૂળ કૈં કંટકની સહીને,
| |
| વાંછ્યું’તું જે મૃત્યુ મનુષ્યમાત્રને
| |
| તને મળ્યું ઈપ્સિત, એ લહીને
| |
| તેં હોંસથી દર્દ હશે જ માણ્યું!
| |
| તારે મુખે જે ગયું’તું ગવાઈ
| |
| તે સર્વનું સત્ય હશે પ્રમાણ્યું
| |
| શું આમ આ કંટકથી ઘવાઈ?
| |
| તારી સખી પાસ ગુલાબ જે રહ્યું
| |
| સુવાસ એમાં તવ પ્રેમની ભળી
| |
| (અસ્તિત્વનું શ્રેષ્ઠ પ્રતીક તેં કહ્યું!)
| |
| ને મૃત્યુનીયે સુરખી વળી ઢળી;
| |
| મ્હેકી રહ્યો જીવનનો જ અર્થ :
| |
| ના મૃત્યુ કોઈ કદી ક્યાંય વ્યર્થ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૨૭–૧૨–૧૯૫૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == પૂર્ણાંક ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| અપૂર્ણાંકોનું ના ગણિત કદીયે પ્રેમ ભણતો,
| |
| અને કોઈનુંયે હૃદય નહિ એ પૂર્ણ ગણતો;
| |
| પછી તો બીજાને નિજ હૃદય પોતે જ ધરવું!
| |
| નહીં તો જીતી લૈ અવરજનનું, પૂર્ણ કરવું!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૮–૧–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == પુનશ્ચ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| સંસારનાં સકલ યુગ્મ પુનશ્ચ ધન્ય!
| |
| આ માનવીજગત જે લયતાલભગ્ન
| |
| એમાં તમે વરવધૂ! રચ્યું આજ લગ્ન,
| |
| સંવાદનું પુનિત પર્વ કશું અનન્ય!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == આ પાનખરમાં ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| આ પાનખરમાં (આપણા યુગમાં) પ્રભાતે
| |
| સાવ સૂકાં પર્ણમાં સરતું
| |
| અને સુસવાટ કરતું
| |
| કોણ આ તે?
| |
| સૂર્યતેજે ઝગમગે આ નૂર
| |
| કોનું, જોઈ જેને આંખથી પાણી ઝરે?
| |
| છે કેટલું તો ક્રૂર!
| |
| અને કોની હશે આ તીક્ષ્ણ કાતિલ ધાર?
| |
| એ તો જંગલીની જેમ જે અહીં તહીં ફરે
| |
| તે આ પવનની કેડ પરની છે કટારી ઝૂલતી!
| |
| જો કોઈનીયે હૂંફનું પ્હેર્યું કવચ ના હોય ને
| |
| ::::: તો ના નીકળવું બ્હાર!
| |
| એ તો મૃત્યુની ઠંડક લઈ હૈયામહીં જૈ હૂલતી!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == માઘની પૂર્ણિમા ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| માઘની પૂર્ણિમારાત્રિનો ચન્દ્ર
| |
| શો ચાલતો મધ્યાકાશમાં મંદ મંદ!
| |
| ટાઢમાં થરથરે,
| |
| કિન્તુ કોને જઈ કરગરે?
| |
| બંધ સૌ બારી ને દ્વાર,
| |
| ર્હે કોણ તે આ સમે બ્હાર?
| |
| ને વૃક્ષ પર પર્ણના પુંજ જો હોત, એ ઓઢતો
| |
| ત્યાં ઘટામાં પડ્યો ર્હેત
| |
| :::: આ રાતભર ટૂંટિયું વાળીને પોઢતો!
| |
| કિન્તુ જ્યાં ક્ષિતિજ પરથી જરી
| |
| :::: ડાળ પકડી અને આભ ચડવા જતો
| |
| ત્યાં જ શા તીક્ષ્ણ વાગી ગયા ન્હોર,
| |
| :::: તે હજુય છે મુખ પરે નખક્ષતો!
| |
| શ્વેત હિમ ઓગળી ના રહ્યું, ચાંદની એમ ઢોળાય;
| |
| પણ જ્યાં પડે સાવ સૂકાં કડક પર્ણ પર, શાંતિ ડ્હોળાય!
| |
| આ હૃદયમાં હૂંફ છે, ચન્દ્ર જો ત્યાં વસે!
| |
| ચિત્ત આ સ્વચ્છ છે, ચાંદની જો રસે!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૫–૨–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == દેશવટો ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| આ દેશની બ્હાર ગયા વિના જ
| |
| મળી શકે દેશવટો સદાયનો,
| |
| છો ત્યાં થકી દૂર થયા વિના જ
| |
| પ્રસંગ હા, પ્રાપ્ત થતો વદાયનો;
| |
| હૈયાથકી હેતભર્યો સર્યો છતાં
| |
| એ શબ્દનો જો પડઘો પડે ના,
| |
| પ્રસાદ હો કૈં રસનો ધર્યો છતાં
| |
| જો કોઈની અંગુલિયે અડે ના;
| |
| એકાંત ત્યારે અનિવાર્ય, જાણે
| |
| અજ્ઞાત કોઈ પરદેશ જેવું,
| |
| ને જાત સાથે વસવું પરાણે
| |
| જેની ન હો ઓળખ, ક્રૂર કેવું!
| |
| લખ્યો ન આ દેશવટો અનન્ય
| |
| લલાટ સૌને, કવિનેય, ધન્ય?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૨૧–૨–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == સંવાદ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| બે જણ મળ્યા,
| |
| વાતે વળ્યા,
| |
| ને કેટલાયે શબ્દ બસ મુખથી સર્યા,
| |
| સૌ રસભર્યા;
| |
| ને જીભ જ્યાં થાકી,
| |
| વળી લાગ્યું હવે કૈં ના રહ્યું બાકી;
| |
| અને શોધ્યા છતાં યે શબ્દ ના જ્યારે જડ્યા,
| |
| છૂટા પડ્યા.
| |
| શું શું પરસ્પરનું સુણ્યું? બહુ બહુ સ્મર્યું,
| |
| ત્યારે જ જાણ્યું અન્યનું એકેય તે ન્હોતું કશું
| |
| :::: કાને ધર્યું;
| |
|
| |
| તો શું કર્યું?
| |
| હા, આત્મસંભાષણ નર્યું!
| |
| એકાંત હાવાં શાંત નિજનિજનું રચે,
| |
| સંવાદ ત્યાં સાચો મચે!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧–૩–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ભીડ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| અસહ્ય આ માનવની ન ભીડ?
| |
| રાતી થતી આંખ કદીક વાગતી
| |
| જો કોકની ઝૂંક જરીક, ભાંગતી
| |
| કૈં પાંસળી જો કદી પેસી જાય
| |
| કોણી, કદી તો ચગદાય પાય;
| |
| મેલી હવા, કેમ ભરાય શ્વાસ?
| |
| શું ખાનગી? ના પરદૃષ્ટિથી બચો!
| |
| કોલાહલે શું કવિતાય તે રચો?
| |
| અન્યોન્ય હૈયા પર હોય વાસ;
| |
| ત્યારે ચડે શું મનમાં ન ચીડ?
| |
| અસહ્ય આ માનવની છ ભીડ!
| |
| એકાંતમાં હોય રચ્યું જ નીડ...
| |
| ત્યાં શૂન્યતાની નહિ હોય પીડ?
| |
| અસહ્ય આ માનવની ન ભીડ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૮–૩–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == મેદાનમાં ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| અહીં આ જ મેદાનમાં કાલ સાંજે
| |
| (કહે છે કે જે ન આવ્યા તે અક્કરમી!)
| |
| માનવોની મેદની શી ગજાવી,
| |
| તે હવામાં છે હજુ એની ગરમી;
| |
| ને તાલીઓ શી બજાવી,
| |
| તે પડઘા તો હજુ ગાજે!
| |
| અહીં એ જ મેદાનમાં આજ હવે
| |
| (કાલ સાંજે દરમાં જે ભાગી ગઈ)
| |
| અસંખ્ય આ કીડીઓ
| |
| (કે જેના ઉદ્યમને કવિજન ઉમંગથી સ્તવે!)
| |
| દરમાંથી બ્હાર બધે ઊભરાતી,
| |
| કોણ જાણે કેમ પણ ખૂબ રાતી,
| |
| ચૂપચાપ જાણે કૈં ન બન્યું એમ કામે કેવી લાગી ગઈ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == બે કૌંસ વચ્ચે ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| જન્મ મૃત્યુ કૌંસ બે,
| |
| વચ્ચે વહે આ જિંદગી;
| |
| જે વ્યાકરણથી-પૂર્ણ-ના તે વાક્ય જેવી,
| |
| લય ન જેને, કે ન જેને ચિહ્ન કોઈ વિરામનું,
| |
| ના અલ્પ કે ના પૂર્ણ, ના આશ્ચર્ય કે પ્રશ્નાર્થનું;
| |
| ને એકલાનો અર્થ પણ ના!
| |
| કિન્તુ જે સંપૂર્ણ આખું વાક્ય
| |
| – જેમાં અંતરાલે એ વસે
| |
| એ વાક્યના તો અર્થમાં વૃદ્ધિ કરે,
| |
| ક્યારેક તો એ વાક્યના સંવાદમાં, સૌંદર્યમાં શુદ્ધિ કરે!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૨૨–૩–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == બે પાય ધરવા જેટલી ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| બે પાય ધરવા જેટલી
| |
| :::: મારે જગા બસ જોઈએ,
| |
| એથી વધારે તો હજી
| |
| ::: ક્યારેય તે રોકી નથીને કોઈએ!
| |
| જ્યાં જ્યાં ફરું,
| |
| ટટ્ટાર હું જેની પરે ઊભો રહ્યો – બે પાય
| |
| તે જ્યાં જ્યાં ધરું
| |
| ને હેઠ પૃથ્વી જેટલી કંઈ માય
| |
| તે મારી!
| |
| અને બાકી રહી જે સૃષ્ટિ સારી
| |
| તે હશે કોની મને પરવા નથી.
| |
| ને એકસાથે બે જગા પર
| |
| :::: પાય તો ધરવા નથી.
| |
| {{સ-મ|૨૯–૩–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == આ વસંત ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| આ સૂરજ વરસે સોનું, સૌ કોઈ ઝીલો,
| |
| ના પૂછશો એ છે કોનું, હો કોઈ ઝીલો!
| |
|
| |
| આ ચન્દ્રી અમૃત છલકે, સૌ કોઈ પી લ્યો!
| |
| એ તો માસે માસે મલકે, હો કોઈ પી લ્યો!
| |
|
| |
| આ વસંત લાવે વાયુ, હો કોઈ ખીલો!
| |
| નહીં લાવે આખું આયુ, સૌ કોઈ ખીલો!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૫–૪–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == આ નગરની ભીંત પર ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| જ્યાં જુઓ ત્યાં આ નગરની ભીંત પર
| |
| લીટા લપેડા શા સજાવ્યા છે!
| |
| (હશે તો કેટલા સૌ માનવીનાં ચિત્ત પર?)
| |
| મૃત્યુંજયી કો મંત્રના આ જાપ
| |
| :::: અહીં જાણે ગજાવ્યા છે!
| |
| ભલે આ સૂર્ય સળગે ગ્રીષ્મનો,
| |
| :::: તે એક પણ લ્હોશે નહીં;
| |
| ઝંખું તને જલધાર, વર્ષા,
| |
| :::: તુંય શું ધોશે નહીં?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૮–૪–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ઘૂમે વંટોળિયો ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ::::ઘૂમે વંટોળિયો,
| |
| ભમતો ભમે છે કોઈ ભૂત જાણે ભોળિયો!
| |
|
| |
| આ રે મધ્યાહ્ન ધખે લૂખા વૈશાખમાં,
| |
| ઝાઝેરી ધૂળ, પાંદ, તરણાં લૈ કાખમાં
| |
| ઘૂમે છે; જો જો ઝઝૂમે ન આંખમાં!
| |
| અવગતિયો જીવ આ તે કોણે ઢંઢોળિયો?
| |
|
| |
| ભડકો થૈ સૂરજમાં હમણાં સળગશે,
| |
| ક્યાંથી આવ્યો ને હવે કોને વળગશે?
| |
| ત્યાં તો સપાટ સૂતો! જાણ્યું ના ઠગશે!
| |
| આખો અવકાશ એણે અમથો રે ડ્હોળિયો!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૦–૫–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == બ્રિટાનિયા! ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| બ્રિટાનિયા! ઍટમ બૉમ્બ ફોડ્યો?
| |
| પૃથ્વી પરે શ્રેષ્ઠ પ્રજા તું ચારસો
| |
| વર્ષોથકી ને તુજ ભવ્ય વારસો
| |
| સંસ્કારનો, સંયમ કેમ છોડ્યો?
| |
| તારી સ્વયંસિદ્ધ હતી મહત્તા,
| |
| તેં અન્ય જેવો ભય કેમ રે વર્યો?
| |
| આ રાષ્ટ્રનો પ્રેમ નથી, અહં નર્યો!
| |
| સ્વમાનનું નામ, ચહે તું સત્તા!
| |
| ‘પ્રશાંત’નો આ ફળશે પ્રયોગ –
| |
| જો અંતમાં અન્ય પ્રયોગ નિષ્ફલ
| |
| આ માનવીસંસ્કૃતિનો જશે? છલ!
| |
| આ વંચના! કેવલ આત્મભોગ!
| |
| પ્હેલ્લો ધડાકો! નવ આંખ રોઈ?
| |
| છેલ્લો ધડાકો સુણશે ન કોઈ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૭–૫–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == આવો અગર ન આવો ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| આવો અગર ન આવો જેવી તમારી મરજી,
| |
| જોકે સદાય આવો એવી અમારી અરજી!
| |
|
| |
| આવ્યા અનેક વેળા, આનંદ શોય એથી
| |
| કે ‘આવશો સદા’ એ સપનું ગયા છો સરજી!
| |
|
| |
| ને જો હવે ન આવો તો શું થશે અમારું?
| |
| કેવી રીતે જિવાશે? – એવા અમે ન ગરજી!
| |
|
| |
| આવો અગર ન આવો જેવી તમારી મરજી,
| |
| જોકે સદાય આવો એવી અમારી અરજી!
| |
|
| |
| {{સ-મ|મે ૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ટેકરીની ટોચ પર ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ટેકરીની ટોચ પર ચોથે માળ
| |
| વસું મિત્ર મડિયાને ઘેર,
| |
| ત્રણ બાજુ ઊછળતો અબ્ધિ
| |
| અને એક બાજુ મુંબઈ શું શ્હેર.
| |
| સુણી રહું ઘેરું ઘેરું ઘૂઘવતો
| |
| અબ્ધિ અહીં દિનરાત ગાય,
| |
| જોઈ રહું ક્ષિતિજ પે ઝૂકી ઝૂકી
| |
| આભ જે આ મૂગું મૂગું ચ્હાય.
| |
| નીચે ત્યાં શું નગરજનોની
| |
| નસનસે હશે તરંગનો તાલ?
| |
| પરસ્પર મિલનમાં માનવીને
| |
| ઉર હશે આવું કોઈ વ્હાલ?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૪–૬–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == પૂંઠે પૂંઠે ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| કોણ રે આ આવી રહ્યું પૂંઠે પૂંઠે?
| |
| ક્ષણે ક્ષણે પથ પર કોનો તે આ પદધ્વનિ ઊઠે?
| |
| નથી કોઈ સંગ,
| |
| નયનમાં નથી કોઈ સ્વપનનો રંગ;
| |
| હૃદયમાં નથી કોઈ ગતનું રે ગીત,
| |
| કેવળ છે સાંપ્રતની પ્રીત;
| |
| નથી કોઈ યાદ,
| |
| ઓચિંતાનો તોયે કોનો કરુણ આ સાદ –
| |
| ‘મને મેલી જાય છે ક્યાં આગે આગે?’?
| |
| ઓચિંતાનો કોનો તે આ હાથ પડે ખભે?
| |
| ::::: કેવો ભાર લાગે!
| |
| પાછળ હું જોઉં છું તો કોઈ ક્યાંય શોધ્યુંયે ન જડે,
| |
| અલોપ જે જોતાંવેંત
| |
| એવું તે આ કોનું પ્રેત?
| |
| આગળ આ તો યે કોનો પડછાયો પડે?
| |
| ક્ષણે ક્ષણે પથ પર કોનો તે આ પદધ્વનિ ઊઠે?
| |
| કોણ રે આ આવી રહ્યું પૂંઠે પૂંઠે?
| |
|
| |
| {{સ-મ|જૂન ૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == હું ને – ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| હું ને મારો પડછાયો,
| |
| પણ રાતે જ્યાં દીપક બૂઊયો
| |
| હું ત્યાં એકલવાયો!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == નિન્દું ન હું ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| નિન્દું ન હું કંટકને કદી હવે!
| |
| છો અન્યથા સૌ કવિઓ કવે – લવે!
| |
| હું કેમકે કંટકથી સવાયો
| |
| ગુલાબની ગંધ થકી ઘવાયો!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ચાલ, ફરીએ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ::::::ચાલ, ફરીએ!
| |
| માર્ગમાં જે જે મળે તેને હૃદયનું વ્હાલ ધરીએ!
| |
| ::::બ્હારની ખુલ્લી હવા
| |
| ::::આવે અહીં, ક્યાં લૈ જવા?
| |
| ::::જ્યાં પથ નવા, પંથી નવા;
| |
| એ સર્વનો સંગાથ છે તો નિત નવા કૈં તાલ કરીએ!
| |
| ::::એકલા ર્હેવું પડી?
| |
| ::::આ સૃષ્ટિ છે ના સાંકડી!
| |
| ::::એમાં મળી જો બે ઘડી
| |
| ચ્હાવા વિશે, ગાવા વિશે; તો આજની ના કાલ કરીએ!
| |
| ::::::ચાલ, ફરીએ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ફરવા આવ્યો છું ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| :::હું તો બસ ફરવા આવ્યો છું!
| |
| હું ક્યાં એકે કામ તમારું કે મારું કરવા આવ્યો છું?
| |
| :::અહીં પથ પર શી મધુર હવા
| |
| :::ને ચહેરા ચમકે નવા નવા!
| |
| :::– રે ચહું ન પાછો ઘેર જવા!
| |
| હું ડગ સાત સુખે ભરવા, અહીં સ્વપ્નમહીં સરવા આવ્યો છું!
| |
| :::જાદુ એવો જાય જડી
| |
| :::કે ચાહી શકું બે ચાર ઘડી
| |
| :::ને ગાઈ શકું બે ચાર કડી
| |
| તો ગીત પ્રેમનું આ પૃથ્વીના કર્ણપટે ધરવા આવ્યો છું!
| |
| :::હું તો બસ ફરવા આવ્યો છું!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == સદ્ભાગ્ય ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| સદ્ભાગ્ય શું હોય મનુષ્ય હોવું?
| |
| ક્ષણેક આનંદ, સદાય રોવું;
| |
| ક્ષણેકનું યૌવન, વૃદ્ધ થૈ જવું;
| |
| ક્ષણેકનો પ્રેમ, સદાય ઝૂરવું;
| |
| ક્ષણેક જે પ્રાપ્ત, સદાય ખોવું;
| |
| સદ્ભાગ્ય શું હોય મનુષ્ય હોવું?
| |
| સદ્ભાગ્ય શું ન્હોય મનુષ્ય હોવું?
| |
| સૌંદર્ય જ્યાં નિત્ય નવીન જોવું,
| |
| જ્યાં કાવ્યમાં પ્રેમ ન મૃત્યુયુક્ત
| |
| ને શિલ્પમાં યૌવન કાલમુક્ત,
| |
| ધરા અહો ધન્ય, ન સ્વર્ગ મ્હોવું;
| |
| સદ્ભાગ્ય શું ન્હોય મનુષ્ય હોવું?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == વિદાયવેળા ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| વિદાયવેળા નવ કો વ્યથા હો!
| |
| નિ:શ્વાસ ના, નીર ન હોય નેણમાં;
| |
| ના મ્લાન એકે મુખરેખ, વેણમાં
| |
| કૃતઘ્નતાની નવ કો કથા હો!
| |
| બે માનવીનું મળવું – અનન્ય!
| |
| એમાં ય જો આદરસ્નેહ સાંપડે,
| |
| ના સ્વર્ગ અન્યત્ર, સદાય ત્યાં જડે;
| |
| કૃતાર્થ આ જીવન, પર્વ ધન્ય!
| |
| અહીં મળે માનવ જે ગમી જતું
| |
| જોતાં જ, તો બે ક્ષણ ચાહી લેવું!
| |
| અને પછી સંગ ઉરે રમી જતું
| |
| જો ગીત, તો બે ક્ષણ ગાઈ લેવું!
| |
| હો ધન્ય સૌ માનવલોકમેળા,
| |
| કૃતજ્ઞતા માત્ર વિદાયવેળા!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == આ હાથ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| આ હાથ મારો પ્રિય મૃત્યુને વર્યો!
| |
| પરંતુ એ જે ક્ષણથી તને ગમ્યો,
| |
| તારા વળી હાથ વિશે રહી રમ્યો,
| |
| રે ત્યારથી તો નિત અમૃતે ભર્યો!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૨૭–૭–૧૯૫૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
