સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/યાસીન દલાલ, ઇલા પાઠક/આવો, આત્મપરીક્ષણ કરીએ!

          ગુજરાતનાસાહિત્યકારોએગુજરાતનુંક્લુષિતવાતાવરણદૂરકરવામાંશીરચનાત્મકભૂમિકાભજવી? મારાનમ્રમતમુજબગુજરાતનોસાહિત્યકારછેલ્લાબેદાયકામાંપ્રજાથીસતતવિમુખથઈગયોછે. મહારાષ્ટ્રમાંદુર્ગાભાગવતેએકસાહિત્યસમારંભમાંમંચઉપરરાજકીયનેતાનીહાજરીસામેવાંધોલીધોહતોઅનેએગયાતેપછીજપોતેમંચઉપરબેઠાંહતાં. આજનોગુજરાતીસાહિત્યકારભયજનકહદે‘પ્રો-એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ’ થઈગયોછે. ગુજરાતમાંઅનામતઆંદોલનથયુંએપછીઅનેકસાંપ્રદાયિકરમખાણોપણથયાં. પણએનોપડઘોએકપણસાહિત્યકૃતિમાં (અપવાદસિવાય) નથીપડ્યો. સાહિત્યકારોનીઉદાસીનતાનોદાખલોઆપુંતોકે. કા. શાસ્ત્રીનોતોફાનોવખતનોસ્ફોટકઇન્ટરવ્યૂયાદઆવેછે. એમાંએમણેવટથીએમતલબનુંકહ્યંુહતુંકે, અમદાવાદનાંતોફાનોબદલમનેકોઈશરમનથીપણગર્વછે. તોફાનોકરનારનેપોલીસપકડીજશેતોવિશ્વહિન્દુપરિષદપાસેઅબજોનુંભંડોળપડ્યુંછે. એમાંથીમોંઘામાંમોંઘાવકીલરોકીનેઅમેએમનેછોડાવીલાવીશું. આશબ્દોકોનાછે? શ્રીશાસ્ત્રીમાત્ર‘વિહિપ’નાનેતાનથી, પણજાણીતાસાહિત્યકાર, સંશોધકઅનેગુજરાતનાસાહિત્યસભાનાપ્રમુખછે. નર્મદાવિવાદહોય, સ્વાધ્યાયપરિવારનોમુદ્દોહોયકેકોમીરમખાણોનોપ્રશ્નહોય, ગુજરાતનોએકવર્ગઅસહિષ્ણુબન્યોછેએહકીકતછે. એકગુજરાતીહોવાનુંમનેગૌરવછે, પણમારાગુજરાતમાંઆવીદુઃખદઘટનાઓબનેછેત્યારેએગર્વશરમમાંફેરવાઈજાયછે. આવો, આપણેઆવાસ્તવિકતાનોસ્વીકારકરીએઅનેઆત્મપરીક્ષણકરીનેઆકલુષિતવાતાવરણનેશુદ્ધકરવાનાયજ્ઞમાંલાગીજઈએ.

યાસીનદલાલ

૨૦૦૨નાએપ્રિલથીશરૂકરીનેઆજસુધીમનેરંજરહ્યોછેકેગુજરાતનાકોઈકવિએકેકોઈલેખકે૨૦૦૨નાહિંસકબનાવોપછીતેનીવેદનાઆલેખીનથી. મનેદુઃખથયુંછેકેવિશ્વયુદ્ધનીપરદેશીકવિઓનીવેદનાથીછિન્નથયેલાગુજરાતીસાહિત્યકારોતેમનીઅત્યંતનજીકબનેલાબનાવોથીખિન્નથયાનથી. તેમનાંમાહ્યલાનેતેસ્પર્શ્યુંજનથી. ૨૦૦૨અનેત્યારપછીતરતનાઅરસામાંગુજરાતમાંસામાજિકસંગઠનોમાંબુદ્ધિજીવીઓનીસામેલગીરીકેવીહતીતેનોઅભ્યાસઅમે‘અવાજ’ સંસ્થાદ્વારાકર્યો, તેનાથીસમજાયુંહતુંકેથોડાકઅપવાદોબાદકરતાંકોઈનેકોમીહિંસાકેરમખાણોમાંઅન્યમાનવીઓપરગુજારાયેલાત્રાસકેભૂંડાવર્તાવસ્પર્શ્યાજનથી. આનીરજૂઆતઅમેપાંચશહેરોમાંકરીત્યારેઅમદાવાદઅનેગોધરામાંઅમારીપરઅત્યંતગુસ્સાપૂર્વકઆરોપમૂકવામાંઆવ્યોહતોકેઆઅભ્યાસકરીનેઅમેગુજરાતનેબદનામકરવાનોહીનપ્રયાસકરીરહ્યાછીએ. ગુજરાતમાંજેથયુંછેતેજોઈએ, જાણીએઅનેછતાંકહીએનહીંતેવોજદુરાગ્રહઆમાંછે. કહીએતોગુજરાતનેબદનામકર્યુંકહેવાય! ઘણાંવર્ષોથીપ્રગટથતીઆવતીઆમુસ્લિમવિરોધીદ્વેષભાવનાનેહુંગુજરાતીસમાજમાંથતીસ્ત્રીનીઅવહેલનાનીસાથેજમૂકુંછું. ગુજરાતીઓસ્ત્રીઓપ્રત્યેકહિંસકરહ્યાછેઅનેગુજરાતીસમાજતેનાસ્ત્રીપ્રત્યેનાવર્તાવમાંબર્બરતાજદાખવીરહ્યોછેતેવુંમનેજણાયછે. જેમ૨૦૦૨પછીમુસ્લિમોનેઇન્સાફનથીમળ્યોઅનેઅમનલાધ્યુંનથીતેવુંજસ્ત્રીઓમાટેછે. તેમનેઇન્સાફમળતાંમળેતોમળેછેઅનેઅમનતોસ્વર્ગસમદુર્લભછે.

ઇલાપાઠક

[‘નિરીક્ષક’ પખવાડિક :૨૦૦૬]