કોડિયાં/પળે પાછો

પળે પાછો

તેજ-બ્રહ્માંડમાં છાયા, આદરી ઈવ-આદમે;
ચક્રેચક્રે વધી-વાધી, રૂંધતી પૃથ્વીને ભમે.
          તિમિરનો વરપુંજ શિરે ધરી,
          નયનમાં ભરી વિશ્વકરુણતા;
          પતન માનવકુલ તણાં ભરી,
          ઊલટથિ વધસ્તંભ ઈશુ જતા.
દિશાઓ આંખ મીંચીને આભ અંધારથી ભરે:
પૃથ્વીના પેટમાંથી કો, ધ્રુજારી કારમી ચડે!
          આકાશનાં આંસુ અનન્તધા વહી
          ધોવા મથે ડાઘ ત્રિલોકમાં પડ્યો;
          યુગો વીત્યાં: ઓસરતો ગયો નહિ,
          અંધારનો ચંદ્રક ભાલમાં જડ્યો.
કડાકે તૂટતું દીઠું, શૃંગ કાંચનજંઘનું:
ઊછળે ને પડે પાછું, પયોધિનું મહા તનું:
          પ્રલય આજ ફરી ઊછળી પડ્યો,
          વન-વને ખરતાં નીલ પાંદડાં;
          સળગતો ગ્રહ વ્યોમ મહીં દડ્યો,
          વિમૂઢ વાદળ સૌ સ્થિર થૈ ખડાં.
પળ્યો આ કોણ પાછો જ્યાં, પળ્યાં’તા એક દિ’ ઈસા?
ભૂંસાયેલા પદે ચાલી, ભરે બ્રહ્માંડની દિશા!
          ધરા તણા ઊછળતા નિસાસા,
          વંટોળિયા વ્યોમ બધું ભમી રહે;
          દિશા થીજી આકુળ સ્તબ્ધશ્વાસા
          ઊભીઊભી આજ અસહ્યતા સહે.
હોત જન્મ્યા ઈશુ હિન્દે! ન જાતા ક્રોસ પે કદી!
લોકની લોકવાણીને, આળ આજે ચડે નકી.
          જગતની સુચિરંતન સંસ્કૃતિ
          બટકતી મૂળથી અટકાવવી;
          ભરતના કુળગૌરવની સ્મૃતિ,
          વીસરતી, ફરી તો ફરકાવવી!
અશ્વમેધ તણો જાણે, અશ્વરાજ ખુંખારતો,
પૃથ્વીના પાંચ ખંડોમાં, પડછંદ પ્રાણ પાડતો.
          ભમીભમી દ્વાર ધરા તણાં બધાં
          આહલેક એ અંતરની પુકારતો;
          સૂતેલની સાંકળ ઠોકતો સદા,
          ઝોળી અતાગી ભગતી પ્રસારતો.
પાપ, હિંસા, નિરાશાની, અહંની ભીખ માગતો,
અબુધા લોકની લાતે, નમીને પાય લાગતો.
          મનુષ્યનાં પાપથી ઝોળીને ભરી
          અમી બધાં અંતરનાં ઉલેચતો;
          સમુદ્રના ઝેરની ઘૂંટડી કરી
          અમી થકી શંકર વિશ્વ રેલતો.
વિશ્વના પાપનો ભારો, બાંધીને બાળવા જતો!
અંગનાં અસ્થિથી આજે, કાષ્ઠ ના, ચંદને ન તો!
          જનસમૂહ વિમૂઢ થઈ વદે:
          વધ કરો! વધ જિસસનો કરો!
          ધરમશાસનને દવલા પદે,
          ચરણ-કાદવથી અભડાવતો!
ઈશુને જગના લોકે, ખીલા ઠોક્યા શરીરમાં;
સ્વેચ્છાએ આજ તું ચાલ્યો દેહ કેરા વિલીનમાં.
          એ બારમાં એક હતો જુડાસ,
          ઈસામસીને પકડાવનારો;
          વેદાન્તના બાવીસ કોટિ દાસ,
          જુડાસના આજ થયા પ્રકારો.
ઈસાને મરતાં લાગી, ક્ષણ-બે-ક્ષણ કે બે ઘડી!
ગાંધીને તો ટીપેટીપે, અંગ દેવું બધું ગણી!
          બૌદ્ધો તણો એકલ બોધિસત્ત્વ,
          ઈસામસી આ જગના ઈસાઈનો;
          જૈનો તણું તાપસી જિનતત્ત્વ,
          ગીતાધ્વનિ હિંદુ તણી વધાઈનો.
મનુકુલે મહાકાળે, કેળવ્યું જે ભગીરથ:
પ્રાપ્તિના શેષને શિરે, મણિ એ, ઓપતો પથ.
          લજ્જા સમી મંગલ કામનામાં
          સંધ્યા-ઉષામાં તુજ લોહી ફૂટશે;
          કારુણ્યનાં મૌન મળી હવામાં
          આકાશથી આંસુ થઈ ખરી જશે.
સૃષ્ટિના અંત પર્યન્તે, પ્હોંચતી શર્મની છટા,
નહિ, બાપુ! સહી જાશે, ઉદ્ધારે ના પુન: કદા.
          યુગેયુગે એક અલૌકિકાત્મા,
          આ વિશ્વના યજ્ઞમહીં ધરાશે?
          ન તોય ભૂખ્યો જગ દુષ્ટ આત્મા
          તૃષા ત્યજી શાંત સુરમ્ય થાશે?
મરે જો બાપુ તો કોણ, માનવી જગ જીવશે?
જીવશે સત્યનો સાધુ, કોણ આ જગથી જશે?
સૂર્ય, ચંદ્ર, ગ્રહો, તારા, વધુ તેજસ્વી તો થશે!
18-9-’32