ચૂંદડી ભાગ 1/1.ધરતીમાં બળ સરજ્યાં બે (ચાક વધાવવાનું)

1

સહુથી પહેલું લગ્નનું મહિમા-ગીત લઈએ; સરજનહારની સૃષ્ટિમાં મહિમા દાખવતી શક્તિઓના યશ વર્ણવતું આ ગીત છે. મેહુલા વરસાવી આભ પોતાની સહચરી ધરતીનાં અંગો પલાળે, અને પતિદેવની એ પ્રેમધારાઓ ઝીલી ધન-ધાન્ય વનસ્પતિને જન્મ દેતી ધરતી કૈં કૈં ગર્ભભારની વેદના ઝીલે : द्यावापृथिव्योની સ્નેહ-બેલડીવાળું એ શાસ્ત્રોમાં ગવાયેલું સ્તવન આંહીં લોકવાણીમાં સરલ બનીને ઊતર્યું :

ધરતીમાં બળ સરજ્યાં બે જણાં
એક ધરતી બીજો આભ : વધાવો રે આવિયો.
આભે મેહુલા વરસાવિયા,
ધરતીએ ઝીલ્યા છે ભાર : વધાવો રે આવિયો.

એ તો સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ કરનાર ભવ્ય શક્તિ-યુગલ : હવે સૃષ્ટિનાં પોતાનાં પોષાક અને સાહસપ્રેરક બે બળો ગણાવાય છે :

ધરતીમાં બળ સરજ્યાં બે જણાં,
એક ઘોડી બીજી ગાય : વધાવો રે આવિયો.
ગાયનો જાયો રે હળે જૂત્યો,
ઘોડીનો જાયો પરદેશ : વધાવો રે આવિયો.

એ સર્જન, પોષણ, દેશપરદેશનાં સાહસ વગેરેની વચ્ચે માનવશક્તિ કોણે પેદા કરી? જગત્પિતાએ માનવીમાં સૌંદર્ય સીંચવા, અને કયાં કયાં સૌંદર્ય સીંચવા, કોને મોકલ્યાં?

ધરતીમાં બળ સરજ્યાં બે જણાં,
એક સાસુ બીજી માત : વધારો રે આવિયો.
માતાએ જનમ જ આપિયો,
સાસુએ આપ્યો ભરથાર : વધાવો રે આવિયો.

કન્યા ને ભરથાર, બંનેને અવતરાવનાર વિધાતા કૃતાર્થ થયો. પણ પૂરી સફળતા હજુ બાકી છે. કન્યાને સાચી કુલવધૂ બનાવવા માટે બે સંસ્કારોની જરૂર : પ્રીતિભર્યા પિતાનાં લાલનપાલન અને ગૌરવભર્યા સસરાની કુલમરજાદ.

ધરતીમાં બળ સરજ્યાં બે જણાં,
એક સસરો બીજો બાપ : વધાવો રે આવિયો.
બાપે તે લાડ લડાવિયો,
સસરાએ આપી લાજ : વધાવો રે આવિયો.

એવું સૃજન-મહિમાનું સ્તોત્ર : લગ્નની પછવાડે ઊભેલી આભ–ધરતીની મંગલ જનન-ભાવના, અને પૃથ્વીને પોષવા તથા ઘૂમવાનો નિયંતાનો નિરધાર. વર–કન્યાના જીવન-મિલનની ઓથમાં આવા રૂડા સંકેતો ભર્યા છે. માનવ-દંપતીનું સ્થાન આભ–ધરતીની જોડાજોડ મુકાયેલું દીસે છે.