મધ્યકાલીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા /સુદામાચરિત્ર કડવું ૧૩
પ્રેમાનંદ
રાગ રામગ્રી
શુકજી ભાખે હરિગુણગ્રામ જી, ગોઠવણ કરતાં આવ્યું ગામ જી;
દીઠાં મંદિર કંચનધામ જી, ઋષિ વિચારે: ‘શું ભૂલ્યો ઠામ જી? ૧
ઢાળ
ઠામ ભૂલ્યો પણ ગામ નિશ્ચે, ધામ કો ધનવંતનાં;
એ ભવનમાં વસતો હશે, જેણે સેવ્યાં ચરણ ભગવંતનાં.’ ૨
એવું વિચારીને વિપ્ર વળિયો, નગરી અવલોકન કરી;
એંધાણી સહુ જોતો જોતો આવ્યો મંદિર તે ફરી. ૩
પછે સુદામો સાંસે પડિયા, વિચાર કીધો વેગળે જઈ:
‘આ ભવન ભારે કોણે કીધાં? કુટિર મારી ક્યાં ગઈ? ૪
૦
સંકલ્પ-વિકલ્પ કોટિ કરતો, આવાગમન-હીંડોળે ચડ્યો;
બારીએ બેઠાં પંથ જોતાં કંથ સ્રીની દૃષ્ટે પડ્યો. ૧૨
સાહેલી એક સહસ્ર સાથે સતી જતી પતિને તેડવા;
જલ-ઝારી ભરીને નારી જાયે, જ્યમ હસ્તિની કળશ ઢોળવા. ૧૩
હંસગામિની હર્ષપૂરણ, અભિલાષ થયા મન-ઇચ્છિયા;
ઝમક ઝાંઝર, ઠમક ઘૂઘર, વાજે અણવટ-વીંછિયા. ૧૪
સાહેલી સર્વ વીંટી વળી, પછે પદ્મિની લાગી પાય;
પૂજા કરી પાલવ ગ્રહ્યો, તવ ઋષિજી નાઠા જાય. ૧૫
દિશ ન સૂઝે, વપુ ધ્રૂજે, છૂટી જટા, ઉઘાડું શીશ;
હસ્તે ગ્રહવા જાય સ્રી તવ ઋષિજી પાડે ચીસ. ૧૬
‘હું સહેજે જોઉં છું ઘર નવાં, મુને નથી કપટ-વિચાર;
હું વૃદ્ધ ને તમો યુવા નારી, છે કઠણ લોકાચાર. ૧૭
ભોગાસક્ત હું નથી આવ્યો, મુને પરમેશ્વરની આણ;
જાવા દ્યો મુને શોભા સાથે, તમને હજો કલ્યાણ. ૧૮
આ નગરમાં કો નરપતિ નથી, દીસે છે સ્રીનું રાજ;
પાપણીઓ! ઈશ્વર પૂછશે, મુને કાં આણો છો વાજ?’ ૧૯
ઋષિપત્ની કહે: ‘સ્વામી મારા! રખે દેતા શાપ!
દુ:ખદારિદ્ર ગયાં, ને ઘર થયાં, શ્રીકૃષ્ણચરણ-પ્રતાપ.’ ૨૦
એવું કહી કર ગ્રહી ચાલી, સાંભળ પરીક્ષિત ભૂપ!
સુદામો પેઠા પોળ માંહે, થયું કૃષ્ણના સરખું રૂપ. ૨૧
વલણ
રૂપ બીજા કૃષ્ણનું, ગઈ જરા, જોબન થયું;
બેલડીએ વળગ્યાં દંપતી, રતિકામ-જોડું લજાવિયું. ૨૨