સમગ્ર અરધી સદીની વાચનયાત્રા/વિનોબા ભાવે/સદિચ્છાકા મતલબ નહીં

હમ યહાં આ રહે થે તો રાસ્તેમેં સુના કી લોગ બોલ રહે હૈં : ‘હમારે દેશ મેં ભૂૂમિહીન કોઈ નહીં રહેગા!’ હમ મનમેં સોચ રહે હૈં કી ઈસ તરહ બોલનેસે લોગોં કો ક્યા તકલીફ હોતી હૈ? ‘હમારે દેશમેં’ કહ દિયા, ઈસકે બદલે ‘હમારે વિશ્વમેં’ કહતે તો ભી ચલ જાતા! બડા મંત્ર બોલને મેં કિસીકો તકલીફ નહીં હોતી. ‘હમારે ગાંવમેં’ કહતે તો ઉન પર કરને કી જિમ્મેવારી આતી, ક્યોંકી અપને ગાંવ કે લીએ હમ જિમ્મેવાર હૈં. દુનિયા ઔર દેશ કે બારે મેં સોચને સે આજ બોલનેવાલોં પર જિમ્મેવારી નહીં આતી. હમારે યહાં પ્રાર્થના મેં યહ કહને કા રિવાજ હૈં : ‘સર્વત્ર સુખીન : સન્તુ. સર્વે સન્તુ નિરામયા :…’ યહ આકાંક્ષા હૈ કી દુનિયા કા શુભ હો. લેકિન ઈસકે સાથ સાથ અગર શુભ કરનેકા કામ ન હો, તો ઐસી સદિચ્છા કા કોઈ ખાસ મતલબ નહીં હોતા. યહાં દેશ કે લોગ ઇતને નિષ્ક્રીય હૈં કી બોલતે હૈં અદ્વૈત, ઈશ્વર કા ઔર અપના ભેદ મિટા દેતે હૈં; લેકિન જાતિ-ભેદ, ધર્મ-ભેદ, ઊંચ-નીચ ભેદ આદિ સભી ભેદ કાયમ હૈં. ઈસસે કુછ ભી બનનેવાલા નહીં હૈ. ઊંચે વિચારકે સાથ પ્રત્યક્ષ કાર્ય કરના ચાહીએ. [‘ભૂદાનયજ્ઞ’ અઠવાડિક : ૧૯૬૩]