આત્માની માતૃભાષા/43: Difference between revisions

તણા સૌ સુવર્ણરંગ ઉછાળતો કોટિ-કરે.

કાલે કાળોમેંશ જો તું ઊગે ના તો કહેજે મને. ….

ડૂબ્યો! ગ્રસ્યો અંધકારે!… યૌવરાજ્ય-અભિષેક

પામનારનેય ગ્રસે સઘન દુર્ભાગ્યછાયા. …

નહીં બને. … અયોધ્યા! આ દીપભૂષણો સજીને

કૈકેયીની હાંસી આમ કરવી ન છાજે તને. …

કોણ છે રે? દીવો લઈ અંધકાર પ્રાસાદનો

શતખંડ કરતું એ કોણ ગયું? ધાત્રી?… આવ,

પેટ્યો દીવો. … જા, નથી કૈં કામ તારું, ખસ દૂર.

… અરે કિંતુ, કોણ તું આ દીપશિખા સમું મુખ

ઝળાંઝળાં ધારનારી બાળકી ખેંચી રહી આ

અપંગને મને હર્મ્યવાતાયન પ્રતિ વેગે?

ધાત્રી, જોને કોણ આ ક્યાંથી પ્રવેશી, સુગુપ્ત આ

અંત:પુરે.

બાલિકા: ધાત્રીને તો ધુત્કારી તેં દૂર કરી.

બાલિકા: હું તો છું ઋજુલા, મને ઓળખી ના?

મંથરા: ના?

ઋજુલા: સુભગે!

માનીશ તું? હું છું તું જ.

મંથરા: નાનકડી આવડી હું?

ઋજુલા: હા. તેં મને વધવા જ દીધી છે ક્યાં? આજે તો હું

માનવાની નથી તારું કંઈ જ. આ બારી પાસે

આવી પથરાયા અહીં છે બધાય સરયૂને

તીરે રમણીય આજ જાણે!

મંથરા: મને ખૂંચે છે તે

આંખમાં કણાની જેમ. … કાળવાયુ, બ્રહ્માંડની

કઈ ગુફામાં સૂતો છે? વા પ્રચંડ ઘોરરૂપે,

હોલાવી દે એક ફૂંકે સમગ્ર આ દીપરાશિ.

ઋજુલા: ન બોલીએ આવું.

મંથરા: બોલ ના તું વચ્ચે. આજ રાતે

આ ઉત્સવ-દીપમાંથી હોળી મહા પેટાવીશ

ત્યારે જ હું જંપવાની.

મંથરા: છું દુરિત હું અસીમ, અગાધ, અપરિમેય,

આખાય આ બ્રહ્માંડનો બૂકડો હું કરી દઉં….

હસ તું.

ઋજુલા: ના હસું તો શું કરું, કહે? ખૂંધ તારી

આ, તેને તો સીધી કરી બતાવ, જો શક્તિમતી

છે તું મહા.

મંથરા: વિશ્વ આખું વક્ર ખૂંધું કરી દઉં.

ના મને વિડંબી શકે કોઈ જ તું-જેમ પછી.

ઋજુલા: શું તને વાંકું પડ્યું છે? વાંક કંઈ અયોધ્યાનો?

મંથરા: કૌસલ્યાનો.

ઋજુલા: દૂભવી શું કદી તેણે?

મંથરા: ના, ન એણે,

એના પુત્રે.

ઋજુલા: રામે? કદી કોઈનીય વિમાનના

કરે રામ?

મંથરા: નામ એક બોલીશ ના એ તું મારી

સમક્ષ.

ઋજુલા: શે અકારું એ એક નામ, જનહૈયાં

તણા મહાપારાવારને હેલે ચડાવનારું

ચંદ્ર સમું નામ રામચંદ્ર…

મંથરા: એ જ તો પીડા છે.

રામ બસ રામ સારું ગામ રામ રટ્યાં કરે

એ જ મારે માટે મોટું કારણ છે અણગમા

તણું.

ઋજુલા: તુંયે કેવી રટી રહી નામ એ જ મીઠું!

ભલે હો આશય ભિન્ન. જાણુંને હું, રટ્યા વિના

ના તુંયે ર્હૈ શકે ઘડી.

મંથરા: ભચડી હું દઉં એહ

કરાલ દંષ્ટ્રા વચાળે…

ઋજુલા: અરે રામ, સ્હેવાતું ના.

રામ…રામ…

ટપકી પડી અઘોર, પથ્થરની કંડારેલી?

કોણ તું?

આકૃતિ: હું કાલરાત્રિ.

મંથરા: કાલરાત્રિ?

કાલરાત્રિ: મંથરા, હું

કાલરાત્રિ, જે થવાની મહાકાંક્ષા પ્રજ્વલતી

રૂંવે રૂંવે તારે; છું હું મંથરા તારું જ રૂપ.

મંથરા: મારું રૂપ? કેટલાં ભર્યાં છો તમે મારા મહીં?

પેલી તો હતી પરી વા દેવબાલિકા, અને આ

તુંયે ન દીસે માનવ.

કાલરાત્રિ: માનવ કો નથી એવું

જેમાં નવ વસી શકે દેવ વા દાનવ.

મંથરા: એ હો

જે કૈં ભલે. નરી મારો સ્વાર્થ છું જોનારી નારી.

મંગલનો પ્રસવ ન થવા પામે પ્રાત:કાલે

એ છે આપણે જોવાનું; આવ, ભાવિ-ઉદરમાં

ગર્ભ રહ્યો સળવળી, દૂષિત તે કરી દેવો

આપણું કર્તવ્ય એ જ. કૈકેયીને માનભંગ

બનીને આ અયોધ્યામાં જીવવાવારો ન આવે.

બસ એ જ લક્ષ્ય એક.

કાલરાત્રિ: કુમાર તે કૌસલ્યાનો

યૌવરાજ્ય પામે તેમાં…

મંથરા: પામે કેવો, મંથરા હું

બેઠી છું ત્યાં સુધી? જશે, ભટકશે, અરણ્યોમાં

ભિક્ષુક કે જતિ સમો.

કાલરાત્રિ: કદાચને કો પ્રવીર

સમો. વિશ્વામિત્ર સાથે વનોમાં — તપોવનોમાં

અરણ્યમાં જશે ફરી તો રાક્ષસકુલો કૈંક

સંહારશે. કીર્તિ એની ગાજશે દિગ્દિગંતમાં.

મંથરા: તેથી શું ન મોકલવો દેશવટે એને મારે?

વિશ્વામિત્રે માગ્યો રામ, વૃદ્ધ રાજા બોલ્યો ત્યારે

ત્યારથી એ થઈ પડ્યો છે અકારો છેક મને.

જોઈએ મારે તો બસ પગ એનો ટળે એ જ.

કાલરાત્રિ: દુરિત આચરનારે શુભ તે દુરિતમાંથી

પ્રસવે તો નભાવી લેવું પડે જ. બોલ, હં, તું

દેશવટે મોકલીશ?

મંથરા: હા.

કાલરાત્રિ: હા હા હા — હસવાનો

આવ્યો આજે હવે મારે સમય, ભૂતલ પરે

કંઠે મારે ઠલવાશે. ડાકિની-શાકિની બની

નાચીશ બીભત્સ નૃત્ય, વરવી આકૃતિ મારી

તણો સુવિરૂપતર ભાગ બની સોહી ર્હેશે

વિશ્વ આખું ખૂંધ કો વિરાટ સમું …

મંથરા: અપહાસ

રહેવા દે તારા. મારે, આજની જો રાત્રિ થાય

કાલરાત્રિ, આજ માટે પર્યાપ્ત છે એટલું જ.

કાલરાત્રિ: અગ્નિરસ ઊછળતો ધરિત્રીપેટાળમાંથી,

વિકટ કાટકા કરી ત્રુટંત કૈં અદ્રિશૃંગો

જગતને જાણે આખા ખાઉં ખાઉં કરતો ત્યાં. …

જ્વાલામુખીનું ઢાંકણ ખોલવામાં મજા તને.

મંથરા: અત્યારે તો તે અબૂજ માનિની કૈકેયી તણા

રોષકોષ ઉપરનું ઢાંકણ ખસેડી દેવું

ચમકાવ, જા, જગાડ ભરતની જનેતાને

ધસી ધૃષ્ટ અંત:કક્ષે.

કાલરાત્રિ: ક—ક—ક—કૈકેયી—ઈ—ઈ…

કૈકેયી (પ્રવેશીને): કોણ છે રે? … મંથરા તું?

કારમી દૈ ચીસ કોણે

બોલાવી મને?… નથી શે બોલતી કુબ્જા તું બની

બોબડીયે?… શું જુએ છે, મંથરા, ગવાક્ષે ઊભી?

મંથરા:કાલરાત્રિ…

કૈકેયી: શું બોલી તું?

મંથરા: જોઉં છું હું કાલરાત્રિ…

કૈકેયી: કાલરાત્રિ કેવી! શાની? કોની?

કેકયાધિપતિ અશ્વપતિ-સુત વાત્સલ્યથી.

મંથરા: અયોધ્યાની હૈયાલક્ષ્મી આનંદ આનંદ આજ

કેમ માની રહી, જો તો!

કૈકેયી: સમજ કૈં પડે એવું