કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – માધવ રામાનુજ/કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – માધવ રામાનુજ: Difference between revisions

માધવ કહેતાં જ તરત સાંભરે વાંસળીના સૂર, યમુનાનાં પૂર, ગોકુળ, વૃંદાવન, ગોપી, ગોરસ, મોરપિચ્છ, કદંબ... ને માધવ રામાનુજની ગોકુળના ગોરસ સમી કેટલીક પંક્તિઓ મનમાં રમવા લાગે – {{Poem2Close}}

<poem>

{{Space}} {{Space}} હવે રાધાને મુખ ના બતાવશો’

*

*

‘ભીતર વાગે વાંસલડી ને

</poem>

*

માધવ રામાનુજ કહેતાં જ તેઓ જાણે આંખ સામે દેખાય – ઘઉંવર્ણો ઘાટીલો ચહેરો, અડધી બાંયનો ખાદીનો ઝભ્ભો, પાયજામો, સાદા ચંપલ; રૂપેરી જેવા સફેદ વાળ, સાદી-પાતળી ફ્રેમનાં ચશ્માંના કાચ પાછળ જાણે ગોકુળ-ગોરસ-ક્હાનને શોધ્યા કરતી – અદીઠને જાણે તાક્યા કરતી ગભીર-પ્રશાંત આંખો. જીવનમાં ખૂબ વીત્યું હોવા છતાં આછું મરકતા હોઠ પર હંમેશાં વાંસળીના સૂર જેવું સ્મિત, ચહેરા પર પ્રસન્નતા અને અચરજનું ઓજસ – {{Poem2Close}}

<poem>

</poem>

{{Poem2Open}}

કૃષ્ણવિષયક મધમીઠાં ગીતો સિવાય પણ એમનાં કેટલાંક કાવ્યો લોકહૈયે વસી ગયાં છે. માધવની ઓળખ સમાં કેટલાંક કાવ્યોની થોડી પંક્તિઓ જોઈએ – {{Poem2Close}}

<poem>

સાથરે ફૂલડાં ઢાળજો રે અમે કોમળ કોમળ...

*

ડૂંડે બેઠા છે રૂડા દાણા પટલાણી,

{{Space}} {{Space}} ઑણ દીકરીનાં કરી દઈં આણાં...

{{Poem2Open}}

સૉનેટ-ગઝલનો એનો સફળ પ્રયોગ – {{Poem2Close}}

<poem>

જ્યાં કશા કારણ વિના પણ જઈ શકું!

</poem>

એક ક્ષણ જો યુદ્ધ અટકાવી શકો —

ટૅન્ક પર માથું મૂકી ઊંઘી લઉં...

{{Poem2Open}}

ગ્રામજીવન તથા કૃષિજીવનનો એમનો અનુભવ, ચિત્રકળાનો અભ્યાસ તથા સંગીતની સાધના એમને કાવ્યસર્જનમાંય ખપ લાગ્યાં છે. ગ્રામજીવનનાં સહજ-સુંદર ચિત્રો, કહો કે સંવેદનચિત્રો મળે છે એમની કવિતાઓમાંથી. થોડાં ઉદાહરણ જોઈએ – {{Poem2Close}}

</poem>

સૂંઘતાં વેણી કેરાં ફૂલ.

</poem>

કૃષિજીવનના ધબકાર રજૂ કરનાર આધુનિક કવિ રાવજી પટેલ યાદ આવે એવી પંક્તિઓ – {{Poem2Close}}

<poem>

*

‘અમે તમારા ખેતર ફરતા શેઢા,

વાડનું છીંડું ઠેલી

રાતવરત આવો,

</poem>

{{Poem2Open}}

આ કવિતામાં માત્રામેળ છંદોમાંનું લયસૌંદર્ય પણ રાવજી જેવું ધ્યાનાર્હ છે. માધવે ગીત ઉપરાંત ગઝલ, સૉનેટ, મુક્તક, અછાંદસમાં પણ કામ કર્યું છે. ઘર, વતન, શેરી, શૈશવ, ખેતર, સીમ, વૃક્ષો, નદી – આદિનાં આહ્લાદક સ્મરણ-ચિત્રો એમનાં સૉનેટોમાં કાવ્યાત્મક પરિમાણ સાથે ઉઘાડ પામ્યાં છે – {{Poem2Close}}

<poem>

પરોઢે આવીને કલરવ જતો પાડી પગલાં.

ગમાણે બાંધેલી ખણકી ઊઠતી સાંકળ અને

</poem>

{{Poem2Open}}

{{Poem2Close}}

<poem>

</poem>

{{Poem2Open}}

આ કવિમાં અલગ અલગ સંદર્ભે પામવું હજી બાકી છે તેવા ઘરની શોધ સતત ચાલતી રહી છે. આ કવિ-ચિત્રકાર પીંછીથી દોરી ન શકાય તેવાં ચિત્રો શબ્દ થકી, લય થકી, કાવ્ય-ધબકાર થકી ચીતરે છે! જેમ કે – {{Poem2Close}}

<poem>

{{Space}}{{Space}} સોનેરી રૂપેરી રંગ,

પાણિયારું ચીતર્યું ને બેડાંમાં છલકાવ્યો

તોરણમાં લીલછોયા ટહુકાના સૂર અને

{{Space}} હાલરડે આળેખ્યાં પારણાં!

</poem>

{{Poem2Open}}

આ કોમળ કોમળ કવિ ધરતીની ભીતર પણ જોઈ શકે છે, અનુભવી શકે છે મૂળને વિસ્તરતું! – {{Poem2Close}}

<poem>

{{Space}} પાણી પવન અને મન જેવું

</poem>

{{Poem2Open}}

આ કવિએ ટીમણટાણે ચાસમાં તરવરતી માટીની તાજી ગંધ માણી છે ને વાડે વળગેલા વેલાની સૂકી સીંગોના ખખડાટને સાંભળ્યો છે... ઝૂકીને નજર માંડતું ઝાકળિયું નીરખ્યું છે. જરા ઢંઢોળતાં જ ટમટમી જતું નભનું મૌન જોયું છે. આ કવિના કાન ફૂલને ખીલતું સાંભળી શકે છે ને સુવાસના પગરવના સંગીતનેય સૂણી શકે છે. આ કવિ એક જ ઝબકારે અનંતનેય આરપાર ભાળે છે. આ કવિને ‘શબ્દ’માં અને ‘શબદ’માં ‘ખબરાં’ પડી છે. – {{Poem2Close}}

<poem>

{{Space}} ક્યા પાટી ક્યા પેન અરે!

ક્યા ઘૂંટે બારાખડી —

</poem>

{{Poem2Open}}

આ કવિનાં પાંદડાંને તો ખરવાનુંયે મન થાય છે! – અને તેય ખીલી ઊઠવા જેવા જ ઉમળકાથી! – ‘ખીલવું’ અને ‘ખરવું’ – બેયમાં કવિના ચહેરા પર એકસરખું મધુર સ્મિત! — {{Poem2Close}}

<poem>

{{Space}} {{Space}} પીંછાની જેમ ખરી પડીએ,

લહેરાતાં લહેરાતાં ઊતરીએ નીચે ને

</poem>

{{Poem2Open}}

‘કેટલું વીત્યું હશે...’ કાવ્યમાં માધવ કહે છે – {{Poem2Close}}

<poem>

વનની વિકટ વાટે વળ્યા

ત્યારે ફરકતું સ્મિત મુખ પર

તો કશું છોડી નીકળતાં

જે થવાનું દુઃખ

</poem>

{{Poem2Open}}

માધવ પર પણ ઘણું ઘણું વીત્યું છે ને છતાં વાંસળીના સૂર સમું મધુર સ્મિત એમના હોઠ પર ફરફરતું રહ્યું છે. {{Poem2Close}}