ચંદ્રહાસ આખ્યાન/કડવું ૬: Difference between revisions
MeghaBhavsar (talk | contribs) (Created page with "{{SetTitle}} {{Heading|કડવું ૬|}} <poem> {{Color|Blue|[બાળકને ભગવત સ્મરણ કરતો જોઈને ક્રૂર એવા મ...") |
(પ્રૂફ) |
||
| (2 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{SetTitle}} | {{SetTitle}} | ||
{{Heading|કડવું ૬|}} | {{Heading|કડવું ૬|}} | ||
{{Color|Blue|[બાળકને ભગવતસ્મરણ કરતો જોઈને ક્રૂર મારાઓના મનમાં દયાભાવ જાગ્રત થાય છે. એમને લાગે છે કે ધૃષ્ટબુદ્ધિ તો પાપી છે, એના પાપનું ફળ આપણે શા માટે ભોગવીએ? આવો વિચાર કરતાં એ બાળકના ડાબા હાથે રહેલી છઠ્ઠી આંગળી કાપીને એને દૂર દૂર ચાલ્યા જવાનું કહે છે. રાજ્યમાં આવી ધૃષ્ટબુદ્ધિને બાળકની આંગળી બતાવી બાળકને મારી નાખ્યાની સાબિતી આપે છે.]}} | |||
નારદજી એમ ઊચરે, પાર્થ વીર શ્રવણે ધરે; | |||
શું કરે | {{c|'''રાગ : કેદારો'''}} | ||
{{block center|<poem>નારદજી એમ ઊચરે, પાર્થ વીર શ્રવણે ધરે; | |||
શું કરે પછે તે સાધુને રે.{{space}} {{R|૧}} | |||
ચાંડાળ ચારે જોઈ રહ્યા, સુતને દેખી વિસ્મે થયા; | ચાંડાળ ચારે જોઈ રહ્યા, સુતને દેખી વિસ્મે થયા; | ||
અંતર્યામી પ્રગટ હવા તેહને રે.{{space}} ૨ | અંતર્યામી પ્રગટ હવા તેહને રે.{{space}} {{R|૨}} | ||
{{C|'''ઢાળ'''}} | |||
તેને પ્રગટ હવા અંતરજામી, આવી બેઠા શ્રી ભગવાન | તેને પ્રગટ હવા અંતરજામી, આવી બેઠા શ્રી ભગવાન | ||
દુષ્ટ ભાવ ગયો અધર્મીનો, ઊપન્યું અંતર જ્ઞાન.{{space}} ૩ | દુષ્ટ ભાવ ગયો અધર્મીનો, ઊપન્યું અંતર જ્ઞાન.{{space}} {{R|૩}} | ||
‘શ્યામાસુત સ્વજન મનોહર, આપણ તે ઉપર હિત કરીએ; | ‘શ્યામાસુત<ref>શ્યામાસૂત – દાસીનો પુત્ર</ref> સ્વજન મનોહર, આપણ તે ઉપર હિત કરીએ; | ||
બાળક તો સર્વેને સરખો, નમાયાને શેં હણીએ?’{{space}} ૪ | બાળક તો સર્વેને સરખો, નમાયાને શેં હણીએ?’{{space}} {{R|૪}} | ||
એક કહે : ‘સાધુને મારીએ, પાપીને પમાડીએ હર્ખ; | એક કહે : ‘સાધુને મારીએ, પાપીને પમાડીએ હર્ખ; | ||
એ કર્મ કીધે સાધુપ્રાણ લીધે, પડિયે કુંભીપાક નર્ક.{{space}} ૫ | એ કર્મ કીધે સાધુપ્રાણ લીધે, પડિયે કુંભીપાક નર્ક.{{space}} {{R|૫}} | ||
બીજો કહે છે : ‘મૂકો એહને, શું દુષ્ટ મળતાં દુષ્ટ થઈએ? | બીજો કહે છે : ‘મૂકો એહને, શું દુષ્ટ મળતાં દુષ્ટ થઈએ? | ||
એ પુરોહિત પડશે નર્કમાં આપણ વૈકુંઠ જઈએ.{{space}} ૬ | એ પુરોહિત પડશે નર્કમાં આપણ વૈકુંઠ જઈએ.{{space}} {{R|૬}} | ||
ત્રીજો કહે : ‘માર્યાની વાતે અંગ તપે છે મારું, | ત્રીજો કહે : ‘માર્યાની વાતે અંગ તપે છે મારું, | ||
એ સાધુ સામું જુએ તેને હું આગળથી સંઘારું.’{{space}} ૭ | એ સાધુ સામું જુએ તેને હું આગળથી સંઘારું.’{{space}} {{R|૭}} | ||
ચોથો ચતુર થઈને બોલ્યો : ‘સાંભળો એક ઉપાય; | ચોથો ચતુર થઈને બોલ્યો : ‘સાંભળો એક ઉપાય; | ||
એ સુત ન મરે ને અર્થ સરે, દુષ્ટ નવ દુભાય.{{space}} ૮ | એ સુત ન મરે ને અર્થ સરે, દુષ્ટ નવ દુભાય.{{space}} {{R|૮}} | ||
એંધાણ આપીએ અધર્મીને, એનું અંગ તમો કાંઈ કાપો; | એંધાણ આપીએ અધર્મીને, એનું અંગ તમો કાંઈ કાપો; | ||
અભડાયે નહિ માટે વેગળા રહીને પાળી આપો.’{{space}} ૯ | અભડાયે નહિ માટે વેગળા રહીને પાળી આપો.’{{space}} {{R|૯}} | ||
એવું કહીને કુંવરને છુરિકા | એવું કહીને કુંવરને છુરિકા કરમાં આપી; | ||
જોતાં માંહે જમણા પગની છઠ્ઠી આંગળી કાપી.{{space}} ૧૦ | જોતાં માંહે જમણા પગની છઠ્ઠી આંગળી કાપી.{{space}} {{R|૧૦}} | ||
જ્યાંહાં લગણ વધતી હતી, આંગળી પગ મોઝાર; | જ્યાંહાં લગણ વધતી હતી, આંગળી પગ મોઝાર; | ||
ત્યાંહાં લગણ બાળકને નહોતો, રાજ્ય તણો અધિકાર.{{space}} ૧૧ | ત્યાંહાં લગણ બાળકને નહોતો, રાજ્ય તણો અધિકાર.{{space}} {{R|૧૧}} | ||
ચાંડાળ ચારે વિસ્મે થયા, સુતની સામું જોઈ; | |||
પીડા ન પામે અંતર વિષે, પગે વહેવા લાગ્યું લોહી.{{space}} ૧૨ | પીડા ન પામે અંતર વિષે, પગે વહેવા લાગ્યું લોહી.{{space}} {{R|૧૨}} | ||
પછે અંત્યજ ઊઠીને ચાલ્યા, કહેતા ગયા એક વચન; | પછે અંત્યજ ઊઠીને ચાલ્યા, કહેતા ગયા એક વચન; | ||
‘નગર ભણી ન આવીશ, સાધુ જાજે બીજે વન.’{{space}} ૧૩ | ‘નગર ભણી ન આવીશ, સાધુ જાજે બીજે વન.’{{space}} {{R|૧૩}} | ||
એક મૃગ વાટે મુઓ હતો, તેનાં લોચન કાઢી લીધાં, | એક મૃગ વાટે મુઓ હતો, તેનાં લોચન કાઢી લીધાં, | ||
અન્યોઅન્યે કહેવા લાગ્યા : ‘કારજ આપણાં સીધ્યાં.’{{space}} ૧૪ | અન્યોઅન્યે કહેવા લાગ્યા : ‘કારજ આપણાં સીધ્યાં.’{{space}} {{R|૧૪}} | ||
જઈ પુરોહિતને પગે પડિયા, માગ્યાં આપ્યાં એંધાણ; | જઈ પુરોહિતને પગે પડિયા, માગ્યાં આપ્યાં એંધાણ; | ||
ધૃષ્ટબુદ્ધિ તે દેખી હરખ્યો, શાતા પામ્યો પ્રાણ.{{space}} ૧૫ | ધૃષ્ટબુદ્ધિ તે દેખી હરખ્યો, શાતા પામ્યો પ્રાણ.{{space}} {{R|૧૫}} | ||
{{c|'''વલણ'''}} | |||
શાતા પામ્યો પ્રાણ રે, ચાંડાળને ધન આપ્યું ઘણું રે, | શાતા પામ્યો પ્રાણ રે, ચાંડાળને ધન આપ્યું ઘણું રે, | ||
પુરોહિતનું હરખ્યું મન જે, મિથ્યાવચન થયું મુનિ તણું રે.{{space}} ૧૬ | પુરોહિતનું હરખ્યું મન જે, મિથ્યાવચન થયું મુનિ તણું રે.{{space}} {{R|૧૬}} | ||
</poem> | </poem>}} | ||
<br> | <br> | ||
| Line 63: | Line 64: | ||
}} | }} | ||
<br> | <br> | ||
<hr> | |||
{{reflist}} | |||
Latest revision as of 12:22, 7 March 2023
[બાળકને ભગવતસ્મરણ કરતો જોઈને ક્રૂર મારાઓના મનમાં દયાભાવ જાગ્રત થાય છે. એમને લાગે છે કે ધૃષ્ટબુદ્ધિ તો પાપી છે, એના પાપનું ફળ આપણે શા માટે ભોગવીએ? આવો વિચાર કરતાં એ બાળકના ડાબા હાથે રહેલી છઠ્ઠી આંગળી કાપીને એને દૂર દૂર ચાલ્યા જવાનું કહે છે. રાજ્યમાં આવી ધૃષ્ટબુદ્ધિને બાળકની આંગળી બતાવી બાળકને મારી નાખ્યાની સાબિતી આપે છે.]
રાગ : કેદારો
નારદજી એમ ઊચરે, પાર્થ વીર શ્રવણે ધરે;
શું કરે પછે તે સાધુને રે. ૧
ચાંડાળ ચારે જોઈ રહ્યા, સુતને દેખી વિસ્મે થયા;
અંતર્યામી પ્રગટ હવા તેહને રે. ૨
ઢાળ
તેને પ્રગટ હવા અંતરજામી, આવી બેઠા શ્રી ભગવાન
દુષ્ટ ભાવ ગયો અધર્મીનો, ઊપન્યું અંતર જ્ઞાન. ૩
‘શ્યામાસુત[1] સ્વજન મનોહર, આપણ તે ઉપર હિત કરીએ;
બાળક તો સર્વેને સરખો, નમાયાને શેં હણીએ?’ ૪
એક કહે : ‘સાધુને મારીએ, પાપીને પમાડીએ હર્ખ;
એ કર્મ કીધે સાધુપ્રાણ લીધે, પડિયે કુંભીપાક નર્ક. ૫
બીજો કહે છે : ‘મૂકો એહને, શું દુષ્ટ મળતાં દુષ્ટ થઈએ?
એ પુરોહિત પડશે નર્કમાં આપણ વૈકુંઠ જઈએ. ૬
ત્રીજો કહે : ‘માર્યાની વાતે અંગ તપે છે મારું,
એ સાધુ સામું જુએ તેને હું આગળથી સંઘારું.’ ૭
ચોથો ચતુર થઈને બોલ્યો : ‘સાંભળો એક ઉપાય;
એ સુત ન મરે ને અર્થ સરે, દુષ્ટ નવ દુભાય. ૮
એંધાણ આપીએ અધર્મીને, એનું અંગ તમો કાંઈ કાપો;
અભડાયે નહિ માટે વેગળા રહીને પાળી આપો.’ ૯
એવું કહીને કુંવરને છુરિકા કરમાં આપી;
જોતાં માંહે જમણા પગની છઠ્ઠી આંગળી કાપી. ૧૦
જ્યાંહાં લગણ વધતી હતી, આંગળી પગ મોઝાર;
ત્યાંહાં લગણ બાળકને નહોતો, રાજ્ય તણો અધિકાર. ૧૧
ચાંડાળ ચારે વિસ્મે થયા, સુતની સામું જોઈ;
પીડા ન પામે અંતર વિષે, પગે વહેવા લાગ્યું લોહી. ૧૨
પછે અંત્યજ ઊઠીને ચાલ્યા, કહેતા ગયા એક વચન;
‘નગર ભણી ન આવીશ, સાધુ જાજે બીજે વન.’ ૧૩
એક મૃગ વાટે મુઓ હતો, તેનાં લોચન કાઢી લીધાં,
અન્યોઅન્યે કહેવા લાગ્યા : ‘કારજ આપણાં સીધ્યાં.’ ૧૪
જઈ પુરોહિતને પગે પડિયા, માગ્યાં આપ્યાં એંધાણ;
ધૃષ્ટબુદ્ધિ તે દેખી હરખ્યો, શાતા પામ્યો પ્રાણ. ૧૫
વલણ
શાતા પામ્યો પ્રાણ રે, ચાંડાળને ધન આપ્યું ઘણું રે,
પુરોહિતનું હરખ્યું મન જે, મિથ્યાવચન થયું મુનિ તણું રે. ૧૬
- ↑ શ્યામાસૂત – દાસીનો પુત્ર