વસુધા/ભક્તિ–ધન નારદ: Difference between revisions

From Ekatra Wiki
Jump to navigation Jump to search
No edit summary
(પ્રૂફ રીડિંગ સંપન્ન)
 
(One intermediate revision by one other user not shown)
Line 7: Line 7:
મૃત્યુના તીવ્ર સૂરોથી ઘેરાતી આજ સાંજ છે.
મૃત્યુના તીવ્ર સૂરોથી ઘેરાતી આજ સાંજ છે.


:::સ્મરાવતી સાંજ અનેક સાંજને,
::સ્મરાવતી સાંજ અનેક સાંજને,
::: જગાવતા સૂર અનેક સૂરને,
:: જગાવતા સૂર અનેક સૂરને,
::: ને ભગ્ન તંબૂર વિદારી હૈયું
:: ને ભગ્ન તંબૂર વિદારી હૈયું
::: વ્હેતાં કરે નીર કંઈ સ્મૃતિનાં.
:: વ્હેતાં કરે નીર કંઈ સ્મૃતિનાં.


:::અહો, તમારા મુખથી સ્રવંતાં
::અહો, તમારા મુખથી સ્રવંતાં
:::સુગીત મૃત્યુંજય શક્તિ અર્પતાં,
::સુગીત મૃત્યુંજય શક્તિ અર્પતાં,
:::ને વેદનાઓ કપરી વિયોગની
::ને વેદનાઓ કપરી વિયોગની
:::આશ્વાસને ડૂબી જતી હતી કેઃ ૧૦
::આશ્વાસને ડૂબી જતી હતી કેઃ ૧૦


:::અબ હમ અમર ભયે, ન મરેંગે.
::અબ હમ અમર ભયે, ન મરેંગે.
:::ત્યાં પામતું મૃત્યુ જ મૃત્યુ જાતે,
::ત્યાં પામતું મૃત્યુ જ મૃત્યુ જાતે,
:::અને નવોલ્લાસની વલ્લરીઓ
::અને નવોલ્લાસની વલ્લરીઓ
:::ઉર પ્રદેશે વળી પાંગરી રહે.
::ઉર પ્રદેશે વળી પાંગરી રહે.


પુષ્ટ એ કંઠેથી ગાન ઝરતું ભક્તિસંભર,
પુષ્ટ એ કંઠથી ગાન ઝરતું ભક્તિસંભર,
ઝરે કો ગિરિથી જેમ મુક્તકલ્લોલ નિર્ઝર.
ઝરે કો ગિરિથી જેમ મુક્તકલ્લોલ નિર્ઝર.


::: એ ભદ્ર કાયા ગિરિ જેમ ઉન્નત
:: એ ભદ્ર કાયા ગિરિ જેમ ઉન્નત
::: નિહાળતાં ખ્યાલ મને થતો કદી,
:: નિહાળતાં ખ્યાલ મને થતો કદી,
::: કે મૃત્યુ અને શિખરે જતાં જતાં
:: કે મૃત્યુ અને શિખરે જતાં જતાં
::: હાંફી, થાકી, પાછું જાશે ફરી જ! ૨૦
:: હાંફી, થાકી, પાછું જાશે ફરી જ! ૨૦


પણ એ ઘર નાસંતું, બીતું ને હાંફતું પશુ
પણ એ ઘર નાસંતું, બીતું ને હાંફતું પશુ
તમોને શીંગની ટોચે ભરાવી સ્હેલમાં જશે
તમોને શીંગની ટોચે ભરાવી સ્હેલમાં જશે
::: એ તો ન મેં કલ્પ્યું હતું કદી યે.
:: એ તો ન મેં કલ્પ્યું હતું કદી યે.


કલ્પના–સત્ય—નામેળ જવલ્લે મળતા જગે,
કલ્પના–સત્ય—નામેળ જવલ્લે મળતા જગે,
સત્યને આજ આલંબી કલ્પના દ્રવતી દૃગે.
સત્યને આજ આલંબી કલ્પના દ્રવતી દૃગે.
<center>*</center>
<center>*</center>
::: ભલે ગયા! એ પથના જનારને
:: ભલે ગયા! એ પથના જનારને
::: રોકી શકે કોઈ નહીં કદી યે,
:: રોકી શકે કોઈ નહીં કદી યે,
::: એ દ્વારની પૂંઠળ છૂપનારને
:: એ દ્વારની પૂંઠળ છૂપનારને
::: ભાળી શકે કોઈ નહીં કદી યે,
:: ભાળી શકે કોઈ નહીં કદી યે,
::: પરંતુ, એ પંડિતજી! શું થંભશે ૩૦
:: પરંતુ, એ પંડિતજી! શું થંભશે ૩૦
::: એ ગુફ્તગો આપણ અંતરોની?
:: એ ગુફ્તગો આપણ અંતરોની?


::: હવે તમે સુસ્થિત સ્થાનમાં છો,
:: હવે તમે સુસ્થિત સ્થાનમાં છો,
::: જ્યાંથી કદી ના પડવા તણો ભો;
:: જ્યાંથી કદી ના પડવા તણો ભો;
::: મૃત્યુશિરે આપ વિરાજી હાવાં
:: મૃત્યુશિરે આપ વિરાજી હાવાં
::: ગાઈ શકો અમૃતગાન નિત્ય.
:: ગાઈ શકો અમૃતગાન નિત્ય.


::: શું ગાન ગાશો?
:: શું ગાન ગાશો?


::: સંધ્યા સમે, નિર્મળ નીરને તટે,
:: સંધ્યા સમે, નિર્મળ નીરને તટે,
::: રેતી વિષે, કોમળ તેજમંડપે,
:: રેતી વિષે, કોમળ તેજમંડપે,
::: જ્યાં મ્હેકતી સૌરભ તે મહાત્મા–
:: જ્યાં મ્હેકતી સૌરભ તે મહાત્મા–
::: તણાં તપો-જીવન-વલ્લરીની, ૪૦
:: તણાં તપો-જીવન-વલ્લરીની, ૪૦


::: બિછાતી જ્યાં પુષ્પ પથારીઃ જે ખિલ્યાં
:: બિછાતી જ્યાં પુષ્પ પથારીઃ જે ખિલ્યાં
::: સ્મિતોતણી પાંદડી–ડાંખળીએ
:: સ્મિતોતણી પાંદડી–ડાંખળીએ
::: સુચિંતનોની, તપભૂમિ આંગણે;
:: સુચિંતનોની, તપભૂમિ આંગણે;
::: ગુંજેલ ત્યાં મંજુલ ગાન-ધૂનોઃ
:: ગુંજેલ ત્યાં મંજુલ ગાન-ધૂનોઃ


::: વેદાદિ સ્તોત્ર, સુરદાસનાં સુખી
:: વેદાદિ સ્તોત્રો, સુરદાસનાં સુખી
::: સુરમ્ય ગીતો, તુલસીની મંજરી
:: સુરમ્ય ગીતો, તુલસીની મંજરી
::: ભક્તિ ભરી, ને મલકંત મીરાં
:: ભક્તિ ભરી, ને મલકંત મીરાં
::: મંજીર હાથે રૂમઝૂમ નર્તતી
:: મંજીર હાથે રુમઝૂમ નર્તતી
::: ગોપાલ સામે, નરસિંહ ઘેલો
:: ગોપાલ સામે, નરસિંહ ઘેલો
::: હાથે લઈને કરતાલ કૂજતો ૫૦
:: હાથે લઈને કરતાલ કૂજતો ૫૦
::: પ્રભાતિયાં વૈષ્ણવ આરઝૂનાંઃ–
:: પ્રભાતિયાં વૈષ્ણવ આરઝૂનાંઃ–


::: ભક્તો ભવાદિ થકી આજકાલના
:: ભક્તો ભવાદિ થકી આજકાલના
::: કંઠે તમારે જીવતા થઈ જતા
:: કંઠે તમારે જીવતા થઈ જતા
::: નદીતણા ‘સા’ સ્વરભૂમિકા પરે.
:: નદીતણા ‘સા’ સ્વરભૂમિકા પરે.


::: કે શૂર સંગ્રામની વેદિકા પે
:: કે શૂર સંગ્રામની વેદિકા પે
::: સુદીર્ઘ પંથે ડગ દીર્ઘ માંડતાં,
:: સુદીર્ઘ પંથે ડગ દીર્ઘ માંડતાં,
::: લાખો તણી મેદનીના મહાધ્વનિ
:: લાખો તણી મેદનીના મહાધ્વનિ
::: નિર્ઘોષ ઉદ્ઘોષની ભૂમિકા પરે
:: નિર્ઘોષ ઉદ્‌ઘોષની ભૂમિકા પરે
::: જમાવતા રાઘવકેરી ધૂનઃ
:: જમાવતા રાઘવકેરી ધૂનઃ
::: યદા મહા રાવણ જીતવાને, ૬૦
:: યદા મહા રાવણ જીતવાને, ૬૦
::: સ્વાતંત્ર્યસીતા ગૃહ લાવવાને
:: સ્વાતંત્ર્યસીતા ગૃહ લાવવાને
::: સેના બઢંતી નર–વાનરોની,
:: સેના બઢંતી નર–વાનરોની,
::: સંગ્રામશીંગું ત્યહીં તીવ્ર ફેંકતાઃ
:: સંગ્રામશીંગું ત્યહીં તીવ્ર ફેંકતાઃ
::: કેઃ–શૂર સંગ્રામ થકી ન ભાગે;
:: કેઃ–શૂર સંગ્રામ થકી ન ભાગે;
::: અને વળી,
:: અને વળી,
::: સંગ્રામસૂતા નરને નિવા૫ની
:: સંગ્રામસૂતા નરને નિવા૫ની
::: દેતા તમે અંજલિ ગીતગૂંથી;
:: દેતા તમે અંજલિ ગીતગૂંથી;
::: મરેલને ઈશ્વરધામ દાખવી,
:: મરેલને ઈશ્વરધામ દાખવી,
::: ખેલાવી કે મંગલમંદિરો ને
:: ખેલાવી કે મંગલમંદિરો ને
::: પ્રભુપ્રદેશે પધરાવતા, અને ૭૦
:: પ્રભુપ્રદેશે પધરાવતા, અને ૭૦
::: જીવન્તને અગ્રત મૃત્યુ કેરું
:: જીવન્તને અમ્રત મૃત્યુ કેરું
::: પિવાડતા ગાઈ હલેકથી મીઠી:
:: પિવાડતા ગાઈ હલેકથી મીઠી:
::: અમે હવે ના મરીએ, અમર બન્યા.
:: અમે હવે ના મરીએ, અમર બન્યા.


::: વળી કદી મંગલમંત્ર ઉચ્ચરી,
:: વળી કદી મંગલમંત્ર ઉચ્ચરી,
::: ઉજ્જવાલ વહ્નિ હવિપુષ્ટ પાસમાં
:: ઉજ્જવાલ વહ્નિ હવિપુષ્ટ પાસમાં
::: કરે કરો મેળવી, પ્રાણસાંકળી
:: કરે કરો મેળવી, પ્રાણસાંકળી
::: દેતા ગુંથી કૈં નવલોહિયાંની,
:: દેતા ગુંથી કૈં નવલોહિયાંની,
::: બની જતા જીવનના પુરોહિત!
:: બની જતા જીવનના પુરોહિત!


વિશ્વનાં વિ૨હો દર્દો નામર્દાઈ નિવારતા,
વિશ્વનાં વિ૨હો દર્દો નામર્દાઈ નિવારતા,
Line 103: Line 103:
શોક-માંગલ્યને ટાણે, બલિ ને તપની ક્ષણે,
શોક-માંગલ્યને ટાણે, બલિ ને તપની ક્ષણે,
તિતિક્ષા ત્યાગની તાલે, ઝુલાવી ગીતપામરી,
તિતિક્ષા ત્યાગની તાલે, ઝુલાવી ગીતપામરી,
ત્રૈલોક્યે ભમતા જાણે કે ભક્તિ-ધન નારદ!
ત્રૈલોક્યે ભમતા જાણે કો ભક્તિ-ધન નારદ!
<center>*</center>
<center>*</center>
:::ભલે તમે ગીતકલાવિદોમાં
::ભલે તમે ગીતકલાવિદોમાં
:::ઉચ્ચોચ્ચ સ્થાને નથી કો એમ ક્હે,
::ઉચ્ચોચ્ચ સ્થાને નથી કો એમ ક્‌હે,
:::ન જાણતા એ પણ કે સુગીતની
::ન જાણતા એ પણ કે સુગીતની
:::કળા અનોખી સરજી તમે ય છેઃ
::કળા અનોખી સરજી તમે ય છેઃ


સ્વાતંત્ર્યપાંખે ચડવું અને ત્યાં
સ્વાતંત્ર્યપાંખે ચડવું અને ત્યાં
Line 117: Line 117:


તમે કર્યું તે કર્યું છે જ અલ્પે,
તમે કર્યું તે કર્યું છે જ અલ્પે,
યદ્વાતદ્વા છે જગત્ ઝાઝું જલ્પે!
યદ્વાતદ્વા છો જગત્ ઝાઝું જલ્પે!


હવે આ લોકના રોષે આકાશે દ્રોહ-શોકના
હવે આ લોકના રોષે આક્રોશો દ્રોહ-શોકના
ડુબાવી વૈતરણીમાં શાંતિક્ષીરનિધૌ વસો.
ડુબાવી વૈતરણીમાં શાંતિક્ષીરનિધૌ વસો.


::: અને ત્યહીં ક્ષીરનિધિ-નિવાસી
::અને ત્યહીં ક્ષીરનિધિ-નિવાસી
::: વિષ્ણુ પ્રભુના પદમાં વિરાજીને,
::વિષ્ણુ પ્રભુના પદમાં વિરાજીને,
::: મુહૂર્ત બ્રાહ્મે, વળી પુણ્ય સાન્ધ્યે
::મુહૂર્ત બ્રાહ્મે, વળી પુણ્ય સાન્ધ્યે
::: મચાવજો રાઘવકેરી ધૂન! ૧૦૦
::મચાવજો રાઘવકેરી ધૂન! ૧૦૦


અમારો આજ તંબૂર ભલે શાંત કર્યો, પ્રભુ!
અમારો આજ તંબૂર ભલે શાંત કર્યો, પ્રભુ!

Latest revision as of 02:33, 15 June 2023

ભક્તિ–ધન નારદ
[સ્વ. પંડિત નારાયણ મો. ખરેને અંજલિ]

તંબૂરે તાર તૂટ્યા છે, તૂટ્યો તંબૂર આજ છે,
મૃત્યુના તીવ્ર સૂરોથી ઘેરાતી આજ સાંજ છે.

સ્મરાવતી સાંજ અનેક સાંજને,
જગાવતા સૂર અનેક સૂરને,
ને ભગ્ન તંબૂર વિદારી હૈયું
વ્હેતાં કરે નીર કંઈ સ્મૃતિનાં.

અહો, તમારા મુખથી સ્રવંતાં
સુગીત મૃત્યુંજય શક્તિ અર્પતાં,
ને વેદનાઓ કપરી વિયોગની
આશ્વાસને ડૂબી જતી હતી કેઃ ૧૦

અબ હમ અમર ભયે, ન મરેંગે.
ત્યાં પામતું મૃત્યુ જ મૃત્યુ જાતે,
અને નવોલ્લાસની વલ્લરીઓ
ઉર પ્રદેશે વળી પાંગરી રહે.

પુષ્ટ એ કંઠથી ગાન ઝરતું ભક્તિસંભર,
ઝરે કો ગિરિથી જેમ મુક્તકલ્લોલ નિર્ઝર.

એ ભદ્ર કાયા ગિરિ જેમ ઉન્નત
નિહાળતાં ખ્યાલ મને થતો કદી,
કે મૃત્યુ અને શિખરે જતાં જતાં
હાંફી, થાકી, પાછું જાશે ફરી જ! ૨૦

પણ એ ઘર નાસંતું, બીતું ને હાંફતું પશુ
તમોને શીંગની ટોચે ભરાવી સ્હેલમાં જશે
એ તો ન મેં કલ્પ્યું હતું કદી યે.

કલ્પના–સત્ય—નામેળ જવલ્લે મળતા જગે,
સત્યને આજ આલંબી કલ્પના દ્રવતી દૃગે.

*

ભલે ગયા! એ પથના જનારને
રોકી શકે કોઈ નહીં કદી યે,
એ દ્વારની પૂંઠળ છૂપનારને
ભાળી શકે કોઈ નહીં કદી યે,
પરંતુ, એ પંડિતજી! શું થંભશે ૩૦
એ ગુફ્તગો આપણ અંતરોની?

હવે તમે સુસ્થિત સ્થાનમાં છો,
જ્યાંથી કદી ના પડવા તણો ભો;
મૃત્યુશિરે આપ વિરાજી હાવાં
ગાઈ શકો અમૃતગાન નિત્ય.

શું ગાન ગાશો?

સંધ્યા સમે, નિર્મળ નીરને તટે,
રેતી વિષે, કોમળ તેજમંડપે,
જ્યાં મ્હેકતી સૌરભ તે મહાત્મા–
તણાં તપો-જીવન-વલ્લરીની, ૪૦

બિછાતી જ્યાં પુષ્પ પથારીઃ જે ખિલ્યાં
સ્મિતોતણી પાંદડી–ડાંખળીએ
સુચિંતનોની, તપભૂમિ આંગણે;
ગુંજેલ ત્યાં મંજુલ ગાન-ધૂનોઃ

વેદાદિ સ્તોત્રો, સુરદાસનાં સુખી
સુરમ્ય ગીતો, તુલસીની મંજરી
ભક્તિ ભરી, ને મલકંત મીરાં
મંજીર હાથે રુમઝૂમ નર્તતી
ગોપાલ સામે, નરસિંહ ઘેલો
હાથે લઈને કરતાલ કૂજતો ૫૦
પ્રભાતિયાં વૈષ્ણવ આરઝૂનાંઃ–

ભક્તો ભવાદિ થકી આજકાલના
કંઠે તમારે જીવતા થઈ જતા
નદીતણા ‘સા’ સ્વરભૂમિકા પરે.

કે શૂર સંગ્રામની વેદિકા પે
સુદીર્ઘ પંથે ડગ દીર્ઘ માંડતાં,
લાખો તણી મેદનીના મહાધ્વનિ
નિર્ઘોષ ઉદ્‌ઘોષની ભૂમિકા પરે
જમાવતા રાઘવકેરી ધૂનઃ
યદા મહા રાવણ જીતવાને, ૬૦
સ્વાતંત્ર્યસીતા ગૃહ લાવવાને
સેના બઢંતી નર–વાનરોની,
સંગ્રામશીંગું ત્યહીં તીવ્ર ફેંકતાઃ
કેઃ–શૂર સંગ્રામ થકી ન ભાગે;
અને વળી,
સંગ્રામસૂતા નરને નિવા૫ની
દેતા તમે અંજલિ ગીતગૂંથી;
મરેલને ઈશ્વરધામ દાખવી,
ખેલાવી કે મંગલમંદિરો ને
પ્રભુપ્રદેશે પધરાવતા, અને ૭૦
જીવન્તને અમ્રત મૃત્યુ કેરું
પિવાડતા ગાઈ હલેકથી મીઠી:
અમે હવે ના મરીએ, અમર બન્યા.

વળી કદી મંગલમંત્ર ઉચ્ચરી,
ઉજ્જવાલ વહ્નિ હવિપુષ્ટ પાસમાં
કરે કરો મેળવી, પ્રાણસાંકળી
દેતા ગુંથી કૈં નવલોહિયાંની,
બની જતા જીવનના પુરોહિત!

વિશ્વનાં વિ૨હો દર્દો નામર્દાઈ નિવારતા,
ગીતના ઓસડે મીઠા, ધન્વંતરિ શું રાજતા! ૮૦
શોક-માંગલ્યને ટાણે, બલિ ને તપની ક્ષણે,
તિતિક્ષા ત્યાગની તાલે, ઝુલાવી ગીતપામરી,
ત્રૈલોક્યે ભમતા જાણે કો ભક્તિ-ધન નારદ!

*

ભલે તમે ગીતકલાવિદોમાં
ઉચ્ચોચ્ચ સ્થાને નથી કો એમ ક્‌હે,
ન જાણતા એ પણ કે સુગીતની
કળા અનોખી સરજી તમે ય છેઃ

સ્વાતંત્ર્યપાંખે ચડવું અને ત્યાં
ફના થવું, એક ફકીરી લેઈ,
ભક્તિ-સદાચાર-કલા ત્રિવેણી ૯૦
ગૂંથી, રચી જીવનકેરી માલા,
અર્પી જવી દેશ-પ્રભુ-પદોમાં.

તમે કર્યું તે કર્યું છે જ અલ્પે,
યદ્વાતદ્વા છો જગત્ ઝાઝું જલ્પે!

હવે આ લોકના રોષે આક્રોશો દ્રોહ-શોકના
ડુબાવી વૈતરણીમાં શાંતિક્ષીરનિધૌ વસો.

અને ત્યહીં ક્ષીરનિધિ-નિવાસી
વિષ્ણુ પ્રભુના પદમાં વિરાજીને,
મુહૂર્ત બ્રાહ્મે, વળી પુણ્ય સાન્ધ્યે
મચાવજો રાઘવકેરી ધૂન! ૧૦૦

અમારો આજ તંબૂર ભલે શાંત કર્યો, પ્રભુ!
તમારે ભીડ જો એના દિવ્ય વાદકની પડી.

પ્રભુના પદ્મમાં પાછી વિખૂટી પદ્મપાંદડી
ચડી ગૈ જાણી આ રોતી હસશે સ્હેજ આંખડી!