રાજા-રાણી/પાંચમો પ્રવેશ: Difference between revisions

From Ekatra Wiki
Jump to navigation Jump to search
(Created page with "{{SetTitle}} {{Heading|પાંચમો પ્રવેશ|'''પહેલો અંક'''}} {{Space}}સ્થળ : દેવદત્તનું ઘર. {{Space}}{{S...")
 
No edit summary
 
(3 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 5: Line 5:
{{Space}}સ્થળ : દેવદત્તનું ઘર.
{{Space}}સ્થળ : દેવદત્તનું ઘર.


{{Space}}{{Space}}[ગોરાણી નારાયણી ઘરકામમાં પડેલી છે. દેવદત્ત પ્રવેશ કરે છે.]
{{Space}}{{Space}}{{Space}}{{Space}}[ગોરાણી નારાયણી ઘરકામમાં પડેલી છે. દેવદત્ત પ્રવેશ કરે છે.]
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|કાં પ્રિયે, ઘરમાં કાંઈ છે કે નહીં?
|કાં પ્રિયે, ઘરમાં કાંઈ છે કે નહીં?
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|નારાયણી :
|'''નારાયણી''' :
|હા, હવે બાકી એક મારું ખોળિયું રહ્યું છે. એ પણ ન રહે તો આફત ટળે!
|હા, હવે બાકી એક મારું ખોળિયું રહ્યું છે. એ પણ ન રહે તો આફત ટળે!
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|વળી પાછું શું થયું?
|વળી પાછું શું થયું?
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|નારાયણી :
|'''નારાયણી''' :
|તમારે તો જાણે રસ્તામાંથી ગોતી ગોતીને રાજમાં જેટલા ભિખારી છે એ બધાને આંહીં ઉપાડી લાવવા; અને આંહીં ઘરમાં એક ઠીકરું યે નથી રહ્યું. ઢસરડા કરી કરીને મારું શરીર પણ તૂટી ગયું.
|તમારે તો જાણે રસ્તામાંથી ગોતી ગોતીને રાજમાં જેટલા ભિખારી છે એ બધાને આંહીં ઉપાડી લાવવા; અને આંહીં ઘરમાં એક ઠીકરું યે નથી રહ્યું. ઢસરડા કરી કરીને મારું શરીર પણ તૂટી ગયું.
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|શું હું નકામો આણું છું આ બધાને? તમને ખબર નથી, ગોરાણી, પણ હાથમાં કામકાજ હોય તો તમને પણ ઠીક રહે અને પરિણામે મને પણ ઠીક રહે. બીજું ભલે ન બને, પણ તમારી આ જીભ તો છાની રહેને?
|શું હું નકામો આણું છું આ બધાને? તમને ખબર નથી, ગોરાણી, પણ હાથમાં કામકાજ હોય તો તમને પણ ઠીક રહે અને પરિણામે મને પણ ઠીક રહે. બીજું ભલે ન બને, પણ તમારી આ જીભ તો છાની રહેને?
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|નારાયણી :
|'''નારાયણી''' :
|એમ! તો લ્યો આ અમે મૂંગાં મર્યાં. અમારી વાત તમારાથી ખમાતી નથી એ કોને ખબર હતી? તે તમને કોણ પાણો મૂકે છે કે અમારી વાત સાંભળો?
|એમ! તો લ્યો આ અમે મૂંગાં મર્યાં. અમારી વાત તમારાથી ખમાતી નથી એ કોને ખબર હતી? તે તમને કોણ પાણો મૂકે છે કે અમારી વાત સાંભળો?
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|તમે જ કહો છો; બીજું તે કોણ? હું એક વાત ન સાંભળું તો એક સાથે દસ સંભળાવો છો.
|તમે જ કહો છો; બીજું તે કોણ? હું એક વાત ન સાંભળું તો એક સાથે દસ સંભળાવો છો.
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|નારાયણી :
|'''નારાયણી''' :
|એમ કે? એક સાથે દસ સંભળાવું છું, કાં? સારું. આ મૂંગાં મર્યાં. મૂંગી મરું તો જ તમારાથી જીવાશે. માડી, હવે કાંઈ એ દિવસ રહ્યા છે? એ દિવસો તો ગયા. હવે નવીન મોંની નવી નવી વાતો સાંભળવા મન તલપતું હશે! અમારી વાતો તો હવે જૂની થઈ ગઈ, ખરુંને?
|એમ કે? એક સાથે દસ સંભળાવું છું, કાં? સારું. આ મૂંગાં મર્યાં. મૂંગી મરું તો જ તમારાથી જીવાશે. માડી, હવે કાંઈ એ દિવસ રહ્યા છે? એ દિવસો તો ગયા. હવે નવીન મોંની નવી નવી વાતો સાંભળવા મન તલપતું હશે! અમારી વાતો તો હવે જૂની થઈ ગઈ, ખરુંને?
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|ઓ મારા બાપ! હવે વળી નવા મોઢાની નવી વાતો? સાંભળતાં જ પેટમાં ઝાળ થાય છે. પણ હવે તો આ જૂની વાતો સાંભળવાનો અભ્યાસ થતો આવે છે. ફિકર નથી.
|ઓ મારા બાપ! હવે વળી નવા મોઢાની નવી વાતો? સાંભળતાં જ પેટમાં ઝાળ થાય છે. પણ હવે તો આ જૂની વાતો સાંભળવાનો અભ્યાસ થતો આવે છે. ફિકર નથી.
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|નારાયણી :  
|'''નારાયણી''' :  
|એમ કે? બહુ સારું. ઝાળ થતી હશે તો હવે મૂંગાં મરી રહેશું. હવે એક અક્ષરેય ન બોલવો! પહેલેથી જ કહી દેવું હતું ને! હું શું જાણું કે ઝાળ થતી હશે? જાણતી હોત તો કોણ તમને...
|એમ કે? બહુ સારું. ઝાળ થતી હશે તો હવે મૂંગાં મરી રહેશું. હવે એક અક્ષરેય ન બોલવો! પહેલેથી જ કહી દેવું હતું ને! હું શું જાણું કે ઝાળ થતી હશે? જાણતી હોત તો કોણ તમને...
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|અગાઉ મેં નહોતું કહ્યું? કેટલી કેટલી વાર કહ્યું છે? પણ એ તો પથ્થર પર પાણી.}}
|અગાઉ મેં નહોતું કહ્યું? કેટલી કેટલી વાર કહ્યું છે? પણ એ તો પથ્થર પર પાણી.}}
{{Ps
{{Ps
|નારાયણી :
|'''નારાયણી''' :
|એમ કે? તો બહુ સારું. આજથી મૂંગા મરશું. બળ્યું! તમનેય સુખ, અને મનેય સુખ. હું શું વિના કારણે બક્યા કરું છું? તમારા આ ચાળા જોઈને...
|એમ કે? તો બહુ સારું. આજથી મૂંગા મરશું. બળ્યું! તમનેય સુખ, અને મનેય સુખ. હું શું વિના કારણે બક્યા કરું છું? તમારા આ ચાળા જોઈને...
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|આનું નામ જ મૂંગા મરવું કહેવાય કે?
|આનું નામ જ મૂંગા મરવું કહેવાય કે?
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|નારાયણી :
|'''નારાયણી''' :
|બહુ સારું. [મોં ફેરવે છે.]
|બહુ સારું. [મોં ફેરવે છે.]
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|પ્રિયે! પ્રેયસી! મધુરભાષિણી! કોકિલગંજીની!
|પ્રિયે! પ્રેયસી! મધુરભાષિણી! કોકિલગંજીની!
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|નારાયણી :
|'''નારાયણી''' :
|લ્યો, હવે બસ કરો. જરા શરમાઓ.
|લ્યો, હવે બસ કરો. જરા શરમાઓ.
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|રોષ કરો ના, પ્રિયે, કોકિલના જેવો રંગ મેં નથી કહ્યો; પણ કોકિલ સમો મીઠો કંઠ કહ્યો છે હો!
|રોષ કરો ના, પ્રિયે, કોકિલના જેવો રંગ મેં નથી કહ્યો; પણ કોકિલ સમો મીઠો કંઠ કહ્યો છે હો!
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|નારાયણી :
|'''નારાયણી''' :
|જાઓ જાઓ, હવે બકો મા. પણ હું સાફ સંભળાવી દઉં છું કે હવે જો ભિખારા ઉપાડી આવશો, તો મારી મારીને કાઢી મૂકીશ, કાં હું પોતે જ બાવણ બનીને વનમાં ચાલી નીકળીશ.
|જાઓ જાઓ, હવે બકો મા. પણ હું સાફ સંભળાવી દઉં છું કે હવે જો ભિખારા ઉપાડી આવશો, તો મારી મારીને કાઢી મૂકીશ, કાં હું પોતે જ બાવણ બનીને વનમાં ચાલી નીકળીશ.
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|તો હુંય તમારી પાછળ આવીશ, અને આ ભિખારી બધાં પણ આવવાનાં.
|તો હુંય તમારી પાછળ આવીશ, અને આ ભિખારી બધાં પણ આવવાનાં.
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|નારાયણી :
|'''નારાયણી''' :
|ખરું છે. શાસ્ત્રમાં ખોટું કહ્યું છે કે ઘરની ઊઠી વનમાં ગઈ, તો ત્યાંય લાગી આગ! મારા ભાગ્યમાં જ શાંતિ નથી.
|ખરું છે. શાસ્ત્રમાં ખોટું કહ્યું છે કે ઘરની ઊઠી વનમાં ગઈ, તો ત્યાંય લાગી આગ! મારા ભાગ્યમાં જ શાંતિ નથી.
}}
}}
{{Right|[નારાયણી જાય છે, ત્રિવેદી માળા ફેરવતા ફેરવતા આવે છે.]}}
{{Ps
{{Ps
[નારાયણી જાય છે, ત્રિવેદી માળા ફેરવતા ફેરવતા આવે છે.]
|'''ત્રિવેદી''' :
}}
{{Ps
|ત્રિવેદી :
|શિવ! શિવ! શિવ! તું રાજ-પુરોહિત થયો, એમ કે?
|શિવ! શિવ! શિવ! તું રાજ-પુરોહિત થયો, એમ કે?
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|થયો છું તો ખરો! પણ એમાં રોષ શીદને કરો છો, ત્રવાડીજી? એમાં મેં કાંઈ દોષ નથી કર્યો, નથી માળા જપી, કે નથી ભગવાનનું નામ લીધું, એ તો રાજાની મરજી થઈ!
|થયો છું તો ખરો! પણ એમાં રોષ શીદને કરો છો, ત્રવાડીજી? એમાં મેં કાંઈ દોષ નથી કર્યો, નથી માળા જપી, કે નથી ભગવાનનું નામ લીધું, એ તો રાજાની મરજી થઈ!
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|ત્રિવેદી :
|'''ત્રિવેદી''' :
|હરિ! હરિ! પિપિલિકાનો પક્ષચ્છેદ થયો!
|હરિ! હરિ! પિપિલિકાનો પક્ષચ્છેદ થયો!
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|મારા ઉપરનો ગુસ્સો બિચારા શબ્દ-શાસ્ત્ર ઉપર કાં ઉતારો? ‘પક્ષચ્છેદ’ ન કહેવાય, પક્ષોદ્ભેદ.
|મારા ઉપરનો ગુસ્સો બિચારા શબ્દ-શાસ્ત્ર ઉપર કાં ઉતારો? ‘પક્ષચ્છેદ’ ન કહેવાય, પક્ષોદ્ભેદ.
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|ત્રિવેદી :
|'''ત્રિવેદી''' :
|છેદ અને ભેદ, બધું એકનું એક. કથામાં પણ છેદ ભેદ કહેવાય છેને! હે ભવેશ્વર! ગમે તેમ હોય, બાકી તારે તો જેટલો મોટો થવાનું હતું તેટલો તું થઈ ચૂક્યો —
|છેદ અને ભેદ, બધું એકનું એક. કથામાં પણ છેદ ભેદ કહેવાય છેને! હે ભવેશ્વર! ગમે તેમ હોય, બાકી તારે તો જેટલો મોટો થવાનું હતું તેટલો તું થઈ ચૂક્યો —
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|ના, ત્રવાડીજી! પૂછો ગોરાણીને, હજી એમ કાંઈ મારી જુવાની નથી ચાલી ગઈ!
|ના, ત્રવાડીજી! પૂછો ગોરાણીને, હજી એમ કાંઈ મારી જુવાની નથી ચાલી ગઈ!
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|ત્રિવેદી :
|'''ત્રિવેદી''' :
|હું પણ એ જ કહું છું. જુવાનીના મદમાં ને મદમાં જ તું આટલો ચડી ગયો છે; અને હવે તું મરવાનો છે. હે...એ હરિ! હે...એ દીનબંધુ પ્રભો!
|હું પણ એ જ કહું છું. જુવાનીના મદમાં ને મદમાં જ તું આટલો ચડી ગયો છે; અને હવે તું મરવાનો છે. હે...એ હરિ! હે...એ દીનબંધુ પ્રભો!
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|બ્રહ્મવાક્ય મિથ્યા થાય જ નહીં, એટલે હું સાચે જ મરવાનો. પરંતુ તે માટે આપને કાંઈ ખાસ તસ્દી નહીં લેવી પડે. ત્રવાડીજી, જમરાજા પોતે જ એ બધું કરવાના. બાકી તો આપના કરતાં મારી સાથે એમને કાંઈ વિશેષ સગપણ નથી — તમામ પ્રત્યે એમની તો એકસરખી જ દૃષ્ટિ છે.
|બ્રહ્મવાક્ય મિથ્યા થાય જ નહીં, એટલે હું સાચે જ મરવાનો. પરંતુ તે માટે આપને કાંઈ ખાસ તસ્દી નહીં લેવી પડે. ત્રવાડીજી, જમરાજા પોતે જ એ બધું કરવાના. બાકી તો આપના કરતાં મારી સાથે એમને કાંઈ વિશેષ સગપણ નથી — તમામ પ્રત્યે એમની તો એકસરખી જ દૃષ્ટિ છે.
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|ત્રિવેદી :
|'''ત્રિવેદી''' :
|પણ તારા દહાડા હવે ખવાઈ રહ્યા છે, દેવદત્ત! હે...એ દયાળુ પ્રભુ!
|પણ તારા દહાડા હવે ખવાઈ રહ્યા છે, દેવદત્ત! હે...એ દયાળુ પ્રભુ!
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|તે તો હવે શી રીતે જાણવું? બાકી આજકાલ તો અનેક માણસો મરે છે — કોઈ ગળે ફાંસો ખાઈને, તો કોઈ ગળે ગાગર બાંધીને; કોઈ વળી સર્પદંશથીયે મરે છે; પણ બ્રહ્મશાપથી કોઈ મર્યો સાંભળ્યો નથી. હા, બ્રાહ્મણનો ડંડો ખાઈને કોઈ કોઈ મર્યા હશે, પણ બ્રાહ્મણને બોલ્યેથી તો કોઈ ન મરે. એટલે પછી, મારાથી જો વેળાસર ન મરી શકાય, તો આપ રોષ ન કરતા, મહાશય; એમાં મારો વાંક નથી, કાળનો વાંક છે.
|તે તો હવે શી રીતે જાણવું? બાકી આજકાલ તો અનેક માણસો મરે છે — કોઈ ગળે ફાંસો ખાઈને, તો કોઈ ગળે ગાગર બાંધીને; કોઈ વળી સર્પદંશથીયે મરે છે; પણ બ્રહ્મશાપથી કોઈ મર્યો સાંભળ્યો નથી. હા, બ્રાહ્મણનો ડંડો ખાઈને કોઈ કોઈ મર્યા હશે, પણ બ્રાહ્મણને બોલ્યેથી તો કોઈ ન મરે. એટલે પછી, મારાથી જો વેળાસર ન મરી શકાય, તો આપ રોષ ન કરતા, મહાશય; એમાં મારો વાંક નથી, કાળનો વાંક છે.
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|ત્રિવેદી :
|'''ત્રિવેદી''' :
|અહા, પ્રણિપાત! શિવ, શિવ, શિવ!
|અહા, પ્રણિપાત! શિવ, શિવ, શિવ!
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|બીજું કાંઈ પ્રયોજન હોય તો ફરમાવો.
|બીજું કાંઈ પ્રયોજન હોય તો ફરમાવો.
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|ત્રિવેદી :
|'''ત્રિવેદી''' :
|ના, ના, આ તો તને માત્ર આટલા સમાચાર દેવા જ આવેલો. હે...એ દયાળુ! હાં, હાં, તારા વાડામાં એક-બે પતકાળાં પાક્યાં હોય તો લાવને! મારે જરા જરૂર છે.
|ના, ના, આ તો તને માત્ર આટલા સમાચાર દેવા જ આવેલો. હે...એ દયાળુ! હાં, હાં, તારા વાડામાં એક-બે પતકાળાં પાક્યાં હોય તો લાવને! મારે જરા જરૂર છે.
}}
}}
{{Ps
{{Ps
|દેવદત્ત :
|'''દેવદત્ત''' :
|ત્યારે એમ જ વદોને! લ્યો, લાવી આપું.
|ત્યારે એમ જ વદોને! લ્યો, લાવી આપું.
}}
}}
[જાય છે.]
{{Right|[જાય છે.]}}
 
 
<br>
{{HeaderNav2
|previous = ચોથો પ્રવેશ
|next = છઠ્ઠો પ્રવેશ
}}

Latest revision as of 12:25, 25 July 2022

પાંચમો પ્રવેશ

પહેલો અંક


         સ્થળ : દેવદત્તનું ઘર.

                                    [ગોરાણી નારાયણી ઘરકામમાં પડેલી છે. દેવદત્ત પ્રવેશ કરે છે.]

દેવદત્ત : કાં પ્રિયે, ઘરમાં કાંઈ છે કે નહીં?
નારાયણી : હા, હવે બાકી એક મારું ખોળિયું રહ્યું છે. એ પણ ન રહે તો આફત ટળે!
દેવદત્ત : વળી પાછું શું થયું?
નારાયણી : તમારે તો જાણે રસ્તામાંથી ગોતી ગોતીને રાજમાં જેટલા ભિખારી છે એ બધાને આંહીં ઉપાડી લાવવા; અને આંહીં ઘરમાં એક ઠીકરું યે નથી રહ્યું. ઢસરડા કરી કરીને મારું શરીર પણ તૂટી ગયું.
દેવદત્ત : શું હું નકામો આણું છું આ બધાને? તમને ખબર નથી, ગોરાણી, પણ હાથમાં કામકાજ હોય તો તમને પણ ઠીક રહે અને પરિણામે મને પણ ઠીક રહે. બીજું ભલે ન બને, પણ તમારી આ જીભ તો છાની રહેને?
નારાયણી : એમ! તો લ્યો આ અમે મૂંગાં મર્યાં. અમારી વાત તમારાથી ખમાતી નથી એ કોને ખબર હતી? તે તમને કોણ પાણો મૂકે છે કે અમારી વાત સાંભળો?
દેવદત્ત : તમે જ કહો છો; બીજું તે કોણ? હું એક વાત ન સાંભળું તો એક સાથે દસ સંભળાવો છો.
નારાયણી : એમ કે? એક સાથે દસ સંભળાવું છું, કાં? સારું. આ મૂંગાં મર્યાં. મૂંગી મરું તો જ તમારાથી જીવાશે. માડી, હવે કાંઈ એ દિવસ રહ્યા છે? એ દિવસો તો ગયા. હવે નવીન મોંની નવી નવી વાતો સાંભળવા મન તલપતું હશે! અમારી વાતો તો હવે જૂની થઈ ગઈ, ખરુંને?
દેવદત્ત : ઓ મારા બાપ! હવે વળી નવા મોઢાની નવી વાતો? સાંભળતાં જ પેટમાં ઝાળ થાય છે. પણ હવે તો આ જૂની વાતો સાંભળવાનો અભ્યાસ થતો આવે છે. ફિકર નથી.
નારાયણી : એમ કે? બહુ સારું. ઝાળ થતી હશે તો હવે મૂંગાં મરી રહેશું. હવે એક અક્ષરેય ન બોલવો! પહેલેથી જ કહી દેવું હતું ને! હું શું જાણું કે ઝાળ થતી હશે? જાણતી હોત તો કોણ તમને...
દેવદત્ત : અગાઉ મેં નહોતું કહ્યું? કેટલી કેટલી વાર કહ્યું છે? પણ એ તો પથ્થર પર પાણી.
નારાયણી : એમ કે? તો બહુ સારું. આજથી મૂંગા મરશું. બળ્યું! તમનેય સુખ, અને મનેય સુખ. હું શું વિના કારણે બક્યા કરું છું? તમારા આ ચાળા જોઈને...
દેવદત્ત : આનું નામ જ મૂંગા મરવું કહેવાય કે?
નારાયણી : બહુ સારું. [મોં ફેરવે છે.]
દેવદત્ત : પ્રિયે! પ્રેયસી! મધુરભાષિણી! કોકિલગંજીની!
નારાયણી : લ્યો, હવે બસ કરો. જરા શરમાઓ.
દેવદત્ત : રોષ કરો ના, પ્રિયે, કોકિલના જેવો રંગ મેં નથી કહ્યો; પણ કોકિલ સમો મીઠો કંઠ કહ્યો છે હો!
નારાયણી : જાઓ જાઓ, હવે બકો મા. પણ હું સાફ સંભળાવી દઉં છું કે હવે જો ભિખારા ઉપાડી આવશો, તો મારી મારીને કાઢી મૂકીશ, કાં હું પોતે જ બાવણ બનીને વનમાં ચાલી નીકળીશ.
દેવદત્ત : તો હુંય તમારી પાછળ આવીશ, અને આ ભિખારી બધાં પણ આવવાનાં.
નારાયણી : ખરું છે. શાસ્ત્રમાં ખોટું કહ્યું છે કે ઘરની ઊઠી વનમાં ગઈ, તો ત્યાંય લાગી આગ! મારા ભાગ્યમાં જ શાંતિ નથી.

[નારાયણી જાય છે, ત્રિવેદી માળા ફેરવતા ફેરવતા આવે છે.]

ત્રિવેદી : શિવ! શિવ! શિવ! તું રાજ-પુરોહિત થયો, એમ કે?
દેવદત્ત : થયો છું તો ખરો! પણ એમાં રોષ શીદને કરો છો, ત્રવાડીજી? એમાં મેં કાંઈ દોષ નથી કર્યો, નથી માળા જપી, કે નથી ભગવાનનું નામ લીધું, એ તો રાજાની મરજી થઈ!
ત્રિવેદી : હરિ! હરિ! પિપિલિકાનો પક્ષચ્છેદ થયો!
દેવદત્ત : મારા ઉપરનો ગુસ્સો બિચારા શબ્દ-શાસ્ત્ર ઉપર કાં ઉતારો? ‘પક્ષચ્છેદ’ ન કહેવાય, પક્ષોદ્ભેદ.
ત્રિવેદી : છેદ અને ભેદ, બધું એકનું એક. કથામાં પણ છેદ ભેદ કહેવાય છેને! હે ભવેશ્વર! ગમે તેમ હોય, બાકી તારે તો જેટલો મોટો થવાનું હતું તેટલો તું થઈ ચૂક્યો —
દેવદત્ત : ના, ત્રવાડીજી! પૂછો ગોરાણીને, હજી એમ કાંઈ મારી જુવાની નથી ચાલી ગઈ!
ત્રિવેદી : હું પણ એ જ કહું છું. જુવાનીના મદમાં ને મદમાં જ તું આટલો ચડી ગયો છે; અને હવે તું મરવાનો છે. હે...એ હરિ! હે...એ દીનબંધુ પ્રભો!
દેવદત્ત : બ્રહ્મવાક્ય મિથ્યા થાય જ નહીં, એટલે હું સાચે જ મરવાનો. પરંતુ તે માટે આપને કાંઈ ખાસ તસ્દી નહીં લેવી પડે. ત્રવાડીજી, જમરાજા પોતે જ એ બધું કરવાના. બાકી તો આપના કરતાં મારી સાથે એમને કાંઈ વિશેષ સગપણ નથી — તમામ પ્રત્યે એમની તો એકસરખી જ દૃષ્ટિ છે.
ત્રિવેદી : પણ તારા દહાડા હવે ખવાઈ રહ્યા છે, દેવદત્ત! હે...એ દયાળુ પ્રભુ!
દેવદત્ત : તે તો હવે શી રીતે જાણવું? બાકી આજકાલ તો અનેક માણસો મરે છે — કોઈ ગળે ફાંસો ખાઈને, તો કોઈ ગળે ગાગર બાંધીને; કોઈ વળી સર્પદંશથીયે મરે છે; પણ બ્રહ્મશાપથી કોઈ મર્યો સાંભળ્યો નથી. હા, બ્રાહ્મણનો ડંડો ખાઈને કોઈ કોઈ મર્યા હશે, પણ બ્રાહ્મણને બોલ્યેથી તો કોઈ ન મરે. એટલે પછી, મારાથી જો વેળાસર ન મરી શકાય, તો આપ રોષ ન કરતા, મહાશય; એમાં મારો વાંક નથી, કાળનો વાંક છે.
ત્રિવેદી : અહા, પ્રણિપાત! શિવ, શિવ, શિવ!
દેવદત્ત : બીજું કાંઈ પ્રયોજન હોય તો ફરમાવો.
ત્રિવેદી : ના, ના, આ તો તને માત્ર આટલા સમાચાર દેવા જ આવેલો. હે...એ દયાળુ! હાં, હાં, તારા વાડામાં એક-બે પતકાળાં પાક્યાં હોય તો લાવને! મારે જરા જરૂર છે.
દેવદત્ત : ત્યારે એમ જ વદોને! લ્યો, લાવી આપું.

[જાય છે.]



←
→
Retrieved from "https://wiki.ekatrafoundation.org/index.php?title=રાજા-રાણી/પાંચમો_પ્રવેશ&oldid=41636"