અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/દુલા ભાયા ‘કાગ’/ગાંધીડો મારો

ગાંધીડો મારો

દુલા ભાયા ‘કાગ’

         સો સો વાતુંનો જાણનારો,
                  મોભીડો મારો ઝાઝી વાતુંનો ઝીલનારો.
                  ગાંધીડો મારો ઝાઝી વાતુંનો ઝીલનારો. —

ડગલે ડગલે હાલ્યા કરે છે, ઊંચાણમાં ન ઊભનારો (૨);
         એ… ઢાળ ભાળીને સૌ ધ્રોડવા માંડે,
         (ઈ તો) ઢાળમાં નવ ધ્રોડનારો. મોભીડો.

ભાંગ્યા હોય એનો ભેરુ થનારો, મેલાંઘેલાંને માનનારો (૨);
         એ… ઉપર ઊજળાં ને મનનાં મેલાં એવાં,
                  ધોળાંને નહિ ધીરનારો. મોભીડો.

એના કાંતેલામાં ફોદો ન ઊમટે, તાર સાદા એકતારો (૨);
         એ… દેયેં દૂબળિયો (પણ) ગેબી ગામડિયો,
                  મુત્સદ્દીને મૂંઝવનારો. મોભીડો.

પગલાં માંડશે એવે મારગડે, (એની) આડો ન કોઈ આવનારો (૨);
         એ… ઝેરના ઘૂંટડા જીરવી જાશે ઈ તો,
                  બોલીને ન બગાડનારો. મોભીડો.

નાનાં બાળક જેવો હૈયે લ્હેરીલો, એરુમાં આથડનારો (૨);
         ઈ… કૂણો માખણ જેવો સાદો ને સોયલો ઈ,
                  કાળને નોતરનારો. મોભીડો.

ઝીણી ઝૂંપડીએ ઝીણી આંખડીએ, ઝીણી નજરથી જોનારો (૨);
         એ.. પોતે ચણેલામાં પોલ ભાળે તો તો,
                  પાયામાંથી જ પાડનારો. મોભીડો.

આવવું હોય તો કાચે તાંતણે, બંધાઈને આવનારો (૨);
         એ… ના’વવું હોય અને નાડે જો બાંધશો તો,
                  નાડાં તોડાવી નાસનારો. મોભીડો.

રૂડા રૂપાળા (આખા) થાળ ભરીને, પીરસે પીરસનારો (૨);
         એ… અજીરણ થાય એવો આ’ર કરે નૈ કદી,
                  જરે એટલું જ જમનારો. મોભીડો.
આભે ખૂતેલી મેડી ઊજળિયુંમાં, એક ઘડી ન ઊભનારો (૨);
         એ…અન્નનાં ધીંગાણાંની જૂની ઝૂંપડિયુંમાં,
                  વણ તેડાવ્યો જાનારો. મોભીડો.

સૌને માથડે દુઃખ(ડાં) પડે છે, દુઃખડાંને ડરાવનારો (૨);
         એ… દુઃખને માથે પડ્યો દુઃખ દબવીને એ તો,
                  સોડ તાણીને સૂનારો. મોભીડો.

કાળ જેવાને મહાકાળ લાગે છે, આભને બાથ ભીડનારો (૨);
         સૂરજ આંટા ફરે એવડો ડુંગરો,
                  (ઈ) ડુંગરાને ડોલાવનારો. મોભીડો.

ઓળખજે બેનડી એ જ એંધાણીએ,
                  એ મારા ખોળાનો ખૂંદનારો (૨);
         મારો મોહનજી એ ઝાઝેરું જીવો મારા,
                  ઘડપણનો પાળનારો. મોભીડો.

(કાગવાણી-૨, ૬ઠ્ઠી આ. ૧૯૭૮, પૃ. ૩૬-૩૮)

◼

દુલા ભાયા ‘કાગ’ • ગાંધીડો મારો • સ્વરનિયોજન: લોકઢાળ • સ્વર: નિરંજન રાજ્યગુરુ