આત્માની માતૃભાષા

આત્માની માતૃભાષા
ઉમાશંકર જોશી : કાવ્યાસ્વાદ વિશેષાંક
(પરબ, વર્ષ : 5, જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી : 2011, અંક : 7-8)

તંત્રી : યોગેશ જોષી

પ્રારંભિક

• ‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ
• પ્રકાશન
• પ્રકાશકીય નિવેદન
• આવકાર
• મુખપૃષ્ઠ - ૨
• પરિષદ-પ્રમુખનો પત્ર
• કવિ ઉમાશંક જોશી : આત્માની વાણી

અ નુ ક્ર મ

• વિશ્વશાંતિ (ઈ. ૧૯૩૧)માંથી
• સનાતન અને સાર્વત્રિક માંગલ્યનું ભાવનાગાન — ધીરુ પરીખ
• ‘વિશ્વશાંતિ’ વિશે — ઉશનસ્
• ગંગોત્રી (ઈ. ૧૯૩૪)માંથી
• માનવસંવેદનાનો તીણો-વેધક સૂર… — હરીશ વટાવવાળા
• ‘જઠરાગ્નિ’: એક સૌંદર્યવાદી કવિની ચરમ ચેતવણી — ડૉ. નીરવ પટેલ
• અંતરની આરતનું ગીત — હર્ષદ ત્રિવેદી
• વિશ્વ-ચેતના સાથે સાયુજ્ય સાધતી કાવ્ય-આકૃતિ — રાધેશ્યામ શર્મા
• સમરકંદ-બુખારા: વિનોદ અને વેદનાનું સંતુલન — રાજેન્દ્રસિંહ જ. ગોહિલ
• પીડા વિના પ્રાપ્તિ નથી — મણિલાલ હ. પટેલ
• લોકસંસ્કારની સહજતાનું મેળવણ: ‘દળણાના દાણા’ — મનોહર ત્રિવેદી
• ‘પીંછું’ નામનું આ નમણું કાવ્ય — રમણીક અગ્રાવત
• આશાવાદની અભિનવ અભિવ્યક્તિ — નીતિન વડગામા
• સર્જકપ્રતિભાનો ઉત્કૃષ્ટ આવિષ્કાર સાધતી રચના — ભાનુપ્રસાદ પંડ્યા
• ડૂમા અને ડૂસકાંભરી સ્થિતિની વચ્ચે વિસ્તરતી કવિતા — પ્રબોધ ર. જોશી
• નિશીથ (ઈ. ૧૯૩૯)માંથી
• નિશીથનું પ્રબળગતિ લીલા-સ્તોત્ર — રમણ સોની
• આસ્વાદોત્તર બીજી એકબે વાત ગુજરાત — ઉમાશંકરની — ભાગ્યેશ જ્હા
• સ્વીકારની ભવ્યતા — માધવ રામાનુજ
• ઝંખનાથી ઝાંખી ભણીની પ્રસન્નકર સૌંદર્યયાત્રા — દર્શના ધોળકિયા
• હૈયાનો સ્વભાવ અને પ્રભાવ — ભગીરથ બ્રહ્મભટ્ટ
• ‘સદ્ગત મોટાભાઈ’ વિશે — ચિનુ મોદી
• ‘સાબરનો ગોઠિયો’: સાહેબની ગેરહાજરીમાં કાવ્યાસ્વાદ — મહેન્દ્રસિંહ પરમાર
• સ્વાન્ત: સુખાય વાંસળી વેચનારો — પ્રવીણ ગઢવી
• પ્રકૃતિસૌંદર્યની દિવ્ય અનુભૂતિનું ગાન — રમેશ એમ. ત્રિવેદી
• ‘લોકલમાં’ વિશે — નિરંજન ભગત
• પ્રશિષ્ટ સંસ્કાર — દક્ષા વ્યાસ
• બારેસોળે તો ખીલ્યાં આવડાં — હરિકૃષ્ણ પાઠક
• ‘આત્માનાં ખંડેર’: ક્યાંક ક્યાંક રચાતા કવિતાના દ્વીપ — ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળા
• પૂર્ણત્વ તરફની ગતિ — અનિલ જોશી

* પ્રાચીના (ઈ. ૧૯૯૪)માંથી

• ‘કર્ણ-કૃષ્ણ’ સંવાદ — યજ્ઞેશ દવે

* આતિથ્ય (ઈ. ૧૯૪૬)માંથી

• દયારામનો તંબૂર જોઈને: એક પાઠ — ભોળાભાઈ પટેલ
• ‘આવ્યો છું મંદિરો જોવા—’ વિશે — પારુલ કંદર્પ દેસાઈ
• ગ્રીષ્મનો ‘મધ્યાહ્ન’ — પ્રસાદ બ્રહ્મભટ્ટ
• કંચવાનો કાચો રંગ સાચવવાની મથામણ — સંજુ વાળા
• ઉન્મત્ત પ્રેમ અને ઘેરા વિષાદની બેવડી ભાત — વિનોદ જોશી
• ‘ગામને કૂવે’: લોકસાહિત્યના કુળની કવિતા — દલપત પઢિયાર

* વસંતવર્ષા (ઈ. ૧૯૫૪)માંથી

• અંતરપટ ખોલતી વસંત — પ્રફુલ્લ રાવલ
• સુગંધથી રણકતી ને ચાંદનીથી છલકતી રાત્રિઓનો અ-પૂર્વ અનુભવ — જયદેવ શુક્લ
• થોડો એક તડકો: ક્ષણના સાક્ષાત્કારનું કાવ્ય — કિશોર વ્યાસ
• પ્રકૃતિથી માનવ સુધીની યાત્રા… — સિલાસ પટેલિયા
• બે અવતરણચિહ્નો વચ્ચેનું અનેરું કવિકર્મ — રાજેન્દ્ર પટેલ
• ભાવનામુકુરિત — સૌંદર્યરસિત કવિબાની: ‘ભલે શૃંગો ઊંચાં’ — ઉષા ઉપાધ્યાય
• આયુર્માર્ગના દ્વિભેટે — ધીરેન્દ્ર મહેતા
• નાટ્યકવિતા: ‘મંથરા’ — પરેશ નાયક
• ‘કચ’ — એક વિશ્લેષણ — અનિલા દલાલ

* અભિજ્ઞા (ઈ. ૧૯૬૭)માંથી

• ‘રાજસ્થાનમાં પસાર થતાં — ’ વિશે — સતીશ વ્યાસ
• ત્રિવિધ અસ્મિતાઓનું સહઅસ્તિત્વ — ભગવતીકુમાર શર્મા
• ‘વૃષભાવતાર’ વિશે — રતિલાલ બોરીસાગર
• Ex-eternityથી eternity — પ્રવીણ દરજી

* ધારાવસ્ત્ર (ઈ. ૧૯૮૧)માંથી

• અનેક સૌંદર્યોના સંયોગે વિકસિત કવિચેતના — રઘુવીર ચૌધરી
• જીવનના આશ્લેષમાં ઊછરતું મૃત્યુફળ — રમણીક સોમેશ્વર
• ‘મૂળિયાં’ — ઋજુ કાવ્યત્વની ટકાઉ શબ્દમૂર્તિ — સુમન શાહ
• ‘એક પંખીને કંઈક’ વિશે — રાજેશ પંડ્યા
• ‘ગોકળગાય'નો રસાસ્વાદ — પ્રદીપ ખાંડવાળા
• ધારાવસ્ત્ર: વ્યક્ત દ્વારા અવ્યક્તના અણસાર — અજિત ઠાકોર
• સીમ, ઘર માતૃત્વ — રમેશ ર. દવે
• દિલ્હીને ‘દિલી અલ્વિદા!’ — રવીન્દ્ર પારેખ
• વિશેષણોની પુષ્પવર્ષા — પ્રવીણ પંડ્યા

* સપ્તપદી (ઈ. ૧૯૮૧)માંથી

• ‘છિન્નભિન્ન છું’ વિશે — લાભશંકર ઠાકર
• ‘શોધ’ — અંગે એક શોધસફર — સિતાંશુ યશશ્ચંદ્ર
• ‘સ્વપ્નોને સળગવું હોય તો—’ વિશે — ચંદ્રકાન્ત શેઠ
• ‘પંખીલોક’: ગુજરાતી સમગ્ર કવિતાનું એક ચિરંજીવ શૃંગ — ચંદ્રકાન્ત શેઠ
• ઉમાશંકરભાઈનાં મુક્તકો-લઘુકાવ્યોનું ભાવવિશ્વ — એક આસ્વાદ — યૉસેફ મેકવાન