સુમન શાહ સાહિત્યસંપુટ/૯. અતુલ રાવલ

પ્રભાવશાળી પથપ્રદર્શક : સુમન શાહ

અતુલ રાવલ

હું પુસ્તકોથી ભરેલી દુનિયામાં જન્મ્યો હતો. દાદા માણભટ્ટ. મારા પિતા ઉત્સુક વાચક અને એમની સાંજની વાર્તાઓ. માતાના કઠોર, પણ સ્નેહમિશ્રિત સ્વભાવમાં અને ગાંધીવિચારપ્રેરિત સંસ્થામાં ઉછેર. ઇતિહાસ-સાહિત્ય-ગાંધીવિચારનાં પુસ્તકોનાં વજન હેઠળ ખીચોખીચ છાજલીઓથી ભરેલું ઘર. ગૂજરાત વિદ્યાપીઠમાં અહીં મેં પહેલી વાર ભાષાની શક્તિનો અનુભવ કર્યો, પ્રાધ્યાપક ચંદ્રકાન્ત શેઠને સાંભળતાં સાંભળતાં. એમણે મારામાં ઐતિહાસિક વાર્તાઓમાંથી શુદ્ધ સાહિત્ય તરફના જન્માવેલા આકર્ષણે ગુજરાત યુનિવર્સિટીના ભાષાભવનમાં પહોંચાડ્યો.

અહીં એક અનોખો અવાજ, મધ્યમ ઊંચાઈ, ભરાવદાર ચહેરો અને સતત કશુંક ઊંડું કહેતી આંખો જોઈ. અહીં પ્રોફેસર સુમન શાહનો પરિચય થયો. જાણે એક જોશીવાડામાંથી બીજા જોષીવાડામાં પ્રવેશ્યો. પહેલી વાર અનુભવેલી ભાષાની શક્તિનું પુનરાવર્તન થયું. અને એમનો સાહિત્ય અને કળા માટેનો જુસ્સો મેં મારી અતૃપ્ત જિજ્ઞાસા માટે કર્યો. પણ અંતે આ જુસ્સો મને આપણી મધુર ગુજરાતી ભાષા માણવા અને સમજવા તરફ દોરી ગયો, જે એક વિશિષ્ટ સંતૃપ્તિમાં પરિણમ્યો. મેં જ્યાં અમદાવાદના ભાષાભવનમાં ગુજરાતી સાહિત્ય ભણવાની શરૂઆત કરી હતી, ત્યાં એમનાં આકર્ષક વ્યાખ્યાનો અને ગુજરાતી સાહિત્યિક પરંપરાઓની ઊંડી સમજ માટે ઝડપથી જાણીતા બન્યા હતા. વર્ષોથી, એમણે વિદ્યાર્થીઓની પેઢીઓને માર્ગદર્શન આપ્યું છે, જેમાંથી ઘણાએ સાહિત્યના ક્ષેત્રમાં પોતાની આગવી છાપ ઊભી કરી છે.

પ્રોફેસર સુમન શાહના સાહિત્યિક વારસાની ઉજવણી કરી રહ્યા છીએ, ત્યારે એમની નોંધપાત્ર સફરને મારી અંગત સફર ઉપર શું અસર કરી છે એ નોંધવાની આ ક્ષણ જોઉં છું. દાયકાઓ સુધી વિસ્તરેલી કારકિર્દી સાથે, સુમન શાહે માત્ર ગુજરાતી સાહિત્યમાં જ નોંધપાત્ર યોગદાન આપ્યું નથી, પરંતુ અસંખ્ય વિદ્યાર્થીઓ અને વાચકોને તેમના ગહન અને છટાદાર લેખન-વાચન અને વક્તવ્યથી પ્રેરિત કર્યા છે.

એક લેખક તરીકે, સુમનભાઈએ ગુજરાતી સાહિત્યમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપ્યું છે. એમના સાહિત્ય અને જુદી જ શૈલી ધરાવતા વિવેચને, તથા વિશ્વસાહિત્ય સાથે ગુજરાતી સાહિત્યના તારને પકડવાની ક્ષમતાએ એમને અનેક પુરસ્કારો અને નિષ્ઠાવાન સમર્પિત વાચકો મેળવ્યા છે.

એમના પોતાના લેખન ઉપરાંત, સુમનભાઈએ ગુજરાતી સાહિત્યના વર્તમાન વાર્તાકારોને પ્રોત્સાહન આપવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી છે. એમણે અસંખ્ય જૂના અને નવા વાર્તાકારોની વાર્તાઓનું સંપાદન અને સંકલન કર્યું છે, અને ઓછી જાણીતી કૃતિઓ ઉપર ટિપ્પણી કરી છે, અને ગુજરાતના સમૃદ્ધ સાહિત્યિક વારસાની જાળવણી અને ઉજવણી થાય તેવી પ્રવૃત્તિઓ કરી છે. તેમના આ પ્રયાસોએ યુવા પેઢીમાં ગુજરાતી વાર્તાસાહિત્યમાં નવેસરથી રસ જગાડ્યો છે.

જેમને સુમનભાઈને નજીકથી જાણવાનો વિશેષાધિકાર મળ્યો છે, એમના માટે એમની હૂંફ અને માર્ગદર્શન એમની સાહિત્યિક સિદ્ધિઓ જેટલી જ બળવાન છે. એમને માટે તેઓ હંમેશાં પ્રોફેસર અથવા લેખક કરતાં વધુ એક માર્ગદર્શક, સલાહકાર, સંવાદકાર અને મિત્ર રહ્યા છે. આપણે માત્ર એમની ભૂતકાળની સિદ્ધિઓને જ પોંખતા નથી, પરંતુ તેમના સતત ચાલતા નવા વિચારો, લખાણો અને ભાષણોએ શ્રેષ્ઠતા માટે એક ધોરણ નક્કી કર્યું છે જે લેખકો અને વિદ્વાનોની ભાવિ પેઢીઓને પ્રેરણા આપશે.

સુનમભાઈ મારે માટે સાહિત્યની દુનિયામાં એક સાચા પથપ્રદર્શક છે. એમના યોગદાનથી આપણું આધુનિક સાહિત્ય સમૃદ્ધ બન્યું છે, અને તેમનો પ્રભાવ આવનારાં ઘણાં વર્ષો સુધી અનુભવાશે. અને આપણે એમની આ નોંધપાત્ર અસરની ઉજવણી કરીએ છીએ.

– અતુલ રાવલ

મો. +1 704 756 1325

*