ગુજરાતી બાળવાર્તા સંપદા/ઈશ્વરનું ઘર
સાકળચંદ. જે. પટેલ
શાળાએથી ઘેર આવતાં જ સત્યમ્ પપ્પાને શોધવા લાગ્યો. ‘મમ્મી, પપ્પા ક્યાં છે ?’ ‘અભ્યાસખંડમાં જો.’ ‘પપ્પા, આવું ?’ બારણામાંથી સત્યમે પૂછ્યું. ‘હા, સત્યમ્, આવી જા.’ સત્યમ પપ્પાની બાજુમાં સોફામાં બેસી ગયો. દફતરમાંથી ચોપડી કાઢી, પાનું ખોલ્યું ને તેણે પપ્પાને એક કવિતા બતાવી. ‘પપ્પા, આજે અમારા સરે આ કવિતા શીખવાડી.’ કવિતા હતી : ‘ઓ ઈશ્વર ભજીએ તને, મોટું છે તુજ નામ, ગુણ તારા નિત ગાઈએ, થાય અમારાં કામ.’ ‘પપ્પા, મારે આ ઈશ્વરને જોવા છે, એમની સાથે વાત કરવી છે.’ સત્યમના પપ્પાએ વિચારીને કહ્યું : ‘સત્યમ્, તારે ઈશ્વરને જોવા છે ને ? રવિવારે આપણે જઈશું ને ઈશ્વરને મળીશું. બીજે દિવસે રવિવાર હતો.’ રાત્રે સત્યમ્ ઊંઘી ગયો. સવારે સત્યમ્ અને પપ્પા મારુતિકાર લઈને નીકળ્યા છે. નગરની બહાર કુંજગલીમાંથી રસ્તો પસાર થઈ રહ્યો છે. વનરાજીમાં પક્ષીઓ કલરવ કરી રહ્યાં છે. હરણાં ઊછળકૂદ કરતાં દોડી રહ્યાં છે. ગાડી મધ્યમાં આવી ગઈ છે. સામે એક વિશાળ ભવન દેખાય છે. ગાડી ભવનના પ્રાંગણમાં આવીને ઊભી રહે છે. પિતા કહે છે : ‘સત્યમ્, તારે જે ઈશ્વરને જોવા છે ને ? એમનું આ ઘર છે.’ નીચે ઊતરીને સત્યમ્ જુએ છે. દરવાજો ખુલ્લો છે. વિશાળ દરવાજા પર લખ્યું છે. સત્યમ્ વાંચે છે : ‘ઈશ્વરનું ઘર.’ નીરવ શાંતિ હતી. સત્યમ્ ભવ્ય દરવાજો અને દરવાજાની સુંદરતા જોવામાં ખોવાઈ ગયો હતો. પિતાએ કહ્યું : ‘સત્યમ ! ચાલ અંદર જઈએ.’ દરવાજાની અંદર વીસ હાથી એકીસાથે ચાલી શકે એટલો પહોળો રસ્તો હતો. બંને બાજુ વૃક્ષો હતાં. વૃક્ષો પર સુગરીના માળા લટકતા હતા. સુગરી ચારો લાવીને બચ્ચાંને ચુનાવતી હતી. પિતાએ કહ્યું : ‘સત્યમ્, આ બચ્ચાંને પાંખો આવી જશે પછી તે ઊડી જશે અને પોતાનું અલગ ઘર વસાવી લેશે. બચ્ચાંને પાંખો આપી, તાલીમ આપી, બસ, માબાપનો નાતો પૂરો.’ સત્યમ્ પપ્પાની વાત સાંભળતો હતો અને ચાલતો હતો. આગળ બીજો દરવાજો આવ્યો. એના પર લખ્યું હતું : ‘ઈશ્વરનું ઘર આગળ છે.’ આ દરવાજો પણ પહેલા દરવાજા જેવો વિશાળ અને ભવ્ય હતો. સત્યમ્ થોભીને દરવાજાની શોભા નિહાળી રહ્યો છે. પિતાએ એનો હાથ પકડીને કહ્યું : ‘ચાલ બેટા ! અંદર જઈએ.’ અહીં પણ વિશાળ રસ્તો હતો. રસ્તાની વચ્ચે વૃક્ષોની હારમાળા હતી. વૃક્ષો પર ફળ લટકતાં હતાં. પંખીઓ કિલકિલાટ કરતાં હતાં અને ફળ ખાતાં હતાં. વટેમાર્ગુઓ વૃક્ષ નીચે બેસીને ફળ ખાતા હતા. પિતાએ કહ્યું : ‘સત્યમ્, આ વૃક્ષો ફળ પેદા કરે છે પણ પોતે ખાતાં નથી, ભૂખ્યાને આપી દે છે અને રાજી થાય છે.’ કિંગલાણ કિંગલાણ કરતાં પક્ષીઓ અને વૃક્ષ નીચે બેસી ફળ ખાતાં મુસાફરોને જોતાંજોતાં બાપ બેટો આગળ વધી રહ્યા હતા. (કિંગલાણ એટલે આનંદનો કિલકિલાટ) ત્યાં ત્રીજો દરવાજો આવ્યો. સત્યમે વાંચ્યું : ‘ઈશ્વરનું ઘર હવે બહુ દૂર નથી.’ દરવાજાની અંદર પહેલાં જેવો જ રસ્તો હતો. વચ્ચે વૃક્ષોની ઝુંડમાળા અને બંને બાજુ નિર્મળ સરોવરો, સરોવરોમાં નાની-મોટી માછલીઓ અચકો મચકો કરીને રમે છે. બગલા એક પગે ઊભા રહીને ધ્યાન ધરે છે. રાજહંસ પોતાની અનોખી અદામાં તરણ કરી રહ્યા છે. સત્યને આ બધું જોવાની મજા પડે છે. એ થોભી જાય છે. ત્યાં એક બગલાએ ઝપાટો મારીને પોતાની ચાંચ પાણીમાં ઝબકોળી. એની ચાંચ બહાર આવી ત્યારે એમાં એક દેડકી પકડાયેલી હતી. બગલાએ ચાંચ ઊભી કરી, ઝટકાથી પહોળી કરી ને દેડકીને એ ગળી ગયો. પિતાએ એના ખભે હાથ મૂકીને કહ્યું : ‘બેટા સત્યમ્, આ જગતમાં બે પ્રકારના જીવો છે – શાકાહારી અને મિષાહારી. વાઘ, સિંહ, બગલો વગેરે માંસાહારી છે. હાથી, ગેંડો, ગાય વગેરે શાકાહારી છે. જીવનયાપન માટે દરેકે પોતપોતાનો આહાર શોધી લેવો પડે છે. એમાં સ્તબ્ધ થવા જેવું કાંઈ નથી. ચાલ, આગળ જઈએ.’ બાપ-બેટો ડગ ભરવા માંડ્યા. સત્યમ્ હજુ થોડો અન્યમનસ્ક હતો. ત્યાં દરવાજો આવ્યો. ધીમું ધીમું આહ્લાદક સંગીત રેલાઈ રહ્યું હતું. સત્યમ્ સ્વસ્થ થઈ રહ્યો હતો. દરવાજાના મહેરાબ પર નજર પડતાં એકાએક તે બોલી ઊઠ્યો : ‘પપ્પા, જુઓ ઈશ્વરનું ઘર આવી ગયું !’ દરવાજા પર મોટા અક્ષરોમાં લખાયેલું હતું : ‘આ ઈશ્વરનું ઘર છે. આવો, અંદર પધારો.’ સત્યમ્ હર્ષથી નાચવા લાગ્યો. એ જોઈને પિતાને ધરપત થઈ. જૂનું અમદાવાદ બાર દરવાજાઓની અંદર વસેલું હતું. એ રીતે ઈશ્વરનું આ ઘર ગોળાકાર, વિશાળ રસ્તાની અંદર વસેલું હતું. એ રસ્તાને પસાર કરતાં ચાર દરવાજા આવતા હતા. છેલ્લો દરવાજો પસાર કરતાં સત્યમ્ ના પગોમાં થનગનાટ થઈ રહ્યો હતો. અંદર જતાં જ સત્યમે પહેલું દશ્ય જોયું : એક નાનકડી બાળા એક જૈફ દાદાનો હાથ પકડીને ભરચક રસ્તો ઓળંગાવી રહી છે. દાદાની પાસે જઈને સત્યમે પૂછ્યું, ‘દાદા, તમે ઈશ્વરને જોયા છે ? મને બતાવો ને ?’ બોખા મુખે જૈફે કહ્યું : ‘જો બેટા, આ છોકરી મારો ઈશ્વર આપણો ઈશ્વર છે. ઈશ્વર કાંઈ આભલામાં રહેતો નથી. આપણને મદદ કરે એ આપણો ઈશ્વર !’ બીજું દૃશ્ય હતું : એક યુવતી મંદિર આગળ બેઠેલા અશક્તોને, પાસે બેસીને ખવડાવી રહી હતી. પછી મંદિરમાં ગયા વગર તે પાછી વળી. સત્યમ્ દોડીને પેલા અશક્તો પાસે ગયો. પૂછ્યું : ‘મને ઈશ્વરનું ઘર બતાવશો ?’ તરત જ પાછી વળેલી યુવતી તરફ આંગળી ચીંધીને એ અશક્તોએ કહ્યું : ‘પેલી યુવતી જાય એ અમારો ભગવાન છે. માત્ર મંદિરમાં રહેલી મૂર્તિ એ કાંઈ ભગવાન નથી !’ આગળ જતાં સત્યમે જોયું : સફેદ વસ્ત્રધારી નર્સ દર્દીઓને પ્રેમથી દવા પાય છે અને આશ્વાસન આપે છે. એના મુખ પર સ્મિત છે. દર્દીઓ પાસે જઈને સત્યમ્ પૂછે છે : ‘તમે ઈશ્વરને જોયો છે?’ ‘હા, આ સિસ્ટરે અમને નવજીવન આપ્યું છે. પહેલાં અમે જંતર-મંતર, બાધા-આખડી બધું કર્યું હતું, પરંતુ વધુ બીમાર પડી ગયા. છેવટે આ સિસ્ટરે અમને બચાવી લીધા. એ અમારો ઈશ્વર છે!’ દર્દીઓના મુખ પર સ્મિત હતું. સત્યમે જોયેલી એક ઘટના આવી હતી : રઘુ હાઈસ્કૂલમાંથી ઘેર આવી ગયો છે. વાડામાં રહેતી નાની ગુલાબ ભૂખથી રડી રહી છે. એની અમ્મા મજૂરીએ ગઈ છે. તે સાંજે આવશે ત્યાં સુધી એ હીબકાં ભરશે. રઘુ ભૂખી ગુલાબને ખાવાનું આપી આવે છે. ભૂખી ગુલાબના ચહેરા પર ગુલાબી સુરખી પથરાઈ જાય છે. એ જોઈને સત્યમ્ થી અનાયાસ બોલાઈ જાય છે : ‘ઈશ્વર અહીં છે... અહીં છે...! આ જ ઈશ્વરનું ઘર છે !’ પૂજારી કહે છે – ઈશ્વર દેવાલયમાં છે. સર કહે છે – ઈશ્વર પ્રાર્થનામાં છે. મમ્મી કહે છે – ‘ઈશ્વર ઉપર રહે છે અને... અને સત્યમ્ ને પપ્પાની બૂમ સંભળાય છે : ‘સત્યમ્, આજે રવિવાર છે, ચાલ, ઈશ્વરને મળવા જઈશું...!’ સત્યમ્ કહે છે : ‘પપ્પા, હું તો ઈશ્વરને મળી આવ્યો, અને એમની સાથે વાતો પણ કરી આવ્યો... ગુડ મોર્નિંગ, પપ્પા !’