હરીશ મીનાશ્રુની કવિતા/દામ્પત્ય

દામ્પત્ય

(a song of solitude)

સૂર્યનું પૂમડું મારા રુધિરથી રાતું અસ્તાચળે
આ પળે.
વ્રણ અને ચુંબન મારી ત્વચાનાં મર્મસ્થળો છે :
આ કોની તર્જનીનું રહસ્ય
ઔષધિના રસની જેમ રેલાઈ રહ્યું છે?
આ કઈ ભાષાની અનુકંપા કંપી રહી છે મારા હોઠમાં?
Your name is the capital of my language
My Master!
હું
– જરકશી ત્વચાનો સમુદ્ર છેદીને કાંઠે આવી રહેલો મરજીવો–
દુઃખના પ્રકાશમાં નિતાંત ધવલને શરણે જઈ રહ્યો છું.


અગ્નિનું કમળ ખૂલ્યું
અને તેં મારું તવાયેલું શરીર આ વિશ્વને પાઠવ્યું
તે દિવસની વાત છે :
         હીરાકણી સદૃશ્ય શૂન્યથી મઢેલાં તારાં પયોધર–
         કૃપાથી પુષ્ટ અને અતિથ્યથી ઉન્નત.
         એમાં દાટી દીધા તેં મારા કુમળાભીરુ હોઠ–
         અવ્યક્ત અને અધૂરા!
નિરાલમ્બ
ભાષાથી.

આનંદ અને પીડાથી અધિક લલિત બનેલી, હે ભાવલલિતા!
આજે મને કબૂલ ક૨વા દે :
તેં દૂધે ધોઈ છે મારી ક્ષુધાને, તૃષાને
ધાત્રી! તારા અનુગ્રહે મારાં આંતરડાં આકાશગંગાથી પલાળ્યાં છે.
તૃણની નીલમપાંદડી જેવી તૃષ્ણા
પુરુષની રુવાંટી બનીને ખીલી રહી હતી
તે દિવસની વાત છે :
         તારી કંબુગ્રીવામાં દાડિમની નક્ષત્રકળીઓનો આરોપ
         કોમળ અનુરાગથી ભરેલો દોષ તારા સ્પર્શમાં
         હે માનસગૌરી!
         મારા હોઠ હરીફ બની ચૂક્યા હતા ચંદ્રોદયના
         અને ચિત્ત ઉત્કંઠ હતું તારા ચૈત્રી સિંજારવ પ્રતિ.
પરંતુ શરીરે સંતાડી ષોડશ સૂર્યમુખનું વૃંદ
સમયે દૂષિત કર્યાં મન, મજ્જા અને મૈત્રી
ને વિભૂષિત કર્યાં તારાં ખંજન,
ઘાટી વેદનાથી.
વ્રત અને વિશ્વાસથી કૃશ બનેલી, હે વૈદૂર્યકિશોરી!
આજે મને કબૂલ કરવા દે :
         મધરાતનો પવન જેમ રજકણમાં છુપાવી રાખે છે ઝાકળનો શૃંગાર
         ઝાંખા પ્રકાશમાં તરતું પરોઢપંખી
         જેમ છુપાવી રાખે છે નિશિવાસરની વ્યંજના
         એમ
         સ્રગ્ધરા છંદની મંજૂષામાં
         વ્યાકુળ બનીને મેં મારી વાસનાઓ છુપાવી રાખેલી.


તારા દેહમાંથી પસાર થઈ ચૂકેલો સમય
ષડ્ઋતુ બની વ્યક્ત થતો હતો મારો ઉદ્યાનમાં
દિવસની વાત છે :
         મણિધર વૃત્તિના અંધકારમાં મેં તને નિહાળી.
         આંસુમાં જેમ પ્રતિબિંબ પડે છે પ્રીતિ અને પ્રારબ્ધનું
         એમ તારા દબાયેલા નીચલા હોઠમાં
         પ્રતિબિંબ મારી રતાશભરી અભિધા અને અધૂરપનું.
         હડપચી પર સ્ફટિકના લંપટ પ્રહરો,
         તક્ષકની સર્ગશક્તિનો આવિર્ભાવ તારી અનામિકામાં,
         તારાં સદ્ય રજસ્વલા ગાત્રોઃ
         જાણે વિષ અને અમૃતનો સંધિકાલ.
         કપૂરના પવનમાં ચાંદનીનું વાસ્તુશિલ્પ તારું યૌવન બનીને રઝળતું હતું,
અનુપમ અને ઉચ્છૃંખલ.

મારા દૃષ્ટિક્ષેપથી અધિક સ્પષ્ટ અને સંદિગ્ધ બનેલી, હે પ્રિયદર્શિની!
આજે મને કબૂલ કરવા દે :
         મારા વિરહી સ્નાયુઓએ આશકા લીધી
         તારા દર્પણની
         તે ક્ષણે જ
         તારા શરીરની કિરણથી ગૂંથેલી કિનારી પર
         સુકુમાર મૃત્યુની મિતિનો આરંભ થઈ ચૂક્યો હતો.


વ્રણ અને ચુંબનથી
રળિયાત હતું મારું રુધિર
તે દિવસની વાત છે :
         કસ્તુરીવધૂ! તારી અપેક્ષાનું આધિપત્ય–
         એક પ્રબળ ઘ્રાણસત્ય
         ઝરી ચૂક્યું હતું મારાં અસ્થિની શિલાઓ પર.
         વીતી ચૂકેલી વસંતે
         તરછોડાયેલાં તારાં દીર્ઘ ચુંબનો
         ફળોની વાટિકામાં
         જાંબલી દ્રાક્ષની લૂમ બનીને ઝૂલતાં હતાં –
         પ્રિયતમના હોઠના પ્રલોભનથી.
         નિત્યના રંભોરુવિલાસે વધુ મુલાયમ અને આર્દ્ર બનેલો
         કદળિવનનો વલ્લભ વાયુ
         તારા અંતઃપુરમાં તેજોવધથી પરકીયાનો પ્રસ્વેદ લૂછતો હતો.
         તારું ઉત્તરીય પણ જેનો તાગ લઈ શક્યું નહીં.
         તે શંખપુષ્પી સ્તનો અને વિજયેતા નાભિથી
         તેં પડકારી હતી. મારી સત્તાને.
શીતળ ચંદ્રની ફોતરી જેવા વધેલા નખથી
તેં મારા વ્રણ અને વડવાનલને ખોતર્યા હતા,
ખંત અને ખાતરીપૂર્વક.

ભોગથી અધિક ભંગૂર અને ગુહ્ય બનેલી, હે વિકટનિતમ્બા!
આજે મને કબૂલ કરવા દે :
         તારી રુવાંટી પરથી ઊઠેલા ઝીણાકુમળારતુંબડા અસૂરો
         મારી ત્વચાના છિદ્રછિદ્રમાં ઘર કરીને
         કુસુમના આયુધથી હણી રહ્યાં છે મારી ભાષાને.


મનુષ્યજાતિની ત્વચામાં સમાવી શકાય એટલાં દુઃખોનું ઐશ્વર્ય
મારા એકલાની ત્વચામાં સચવાતું હતું
તે દિવસની વાત છે :
         મારાં આંસુ અને આલિંગનથી જ બળતો હતો તારો દીપક
         મારા નિઃશ્વાસના ચક્રવાતમાં
         વધુ દીપ્તિમંત ફરફરતી હતી શગની સૂકી પાંદડી
         તારા શુક્રોદરમાં ઊછરતો હતો મારો ભવ :
સાચું કહું તો પરાભવ.
         અનુભૂતિ અને આસ્થાથી અત્યંત એકાકી બની ચૂકેલો ભરથાર
         મનુષ્યકુળની વ્યથાને ઘૂંટીને પૂછતો હતો :
         શી રીતે હોલવી નાખું ક્ષુધાને, તૃષ્ણાને, તપને, તંદ્રાને
         લયને, લાંછનને, તૃષ્ણાને, તને-છદ્મભાર્યાને?

સમય અને સુખથી અધિક શ્લથ બનેલી, હે વૃદ્ધ તમ્બોલિની!
આજે મને કબૂલ કરવા દે :
         તારા તામ્બુલરસ ભલે ઘવાયેલા હતા. મારા હોઠ,–
         હું પાનખરની પ્રતીક્ષામાં ઊભો હતો
         તારી વાસનાની કરમાયેલી છાલ ઓઢીને
         નિયતિના જરામય વૃક્ષમાં.


જેમ અંજલિમાંથી જળ
          પવનમાંથી સળ
એમ સરી રહ્યું છે દામ્પત્ય, શૈયામાંથી.
નારીની તન્માત્રાનો યાત્રિક
અનંતના પાત્રમાં ચરણ બોળીને થાક ઉતારે છે.
કૃપાનું નિરામય કવચ ઢાંકે છે રૂપેરી રચનાને
ત્યારે શબ્દ પ્રકટે છે.
જરકશી ત્વચાનો સમુદ્ર છેદીને કાંઠે આવી રહેલો મરજીવો
I, the initial of infinity
દુઃખના પ્રકાશમાં નિતાંત ધવલને શરણે જઈ રહ્યો છું :
         I have lost my lips in the language
         હે આદિત્ય!
         હું તારી તર્જની સાહીને તરી રહ્યો છું.