કુંવરબાઈનું મામેરું/કડવું ૧૪
રમણ સોની
[ છાબ ખાલી હતી તે ‘જુઓ શામળિયે ભરી.’ વડસાસુએ ભયાનક યાદી કરીને ઠાવકી કુટિલતાથી કહેલું – ‘આશરા પડતું મેં લખાવ્યું, બાપ તમારો રાંક’ એનો સચોટ ઉત્તર હોય એમ કુંવરબાઈ કહે છે : ‘જો લખ્યાથી આશ હોય ઘણી, માગી લેજો બાઈ, પહેરામણી’. લોભી નાગરોનાં મનની દરિદ્રતા પણ અહીં ઉઘાડી પડી જાય છે, એમાં કવિનું આલેખનકૌશલ છે. ]
(રાગ મારુ)
મહેતાજીએ તેડી દીકરી, ‘જુઓ, છાબ આ શામળિયે ભરી;
પહેરાવો સરવ નાત નાગરી, આ અવસર નહિ આવે ફરી.’ ૧
કંકાવટી કર માંહે ધરી, સાસુ પાસે વહુ સંચરી;
હાસ કરી ગર્વે ઉચ્ચરી : ‘બાઈ વસ્ર આપો વહેંચી કરી. ૨
વૈષ્ણવ કહીને દેતાં ગાળ : "એ શું મામેરું કરશે કપાળ?"
તમો નિંદતાં તુલસી ને તાળ, તેણે વશ કીધા ગોપાળ. ૩
જુઓ, કમાઈ દુર્બળ તણી, જીવે છે હરિના ગુણ ભણી;
જો લખ્યાથી હોય આશા ઘણી, માગી લેજો, બાઈ! પહેરામણી.’ ૪
સાંભળી કુંવરવહુની વાણી, સાસુએ તેડ્યાં ગોર-ગોરાણી;
પૂજ્યા પાય બહુ આદર કરી, આઠ વસ્ર આપ્યાં કર ધરી. ૫
ભીડ નાગરની ઘણી ભાળી, પછેડીની પલવટ વાળી;
આવ્યા છાબ પાસે વનમાળી, છોડી ગાંઠડી વસ્ત્ર આપે ટાળી. ૬
મહેતોજી કહે : ‘લો આ, દીકરી! સસરાને આપો પામરી;’
ગડી જરકથી વાઘાની કરી, હેમ સાંકળી ઉપર ધરીઃ ૭
‘વરના મુખ આગળ જૈ ધરો, નીચું જોઈને પાછાં ફરો;
પહેરામણી મનગમતી કરો, રખે પગલું પાછું ભરો.’ ૮
સજોડે તેડ્યાં જેઠ-જેઠાણી, આઠ વસ્ત્ર પહેરાવ્યાં આણી;
પ્રીતે પૂજ્યાં દિયર-દેરાણી, બુસટિયો તવ બોલ્યો વાણી : ૯
‘જ્યહાં નરસૈંયો ત્યહાં નવનિધિ,’ દિયરિયો બેઠો હઠ કીધી;
પાંચ મહોર સોનાની લીધી, પછે પહેરામણી ચાલવા દીધી. ૧૦
‘કુંવરબાઈ પિતા કને આવી, નણદીએ પહેરામણી અટકાવી;
રાખડી બે તોલાની લાવી, દસ તોલા આપી સમજાવી. ૧૧
આપ્યા સાસુને સોળે શણગાર, પહેરાવી કીધો નમસ્કાર;
તવ કોપ્યાં વડસાસુ અપાર, સરવ કુટુંબનો કીધો તિરસ્કાર. ૧૨
વલણ
તિરસ્કાર કીધો ડોશીએ : ‘પહેરામણી પહેરું નહીં;
વડી વહુ આગળ થઈ, હું ઘરડી તે પાછળ રહી!’ ૧૩