રાજા-રાણી/બીજો પ્રવેશ4

બીજો પ્રવેશ

પાંચમો અંક

         સ્થળ : કાશ્મીરની બજાર. લોકોની મેદની.

પહેલો આદમી :

કાં ભાભા, કોઠી ભરી ભરીને ઘઉં તો ખૂબ સંઘરતા હતા; અને હવે વેચવાની આટલી બધી દોડાદોડ કાં કરો?

બીજો :

વેચ્યા વિના છૂટકો છે, ભાઈ? આ જાલંધરનું લશ્કર આવે, તે બધુંય લૂંટી લેશે. આ શેઠિયાઓના ઘઉંની મોટી મોટી કોઠીઓ, અને પેટની જાડી જાડી ફાંદો, ફડોફડ ફોડી નાખશે. ઘઉંની કે રોટલીની, એકેયની જગ્યા નથી રહેવાની.

શેઠ :

હા, ભાઈ, હા, પેટ ભરીને મશ્કરી કરી લે. પછી તો તારેય બત્રીસે દાંત સંતાડવા પડશે. સહુને સાથે જ પોંખી નાખશે.

પહેલો :

હુંય, બાપા, એ જ સુખે હસું છું, કે તમે ને અમે તમામ એકસાથે જ મરવાના. અત્યાર લગી તો, શેઠ, તમે ઘઉં સંઘરતા ને અમારા પેટમાં ભૂખની ઝાળ થાતી; હવે એ તો, નહીં થાય ને! હવે તો તમારા પેટમાંય ઝાળ થશે. તમારાં સહુનાં સૂકલ ડાચાં દેખીને હું મરું તો મને સદ્ગતિ થાય!

બીજો :

અને અમારે વળી શી પીડા છે, ભાઈ? અમારે તો ‘આગળ હાથ ને પાછળ હાથ’. આમેય કાંઈ ઝાઝા દી કાઢત નહીં, અને આમેય ઝાઝા દી કાઢવા નહીં! તો પછી ગમ્મત કાં ન કરી લેવી?

પહેલો :

કાં જગા શેઠ, આટલા બધા કોથળા કેમ આણ્યા? કાંઈ ખરીદવું છે?

જગો :

હા જ તો. વરસ એકના ઘઉં સામટા લઈ લેશું.

બીજો :

લેશો તો ખરા, પણ રાખશો ક્યાં?

જગો :

આજ રાતોરાત મારા મામાને ગામ ભાગવા મંડશું.

પહેલો :

પણ મામાને ગામ પૂરા પહોંચશો ત્યારે ને! માર્ગે ઘણાય મામા બેઠા છે! હેત કરીને રાત રોકી દેશે!

[કોલાહલ કરતું કરતું લોકોનું ટોળું આવે છે.]

પાંચમો :

અલ્યા, કોણ લડાઈ કરવા તૈયાર છે? માટી થાવ.

પહેલો :

ભાયડો તૈયાર છે, ભાયડો! બોલ, કોની સાથે લડવાનું છે?

પાંચમો :

આ બુઢ્ઢો રાજા જાલંધરની સાથે કાવતરું કરીને આપણા કુમાર બાપુને સોંપી દેવાનો છે.

બીજો :

એ...એ...મ! બુઢ્ઢા રાજાની દાઢીમાં દીવાસળી જ નહીં મેલી દઈએ?

બધા :

હા, હા, કુમાર બાપુની રક્ષા આપણે બધા કરશું.

પાંચમો :

બુઢ્ઢો રાજા કુમાર બાપુને કેદ કરવાનો હતો. એટલે અમે કુમાર બાપુને સંતાડી દીધા છે.

બીજો :

હાલો ભાઈઓ, બુઢ્ઢા રાજાને ગૂંદી જ નાખીએ.

ત્રીજો :

હાલો, એનું માથું જ કાપી નાખીએ.

પાંચમો :

એ બધું પછી. પહેલાં તો લડવું પડશે.

પહેલો :

તે એમાં શું? લડશું. આ બજારેથી જ લડવાનું શરૂ કરી દો ને! પહેલાં તો આ શેઠિયાઓના ઘઉંની ગુણો જ લૂંટી લઈએ. ત્યાર પછી ઘી છે, ચામડું છે, કાપડ છે.

[છઠ્ઠો માણસ પ્રવેશ કરે છે.]

છઠ્ઠો :

અલ્યા સાંભળ્યું કે? કુમાર બાપુ સંતાઈ ગયા, એટલે જાલંધરના રાજાએ ઢોલ પીટાવ્યો છે કે કુમાર બાપુનો પત્તો દેશે એને ઇનામ મળશે.

પાંચમો :

પણ તારે એ બધી વાતનું શું કામ છે?

બીજો :

તારે ઈનામ લેવું છે કે શું?

પહેલો :

અલ્યા ભાઈઓ, આવો, બધા મળીને આને ઈનામ દઈએ. ગમે તે એકાદ કામનો આદર કરી દઈએ. છાનામાના તો હવે નથી બેઠાં રહેવાતું. હાથ ખાજવે છે.

છઠ્ઠો :

એ ભાઈઓ, તમારી ગૌ; મને મારશો નહીં, માબાપ! હું તો તમને ચેતવવા જ આવ્યો હતો.

બીજો :

ગગા, તું એકલો જ ચેતી જાને!

પાંચમો :

જો ક્યાંય આ વાત ફેલાવીશ ને, તો તારી જીભ ખેંચી કાઢશું.

[દૂર કોલાહલ થાય છે.]                   અલ્યા આવે છે — આવે છે.

બધા :

ઓ આવે; જાલંધરનું લશ્કર આવી પહોંચ્યું.

પહેલો :

બસ ત્યારે! ચાલો હવે લૂંટ કરવા. ઓ જગો શેઠ પોઠ્યું ભરીને ઊપડ્યો. ચાલો એને માર્ગે. જગાને છોડી દો અને બધા પોઠિયાને માલ સોતા મૂકો વહેતા.

બીજો :

તમારે જવું હોય તો જાઓ, ભાઈ, હું તો તમાશો જોઈ આવું. ઉઘાડી તલવાર લઈને હારબંધ લશ્કર આવતું હોય, એ જોવાની ભારી લહેર આવે.