અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/યોગેશ જોષી/તણખલું: Difference between revisions

અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસંપદા/યોગેશ જોષી/તણખલું (view source)

Revision as of 10:51, 17 October 2021

5,407 bytes added , 10:51, 17 October 2021

no edit summary

Atulraval

Bureaucrats, Interface administrators, Administrators

8,009

edits

@@ Line 13: / Line 13: @@
 સુક્કું સોનેરી તણખલું લઈને!
 </poem>
+<br>
+<center>&#9724;
+<br>
+<div class="toccolours mw-collapsible" style="width:400px; overflow:auto;">
+<div style="font-weight:bold;line-height:1.6;">આસ્વાદ: તણખલું વિશે – રાધેશ્યામ શર્મા</div>
+<div class="mw-collapsible-content">
+{{Poem2Open}}
+વિવેચક ચન્દ્રકાન્ત ટોપીવાળાનું સમ્પાદન ‘આપણી કવિતાસમૃદ્ધિ’ (ઉત્તરાર્ધ) શ્રી બ. ક. ઠાકોરના પૂર્વાર્ધ સમ્પાદન જેટલું પ્રતિષ્ઠા પામ્યું, પરંતુ એમાં કવિ યોગેશ જોષીની કેવળ એક જ ‘તણખલું’ કૃતિનો સમાવેશ છે.
+આ ‘તણખલું’ માત્ર અષ્ટપદ પંક્તિમાં પૂરી થતી લઘુ રચના છે.
+આવી લઘુક કૃતિ, મારા પ્રિય કાવ્ય–આસ્વાદ–ગ્રંથ સ્ટૅન્લી બર્નશો સમ્પાદિત ‘ધ પોએમ ઇટસેલ્ફ’માં ઉંગોરેત્તીની ‘મૅટ્ટીના’ છે. જેની અંગ્રેજીમાં અનુવાદિત ફક્ત બે કડીઓ છે: ‘આઇ ફ્લડ માયસેલ્ફ વીથ લાઇટ / ઑફ ધ ઇમેન્સ..’
+યોગેશની રચનામાં અજવાળું છે પણ એની બખોલ રૂપે! રોકડી આઠ કડીઓની કૃતિનું મથાળું છે:
+‘તણખલું’
+પ્રથમ સ્તબકની ત્રણ પંક્તિઓમાં કોઈકની દૃષ્ટિમાં પ્રસરેલ આકાશી દૃશ્યનું વર્ણન છે.
+પહેલી પંક્તિ: ‘ત્રણેક કાળાં વાદળો’
+(કાળાં વાદળો કેટલાં? ‘ત્રણેક’)
+બીજી પંક્તિ: ‘એકમેકને છેદતાં હતાં ત્યાં
+(‘ત્યાં’ અક્ષર દ્વારા લોકેશન સંકેલું)
+ત્રીજી પંક્તિ: ‘દેખાતું હતું અજવાળાંની બખોલ જેવું
+વાદળો કાળાં છે, એકમેકને છેદે છે પણ ત્યાં વિસ્મયની ચમત્કૃતિ એક અજબ કૉન્ટ્રાક્ટ સાથે ઝળકી છે:
+‘અજવાળાંની બખોલ જેવું’
+વિજ્ઞાને ‘બ્લૅક હોલ’ શોધી આપ્યું –
+કવિએ ‘હૉલો ઑફ લાઇટ’ સર્જ્યું – ‘અજવાળાંની બખોલ’
+રચનાનો બીજો સ્તબક એક પ્રકારનો ‘કૉઝમિક લીપ’ – ગગનવ્યાપી કૂદકો કલ્પનાંકિત કરે છે; ત્યાં માનુષિક મર્યાદાની સ્વીકૃતિ પણ સુપેરે થઈ છે:
+‘આકાશમાં માળો ન બંધાય
+એ જાણવા છતાંય હું’
+અહીંયાં ‘હું’ કોણ?
+મનુષ્ય રૂપે કર્તા નથી,
+તે હું પક્ષી રૂપે છે!
+‘ઊડવા લાગ્યો એ બખોલ તરફ’
+– પછી શું કર્યું?
+ચાંચમાં
+સુક્કું સોનેરી તણખલું લઈને’
+શીર્ષકમાં જે કોરું તણખલું હતું, વિશેષણવિહોણું તે અહીં બબ્બે વિશેષણથી સમૃદ્ધ થયું:
+‘સુક્કું સોનેરી’
+‘અજવાળાંની બખોલ’, ‘આકાશમાં માળો’ બાંધવાનું અશક્ય એમ જોયા-જાણ્યા પછી સર્જનાત્મક ચેતનાનું ઉડ્ડયન, કદાચ બખોલ અજવાળાંની ના હોય તોય – સૂર્યકિરણના પ્રતીક સમું સોનેરી તણખલું લઈને આશ્વસ્ત થાય છે. તણખલું તો સુક્કું છે, હોઈ શકે, પણ તે સોનેરી છે!
+કવિશ્રી યોગેશ જોષીની કાવ્યકળાનો જાદુ કાવ્યનાયકનો પક્ષીરૂપમાં સફળ પરકાયાપ્રવેશ રીતે સિદ્ધ થયો છે:
+કૃતિ નિમિત્તે વૉલ્ટ વ્હીટમૅનને સ્મરીએ, તેમણે પણ તણખલા–પર્ણનો મહિમા કર્યો છે:
+‘I believe a leaf of grass is no less than the Journey–work of the stars…’
+(Song of Myself, 31. 663)
+{{Right|(રચનાને રસ્તે)}}
+{{Poem2Close}}
+</div></div>