26,604
edits
કમલ વોરાનાં કાવ્યો: Difference between revisions
no edit summary
KhyatiJoshi (talk | contribs) (Created page with "{{BookCover |cover_image = File:4 Kamal Vora Kavya Title.jpg |title = કમલ વોરાનાં કાવ્યો<br> |editor = સેજલ શાહ<br> }} * ક...") |
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
||
| Line 10: | Line 10: | ||
== વાયકાઓ == | |||
<poem> | |||
'''એક''' | |||
વા વાયો નહોતો | |||
નળિયું ખસ્યું નહોતું | |||
તે છતાંય કૂતરું તો ભસ્યું | |||
એક પાછળ બીજું | |||
બીજા ભેગાં બાર | |||
બારમાં ભળ્યું ટોળું | |||
ટોળું | |||
પૂંછડાં પટપટાવતું એક સૂરે | |||
કંઈ ભસ્યું કંઈ ભસ્યું કંઈ ભસ્યું | |||
અને કરડ્યુંં | |||
કરડી કરડી કરડીને | |||
ફાડી ખાધું | |||
પીધું | |||
રાજ કીધું. | |||
'''બે''' | |||
વા વાયો | |||
નળિયું ખસ્યું નહોતું. | |||
તે દેખીને | |||
કૂતરું ભસ્યું નહોતું | |||
ઊભા ઊભા પૂંછડી પટપટાવતું હતું | |||
એક પાછળ બીજું | |||
બીજા ભેગાં ચાર | |||
બારમાં ભળ્યું ટોળું | |||
ટોળું | |||
ઝનૂની ઝડપે | |||
પૂછડાં પટપટાવતું હતું | |||
વા વેગભર વાતો હતો. | |||
નહોતું ખસ્યું તે નળિયું ફંગોળાયું | |||
ગડગોથાં ખાતું ઠીકરાં થતું | |||
પછડાયું કૂતરાંનાં લમણાં પર | |||
લોહીલુહાણ ટોળું | |||
તેમ છતાં | |||
પટપટાતાં પૂંછડાંથી | |||
વામાં | |||
કંઈ વેગ કંઈ વેગ કંઈ વેગ | |||
ભરતું હતું. | |||
'''ત્રણ''' | |||
વા વાયો નહોતો | |||
છતાં નળિયું ખસ્યું | |||
ને તે દેખીને કૂતરું ભસ્યું | |||
ભસતાં ભસતાં | |||
આગળપાછળ જોતું રહ્યું | |||
પણ બીજું કૂતરું આવ્યું નહીં. | |||
પાસે આવીને ઊભું નહીં | |||
ભસ્યું નહીં. | |||
એક કૂતરું | |||
એકલું એકલું | |||
બસૂરું | |||
ભસતું રહ્યું ભસતું રહ્યું ભસતું રહ્યું | |||
હાંફી ગયું | |||
ઢળી પડ્યું | |||
વા વાયો નહીં | |||
નહોતા વાતા વામાં | |||
નળિયું ઊડી ગયું... | |||
'''ચાર''' | |||
વા વાયો | |||
નળિયું ખસ્યું | |||
તે દેખીને | |||
કૂતરું ભસ્યું નહીં. | |||
કૂતરું ભસ્યું નહીં? કારણ? | |||
કારણ કૂતરું હતું જ નહીં | |||
કૂતરું જ નહોતું? | |||
નહોતું | |||
હતી કેવળ | |||
નહોતું તે કૂતરું ભસ્યાની | |||
વાયકાઓ | |||
વાને ઘોડે ઊડતી | |||
કંઈ વાયકાઓ કંઈ વાયકાઓ કંઈ વાયકાઓ | |||
નળિયું ખસ્યું | |||
કે નળિયનું ન ખસ્યું | |||
તેની વાત તો | |||
વાયકાઓમાં હતી જ નહીં. | |||
'''પાંચ''' | |||
એક એવીય વાયકા છે : | |||
વા વાતો નહોતો | |||
નળિયું નહોતું | |||
અને કૂતરું તો શું | |||
કૂતરાંનું પૂછડુંય નહોતું | |||
હતું એક ગામ | |||
ગામમાં હતું | |||
ગામના | |||
કોઈ નવરાનું નખ્ખોદ | |||
કોઈ ગાંડાનું ગપ્પું | |||
હતી કોઈ અવળાની અવળાઈ | |||
કોઈ ઘેલસફાની ઘેલાઈ | |||
અને ગામ આખામાં હતી | |||
વા વાયાની | |||
નળિયું ખસ્યાની | |||
કૂતરું ભસ્યાની | |||
કંઈ ધમાધમ કંઈ ધમાધમ કંઈ ધમાધમ | |||
</poem> | |||
== ગાંધી ૧૫૦ == | |||
<poem> | |||
'''૧''' | |||
બાપુ! | |||
હું, તમારો આંગળિયાત, | |||
સત્ય શું છે | |||
તે જાણું છું; | |||
પણ આચરી શકતો નથી. | |||
અસત્યને | |||
તિરસ્કારું છું, | |||
પણ તજી શકતો નથી. | |||
તમે સત્યના કર્યા, | |||
હું ધિક્કારના પ્રયોગોમાં | |||
ગરક છું. | |||
'''૨.''' | |||
ધાર્યું નહોતું કે | |||
મારું જીવન તે મારી વાણી | |||
ગોખાવતાં ગોખાવતાં | |||
ચતુર વાણિયાની જેમ, | |||
તમે એકાએક પરીક્ષા લેશો, બાપુ! | |||
હૈયે હતું, હોઠે આવ્યું : | |||
મારી વાણી | |||
તે મારુંં જીવન. | |||
'''૩.''' | |||
સોયના પૂળામાં | |||
ખોવાઈ ગયેલું એકાદ તણખલું, સૂકું કે કૂણું | |||
શોધતાં શોધતાં | |||
લોહિયાળ કરી નાખેલ આ હાથે, | |||
કઈ રીતે મેળવું | |||
તમારો હાથ, બાપુ?! | |||
'''૪.''' | |||
મિસ્ટર ગેન્ઢી | |||
વી આર કાઇન્ડ ઓફ ડન વિથ યુ | |||
યુ મે લીવ અસ નાઉ | |||
નાઉ વી એક્ઝિસ્ટ ઇન ડિજિટલ વર્લ્ડ વ્હેર | |||
નથિંગ ઇઝ રિયલ નથિંગ અનરિયલ આઇધર | |||
ન તો સત્યનો જય ન અસત્યનો પરાજય | |||
ઇન ફેક્ટ નો ટ્રૂથ એન્ડ નો લાઇ્ઝ | |||
ઓન્લી એ સ્પેક્ટકલ ઓફ વાયોલન્સ | |||
વિથ લાઇવ વિઝ્યુઅલ્સ | |||
નોન-વાયોલન્સ ઇઝ ઓલ જન્ક, મિસ્ટર ગેન્ઢી! | |||
નો ક્લીનલિનેસ નો ગોડલિનેસ | |||
એવરીથિંગ કલરફુલ એન્ડ ઇન્સ્ટન્ટ | |||
ઇન્સ્ટન્ટ ડાયરેક્ટ ટ્રાન્સફર | |||
ફોર અ બિલિયન કન્ટ્રીમેન | |||
હેન્સ નો નીડ ઓફ કરન્સી એટ ઓલ | |||
સોરી, નો પ્લેસ ફોર યુ મિસ્ટર ગેન્ઢી | |||
શ્યોરલી વી આર થેંકફુલ ટુ યુ | |||
બટ, | |||
બટ, ટાઇમ ટુ એક્ઝિટ ધ નેશન, ડિયર ફાધર! | |||
ઇન ફેક્ટ વી ગાઈઝ્ કેન હેલ્પ | |||
એન્ડ ડિલિટ યુ | |||
વિથ એ ટચ ઓફ ધ ફિંગર, બાપુ! | |||
'''૫''' | |||
સત્યથી ભિન્ન કોઈ પરમેશ્વર નથી | |||
સત્યરૂપી સૂરજનું સંપૂર્ણ દર્શન | |||
સંપૂર્ણ અહિંસા વિના શક્ય નથી | |||
વ્યાપક સત્યનારાયણના પ્રત્યક્ષ દર્શનને સારુ | |||
જીવમાત્રની પ્રત્યે | |||
આત્મવત્ પ્રેમની પરમ આવશ્યકતા છે | |||
આત્મશુદ્ધિ વિના | |||
અહિંસાધર્મનું પાલન સર્વથા અસંભવિત છે | |||
સત્યમય થવાને સારું અહિંસા | |||
એ જ એક માર્ગ છે | |||
પણ આ શુદ્ધિનો માર્ગ વિકટ છે.* | |||
આ લખી રહ્યો છું તે કાગળ, | |||
કાગળ પર અક્ષરો પાડતી કલમ, | |||
કલમને પકડતો | |||
અશુદ્ધ છે. | |||
હાથમાં સ્નાયુઓનો સંચાર, | |||
રગોમાં ધબકતું લોહી, | |||
લોહીને ધકેલતું હૃદય - અશુદ્ધ | |||
ચેતના અશુદ્ધ છે. | |||
સાધન-શુદ્ધિનો તમારો આગ્રહ, બાપુ! | |||
દોઢ સદીએય | |||
મને તમારાથી છેટો રાખે છે! | |||
* ગાંધીજીની આત્મકથાના ‘પૂર્ણાહુતિ’ પ્રકરણમાંથી ઉદ્ધૃત. | |||
'''૬.''' | |||
જીવી જીવીને | |||
માણસ સો શરદ જીવે, | |||
તમે તો દોઢસોને આંબી ગયા, વહાલા બાપુ! | |||
હાઉં, બહુ થયું, હવે સિધાવો | |||
તમારો રહ્યોસહ્યો ઓછાયો | |||
હજુ, ક્યારેક ક્યારેક | |||
અણધાર્યો જ વચ્ચે આવી જઈ | |||
અમારાં તાંડવોનો લય | |||
ભંગ કરી નાખે છે. | |||
ત્યારે, થોડી વાર અમે ઘાંઘાં થઈ | |||
સૂધબૂધ ખોઈ બેસીએ છીએ. | |||
પણ ફરી, | |||
ફરી અમારાં વિચાર, વાણી. વર્તનમાં | |||
પ્રકૃતિ પ્રત્યે | |||
પશુ પ્રત્યે | |||
મનુષ્ય પ્રત્યે | |||
ઝેરી વીજળીઓ ફૂંફાડા મારે છે. | |||
હિંસાહારી, હિંસાચારી, હિંસાકારીના આ હાથે | |||
છેલ્લો કટોરો પી જાઓ, | |||
જાઓને હવે, બાપુ વહાલા! | |||
</poem> | |||
== '''જુઠ્ઠાણાં''' == | |||
<poem> | |||
'''૧''' | |||
મનુષ્ય માત્રને | |||
જીવવા માટે | |||
હવા, પાણી, ખોરાક | |||
અને જુઠ્ઠાણાં | |||
જરૂરી છે. | |||
'''૨''' | |||
જુઠ્ઠાણાં | |||
હૈયે... | |||
હોઠે બોલાશમાં બોલમાં | |||
શબ્દના અર્થહીન પોલાણમાં | |||
ચુંબનમાં આલિંગનમાં | |||
હાથમાં હસ્તધૂનનમાં મુઠ્ઠીમાં ચપટીમાં | |||
હથેળીની રેખામાં | |||
કીકીઓ ફરતે રતાશમાં ઝબકતાં ઝબૂકતાં | |||
કર્ણોપકર્ણમાં | |||
શ્વાસમાં ઉચ્છ્વાસમાં | |||
કોષમાં કોષકોષમાં | |||
રક્તમાં ધબકારમાં | |||
ખાટાં ખારાં ખરબચડાં | |||
તૂરાં કાળાં ગળચટાં | |||
ગંધાતાં કોહવાતાં ફુગાતાં | |||
ફૂલતાં ફાલતાં | |||
નિતનવાં નક્કોર જુઠ્ઠાણાં | |||
ખદખદ ખદખદ ખદખદતાં... | |||
'''૩''' | |||
મુશ્કેલી એ નથી કે | |||
જુઠ્ઠાણાં જોઈબોલીસાંભળી જોઈબોલીસાંભળીને | |||
આપણને એ જુઠ્ઠાણાં જ લાગતાં નથી કે | |||
જુઠ્ઠાણાં ચલાવતાં ચલાવતાં | |||
આપણે એને કોઠે પડી જઈએ છીએ | |||
મુશ્કેલી એય નથી | |||
આપણે ધીમે ધીમે જૂઠને ઓળખતાં જ | |||
અટકી જઈએ છીએ | |||
ખરી મુશ્કેલી એ થતી હોય છે કે | |||
આપણને ખબર ન પડે તેમ | |||
આપણે એના બંધાણી થઈ જઈએ છીએ | |||
આપણને તલપ લાગે છે | |||
આપણે ઘાંઘા ઘાંઘા થઈ જઈએ છીએ | |||
અને ત્યારે તરતોતરત ત્યારે જ | |||
જુઠ્ઠાણાં ખરેખર આપણી વહારે પણ ધાય છે | |||
'''૪''' | |||
કરાલવદનાં જુઠ્ઠાણાં | |||
હાથમાં ખડગ-તલવાર લઈ | |||
વાઘો પર સવાર | |||
લપલપતી જીભે કાળો અગ્નિ વેરતાં | |||
નીકળી પડ્યાં છે | |||
હવા ચીરતાં | |||
વનસ્પતિ વહેરતાં વસ્તી વધેરતાં... | |||
પરખાતાં નથી | |||
દેખાતાં નથી પકડાતાં નથી | |||
અલગ થઈ જતા ધડને પીડા નથી | |||
રઝળી પડેલા માથાને જાણ નથી | |||
નિકંદન વળી ગયેલ આખું વિશ્વ | |||
એમનાં ખુલ્લાં મોંમાં | |||
સમાઈ ગયું છે | |||
'''૫''' | |||
ઊગમણે | |||
રાતા ટશિયા ફૂટે અને | |||
ચોમેર | |||
હળવે હળવે પથરાતાં જતાં | |||
અજવાળાં જેવાં | |||
ઝળહળ ઝળાંહળાંહળ જુઠ્ઠાણાં હેઠળ | |||
સચરાચર | |||
દટાતું દટાતું... | |||
દટાઈ જાય | |||
</poem> | |||
<br> | <br> | ||
<center>◼</center> | <center>◼</center> | ||
<br> | <br> | ||