26,604
edits
દલપત પઢિયારની કવિતા: Difference between revisions
no edit summary
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
KhyatiJoshi (talk | contribs) No edit summary |
||
| Line 8: | Line 8: | ||
* [[દલપત પઢિયારની કવિતા/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]] | * [[દલપત પઢિયારની કવિતા/પ્રારંભિક | પ્રારંભિક]] | ||
== કાગળના વિસ્તાર પર == | |||
<poem> | |||
ધણથી છૂટા પડેલા ઢોર જેવા | |||
હું | |||
અહીં કાગળના વિસ્તાર પર | |||
રોજ રઝળપાટ કરું છું. | |||
પાનાંનાં પાનાં ભરાય છે, રોજ. | |||
શબ્દની મૉરીએ કશુક ખેંચાઈ આવશે | |||
એ આશાએ મથ્યા કરું છું, રોજ. | |||
પણ આજ લગી | |||
એકાદ ગલીનો વળાંક સુધ્ધાં | |||
હું વાંચી શક્યો નથી. | |||
હતું કે : | |||
કાગળ–કેડી કોતરી લેશું, | |||
કૂવો-પાણી ખેંચી લેશું, | |||
એક લસરકે ગામપાદરને ઊંચકી લેશું! | |||
આ શબ્દોની ભીડમાં | |||
મારો શેઢો ક્યાંય ઊકલ્યો નહીં. | |||
એક જ કમાડમાં આટલા બધા શબ્દો | |||
વસાઈ જશે અની ખબર નહીં; | |||
બાકી નળિયા આગળ જ નમી પડત. | |||
હજુયે કૌછું કે | |||
મોભારે ચડવાનું માંડી વાળો, | |||
આમ શબ્દો સંચાર્યે | |||
કદી ઘર નહીં છવાય! | |||
બારે મેઘ ખાંગા ત્યાં | |||
નેવાં ઝીલવાનું તમારું ગજું નહીં, જીવ! | |||
તંગડી ઊંચી ઝાલીને | |||
અંદર આવતા રો’ | |||
એકાદ ચૂવો આંતરી લેવાય ને | |||
તોય ઘણું! | |||
</poem> | |||
== મારો ભોંયબદલો == | |||
<poem> | |||
હું | |||
આ નગરમાં ભૂલા પડેલો જણ છું. | |||
કાચની બારીમાંથી | |||
રોજ સાંજે વીખરાઈ પડતુ ધણ છું. | |||
આ અગાસીઓનેે દસ દસ વર્ષથી | |||
ધોતો આવ્યો છું. | |||
વેલકૂંડાં ગોઠવી ગોઠવીને મેં | |||
આંખો લીલી રાખી છે. | |||
મને શું ખબર કે | |||
હું અહીં સુગરીના માળામાં | |||
સાઇઠ વૉલ્ટનો બલ્બ મૂકીશ તે ત્યાં | |||
બધાં જનાવરોની પાંખો ફાટી જશે? | |||
સડકો અહીં આખી રાત જાગે છે. | |||
અમારે નાવું નગરમાં | |||
તે નાચવું નવેરામાં | |||
તે તો કેમ બનવાનું છે? | |||
મહી નદી! | |||
મારા સામું જોઈશ નહીં | |||
હું હવે અનાવૃત્ત થઈ શકું તેમ નથી. | |||
ઇન્જેક્શન લઈ લઈને | |||
મેં તારું પાણી બદલી નાખ્યું છે. | |||
વગડાનાં વૃક્ષો! | |||
ખાતરી ન થતી હોય તો | |||
આ કાંડું હાથમાં ઝાલી તપાસી લો | |||
મારી નાડીઓમાં ટેબલનો ઉછેર | |||
હવે તળિયું બાંધી રહ્યો છે. | |||
હું કાલે ઊઠીને | |||
ટાઈલ્સ જેવું એળખાવા લાગું તો | |||
તમે જોજો આઘાંપાછાં થઈ જતાં! | |||
તમારી પરકમ્મા કરતાં કેટલાંક પગલાં | |||
હું ત્યાં જ ભૂલી આવ્યો છું. | |||
મારો આ ભોંયબદલો | |||
નહીં સાંખી લે એ! | |||
આણ મૂકીને આંતરી લેજોે બધું. | |||
અહીં મારા પગ ધૂળ વિનાના, | |||
ચોખ્ખા રહે છે. | |||
અને સ્વચ્છ, સુઘડ એવાં વિશેષણ આર્પું | |||
તોપણ ચાલે! | |||
અંગૂઠે આંખ માંડું | |||
ને આખું ભાઠું પી શકું | |||
એવું એકે અનુસંધાન મળતું નથી મને. | |||
મારી આંખમાં ઊડાઊડ કરતા, | |||
થોરિયાનાં પાનમાં તરતા, | |||
દૂધે ધોયેલા મોર | |||
ક્યાં ગયા, હેં? | |||
—ક્યાં ગયા? | |||
</poem> | |||
== ચાલુ ચોમાસે == | |||
<poem> | |||
ચાલુ ચોમાસે | |||
નવેરામાં | |||
નવા આંબા ઊગ્યા હશે.... | |||
આ લ્યો! | |||
ઊગેલા ગોટલાને ઘસી–ઘસી | |||
પિપૂડી વગાડવાની ઉંમર તો | |||
આખરે | |||
થડિયું થઈને રહી ગઈ! | |||
અમને ફૂટવાનો અનુભવ | |||
ક્યારે થશે? | |||
</poem> | |||
== હું મને ક્યાં મૂકું? == | |||
<poem> | |||
મારે મારો મુકામ જોઈએ છે. | |||
હું છેલ્લા કેટલાય વખતથી | |||
મારાથી છૂટો પડી ગયો છું. | |||
હું | |||
નથી હસી શક્યો કે | |||
નથી ક્યાંય વસી શક્યો. | |||
લીમડાની સળીઓ ભેગી કરીને | |||
માળો બાંધનાર હોલાએ | |||
એની જગ્યા બદલી નથી, | |||
ગળું ખોંખારી | |||
આખો ઉનાળો ઘૂંટવામાં | |||
એ આજે પણ એકતાર છે. | |||
હું | |||
એના જેવું ભેગું | |||
કેમ રહી શક્યો નથી? | |||
વેરણછેરણ થઈ ગયું છે બધું | |||
થાય છે કે લાવ | |||
પાછે પગલે જઈને કોઈ સ્થળે | |||
અકબંધ રહેલા સમયની છાપ લઈ આવું, | |||
પણ | |||
બાંધ્યા કદનું પગલું | |||
મારો પીછો કરે છે. | |||
મારા પગ | |||
કોઈ નિશ્ચિત આકારની મોજડીઓથી | |||
સિવાઈ ગયા છે. | |||
હું કયો છેડો ઝાલું? | |||
ક્યાંથી ડગ ભરું? | |||
કપડાં ભરવેલી વળગણી ઉપરથી તો | |||
મારી આવ-જા | |||
ક્યારનીય બંધ થઈ ગઈ છે. | |||
બધું જ | |||
બહારનું બની ગયું છે. | |||
મને, મારે | |||
ક્યાં અને ક્યારે મળવું એ જ મોટો સવાલ છે. | |||
હું તમારી સન્મુખ | |||
બેઠો બેઠો વાતો કરતો હોઉં | |||
ત્યારે પણ | |||
બીજે ઠેકાણે ગડીબદ્ધ પડ્યો હોઉં છું. | |||
હું સૂતો હોઉં પથારીમાં | |||
અને મારા શ્વાસ | |||
વગડામાં ક્યાંક લીલા પાનનો રંગ | |||
ધારણ કરતા હોય છે. | |||
પડખું હું અહીં બદલું | |||
ને પાળિયા બીજે રાતા થતા હોય છે. | |||
નખ કાપતી વખતે | |||
હું અનેક છેડેથી વધતો હોઉં છું. | |||
મારી હથેળીની રેખાઓ | |||
છાંયો શોધતી ફર્યા કરે છે | |||
હાથની બહાર! | |||
આ નજરમાં પણ | |||
કેટલા બધાં પાંખિયાં પડી ગયાં છે? | |||
આંખમાં આંખ પરોવીને | |||
આરપાર થઈ શકાયું હોત તો? | |||
તો | |||
હું ખૂણાખૂણા થતો બચી શક્યો હોત. | |||
ભરીભરી વસતિ વચ્ચે | |||
હું વેરાતો જાઉં છું. | |||
મારે ભાગી જવું છે... | |||
એક દિવસ | |||
મેં | |||
મારા હોવા વિષેની | |||
જરાક જગ્યા પડેલી જોઈ હતી | |||
ને મેં, | |||
મારા શ્વાસને | |||
પીપળો થઈ જવાનું કહ્યું હતું! | |||
પછી શું થયું જાણો છો? | |||
બીજે દિવસે | |||
આખા વગડા ઉપર ઉનાળો ત્રાટક્યો હતો! | |||
મેં મારી લાગણીને | |||
નદી થઈ જવાનું કહ્યું હતું | |||
ને બીજે દિવસે | |||
આખા દરિયાને એક વાવટો નડ્યો હતો! | |||
કહો – | |||
હું મને ક્યાં મૂકું? | |||
</poem> | |||
== પાંગથની ભાષા == | |||
<poem> | |||
મૂરતને ગણકાર્યા વગર | |||
મંડપ છોડતો મરસિયો | |||
ક્યાંથી પાછો ફરે છે | |||
એની ખબર પડી નથી. | |||
પણ | |||
જ્યારે જ્યારે એ | |||
ફેરીએ નીકળ્યો છે ત્યારે | |||
અવાજ ઉપર છાંયે ફરી વળ્યો છે. | |||
તમે ‘પવન’ એટલો શબ્દ પણ ન બેાલી રહો | |||
તે પહેલાં | |||
ચાદરમાંથી ગીધનાં પગલાં ખંખેરાવા માંડે | |||
વિસામા! | |||
તમે આટલેથી અટકો. | |||
યાદ રહે તો | |||
ઊછીના અજવાળે અક્ષર ઉકેલજો. | |||
કયા અંગૂઠે દેવતા મૂકવાનો છે | |||
એ તો ખોળી શકાશે | |||
પણ કયા તરભેટે દીવો થિર થવાનો છે | |||
એની ખબર નહીં પડે. | |||
કોઈ પૂછશે તો | |||
કહીશ કે | |||
પાંગથની ભાષા તો હું પણ જાણતો નથી! | |||
</poem> | |||
== ’લ્યા જીવ! == | |||
<poem> | |||
લ્યા જીવ! | |||
હેંડ્ય તા, | |||
જરા જોડામાં ચૈડ મેલાઈ જોેઈએ! | |||
આટલું બધું ચાલ્યા | |||
પણ કશો અમલ તો ચડ્યો નહીં. | |||
લે, | |||
બીડીના બેચાર હડાપા ખેંચી કાઢ | |||
આમેય તે | |||
આપણા આંટાફેરાનેા કશો અરથ નથી. | |||
ગાફણના પથરા | |||
પાછા ખેતરમાં જ પડતા હેાય છે | |||
ચાડિયાને શું? | |||
એને ચરવું નહીં કે ચાલવું નહીં! | |||
–મેલ દેવતા!! | |||
</poem> | |||