રંગ છે, બારોટ/11. ચંદણ–મેણાંગરી: Difference between revisions

રંગ છે, બારોટ/11. ચંદણ–મેણાંગરી (view source)

Revision as of 11:51, 14 May 2022

8,022 bytes added , 11:51, 14 May 2022

no edit summary

KhyatiJoshi

26,604

edits

@@ Line 82: / Line 82: @@
 {{Poem2Close}}
 <poem>
-પ્રાછેરા ઊભા રેવજો બામણા રે
+::::પ્રાછેરા ઊભા રેવજો બામણા રે
 :::::::	આ તો ઓળગાણાંવાળો કહીજે દુવાર.
 </poem>
+{{Poem2Open}}
+મોલમેલાતની રહેનારીઓ ડોકમાં સોનાના ટૂંપિયા પહેરીને ઊભી છે. છાતીને માથે હાર હિલોળા લ્યે છે. અરે હે બાઈયું! આ તે કિયા રાજના દરબાર છે?
+બાઈઓ જવાબ વાળે છે —
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+::::પ્રાછેરા ઊભા રેવજો બામણા રે
+:::::::	આ તો ઓળગાણાંવાળો કહીજે દુવાર.
+</poem>
+{{Poem2Open}}
+હે મહારાજ! તમે તો ઓતમ જાતનું ખોળિયું છો. જરા છેટેરા ઊભા રહેજો. આ રાજદ્વાર નથી, પણ આ તો આ લોયાણાગઢ નગરીનાં ઝાડુ કાઢનારા ને મેલાં ઉપાડનાર અમ ઝાંપડાંઓની મેડિયું છે.
+ઓહો! રાજા ચંદણનાં ઝાંપડાં આવી સાયબી ભોગવે છે, ત્યારે રાજાની પોતાની સાયબી તો કેવીય હશે! હે ઓળગાણાં! રાજા ચંદણ ક્યાં રહે છે? કેવા છે? એને અમે કેમ કરીને ઓળખશું?
+ઓળગાણાં કહે છે : “હે મહારાજ! નગરની વચ્ચોવચ્ચ જુઓ ધોળી ધજા ફરકે. ત્યાં માણસોની પંગત જમવા બેઠી હશે. ને ત્યાં ઊભા હશે રાજા ચંદણ : અણવાણે પગે, ઉઘાડે માથે, એક પોતડી પેરીને. અને પોતે હાથે પંગતને ભોજન પીરસતા હશે.”
+કૂડકાવડિયે તો ધોળી ધજા હેઠળ જઈને રાજા ચંદણને જોયા છે : અણવાણે પગે, ઉઘાડે માથે, એક ફક્ત પોતડી પહેરેલ, ને હાથમાં અન્ન લઈને અભ્યાગતોની પંગતને પીરસી રહ્યા છે.
+“ઓહો! હે ભ્રમ્મા!” રાજા ચંદણે તો કૂડકાવડિયાને આદરમાન આપીને કહ્યું છે : “રસોઈ કરો ને જમો. ધન્ય ઘડી! ધન્ય ભાગ્ય! ભ્રમ્મા મારે આંગણે આવ્યા.” ત્યારે કૂડકાવડિયો કહે છે કે “અરે હે રાજા ચંદણ! એમ તો હું રસોઈ ન કરું. હું માગું તે તું મને દે.”
+ત્યારે રાજા ચંદણ કહે છે —
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+::::સોનું દૈયાં રે તને સોળવું રે ભ્રમ્મા!
+:::::::	દૈયાં લોયાણાગઢરો રાજ;
+::::એતરું લૈને ઘરે જા દાનમેં રે ભ્રમ્મા!
+:::::::	રસોઈ કર મારે દુવાર.
+</poem>
+{{Poem2Open}}
+અરે બ્રાહ્મણ! તને સોળવલું સોનું દઉં, રાજ દઉં, પણ મારે ઘેર રસોઈ કર.
+ના રે ના રાજા ચંદણ!
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+::::સોનું ન સોંયે મારે સોળવું રે રાજા!
+:::::::	ન સોયેં લોયણગઢના રાજ;
+::::હું માગું તે ન દે દાનમેં રે રાજા!
+:::::::	રસોઈ ન કરું તારે દુવાર.
+</poem>
+{{Poem2Open}}
+અરે હે ભ્રમ્મા!
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+::::હાથીડા દિરાવું તુંને હીંડતા રે,
+:::::::	દિયું ઘોડલિયાંરી હાર;
+::::એતરો જે લૈને જા તું દાનમેં રે,
+:::::::	રસોઈ કર મારે દુવાર.
+</poem>
+{{Poem2Open}}
+ના, ના. હે રાજા ચંદણ! હું તો માગું છું તમને ચારેયને — તને, રાણી મેણાંગરને, અને તારા બે કુંવરિયા સાયર અને નીરને.
+કે’, હે બ્રાહ્મણ! મારી જાત તો મારી છે. કુંવર સાયર ને નીર મારા છે, એ ત્રણ તો તને દઈ ચૂક્યો, પણ રાણી મેણાંગર તો પારકી જણી છે. એને પૂછ્યા વગર હું તુંને એનું દાન શી રીતે દઈ શકું?
+કે’, તો પૂછી આવ.
+રાજા ચંદણ તો રાણીવાસમાં ચાલ્યા. રાણીવાસમાં —
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+::::કડાં ખટૂકે કાચનાં,
+:::::::	દોરી તાણે દાસ;
+::::ધન્ય ઢોલા! થારો જીવણો,
+:::::::	માલવણથી ઘરબાર.
+</poem>
+{{Poem2Open}}
+કિચૂડ! કિચૂડ! કિચૂડ! હીંડોળાખાટનાં કાચનાં કડાં ખટૂકી રહ્યાં છે. દાસીઓ દોરી તાણે છે. રાણી મેણાંગરી હીંચકે છે.
+રાજા ચંદણ જઈને ઊભા તો રહ્યા, પણ રોજ સોળ કળાના, તે આજ એક કળાના થઈ ગયા છે.
+અરે હે સ્વામીનાથ! આમ કેમ એક કળાના થઈ ગયા છો આજ? મારો કાંઈ વાંક ગુનો?
+કે’, “રાણી મેણાંગરી! એવું ન બોલો. તમારો કાંઈ વાંક કે ગુનો! વાંક આપણાં પ્રાલબધનો. એક ભ્રમ્મો આવ્યો છે. આપણને ચારેયને દાનમાં માગે છે. તે મારી જાત ને મારા બે પુતર, એ ત્રણ તો મારા પોતાના, એ તો દઈ ચૂક્યો છું, પણ તમે તો પારકી જણી; તમને મારાથી કેમ દેવાય? તમારી મનની જાણવા આવ્યો છું.”
+કે’, “હે નાથ! મને પારકી જણી ગણી? એ તો જ્યાં તમે ત્યાં જ હું. હાલો.”
+ચારેય જણાં જઈને ઊભાં રહ્યાં ત્યારે કૂડકાવડિયે કહ્યું : “ચારેય જણાં પોત પે’રીને આ રાજમાંથી નીકળી જાવ.”
+કે’, “ભલે ભ્રમ્મા! એમાં શું?”
+રાણી મેણાંગર તો બલુ ઘાંચાને ઘેર ગયાં છે, ને કહ્યું છે, કે ભાઈ બલુ ઘાંચા! લે આ મૂંદરા! ને એક મોટો સૂંડલો વાળી દે.
+સૂંડલો વળાવી, તેમાં નાના કુંવર સાયર ને નીરને બેસારી, રાજા ચંદણે સૂંડલો માથે ઉપાડ્યો છે, ચાલી નીકળે છે એક પોતિયાભર. આગળ ચંદણ ને વાંસે મેણાંગરી. લોકો જોઈ રહ્યાં. ઓહો!
+{{Poem2Close}}