સોરઠી બહારવટિયા ભાગ-1/2. નાથો મોઢવાડિયો: Difference between revisions

સોરઠી બહારવટિયા ભાગ-1/2. નાથો મોઢવાડિયો (view source)

Revision as of 06:10, 20 May 2022

30,988 bytes added , 06:10, 20 May 2022

no edit summary

KhyatiJoshi

26,604

edits

@@ Line 329: / Line 329: @@
 ::ચાડ્યાું ગઢ ચિત્રોડ, નર તેં પાણી, નાથિયા!
 </poem>
+{{Poem2Open}}
+'''[તારી સામે ઘોડા દોડાવીને રાજાઓ હવે થાક્યા છે. તેં તો તારા અસલના પૂર્વજ સિસોદિયાઓના ધામ ચિતોડને પાણી ચડાવ્યું.]'''
+{{Poem2Close}}
+{{Poem2Open}}
+“લ્યો બાપ! આ નાથા ભાભાની ‘વીશી’,” એમ કહીને રાજા બારોટે ફરી વાર હોકો હાથમાં લીધો. એની મુખમુદ્રા પર લાલ ચુમકીઓ ઊપડી ગઈ.
+“વાહ બારોટ! વાહ!” એમ સહુ માણસોએ ધન્યવાદ દીધા.
+“હું તો બાપ, મારા પાલણહારની કાલીઘેલી આવડી તેવી કાવ્ય કરું છું. હું કાંઈ મોટો કવેસર નથી.”
+જ્યારે બહુ વાહવાહ બોલાઈ, ત્યારે રાણો ખૂંટી મર્મમાં હસવા લાગ્યો.
+“કેમ બાપ, હસવું આવ્યું?” રાજા બારોટે પૂછ્યું.
+“હસવું તો આવે જ ના, બારોટ! અટાણે તો નાથો ભાભો આખી મેર ભોમનો
+શિરોમણિ છે ને તમે એના આશ્રિત છો, એટલે તમે એને સોને મઢો, હીરેય મઢો, રાજા
+કહો, કે ભગવાન કહો, પણ ઓલ્યા અગિયારમા દુહામાં જરાક હદ છાંડી જવાણું છે,
+બારોટ!”
+“શું બાપ?”
+“નાથો ન જન્મ્યો હોત તો મેર તમામ લોકુંમાં લેખાત! બસ! એક નાથો જ કાંવ શેર લોઢું બાંધી જાણે છે? બીજા બધા કાંવ રાંડીરાંડના દીકરા છે?”
+બીજા બે-ચાર મેરો પણ બોલી ઊઠ્યા : “હા સાચું, બારોટે ઈ જગ્યાએ બહુ વધુ પડતું કે’ નાખ્યું છે. કેમ કે એમાં બીજા સૌ મેરુંને રેહ દીધો છે.”
+“તો વળી એની ખળે ખબર્યું પડશે, બાપ!” એટલું બોલીને બારોટ ચૂપ રહ્યો. પણ પોતાને ભોંઠામણ બહુ જ લાગી ગયું.
+બીજે દિવસે પ્રભાતે ઊઠીને રાણા ખૂંટી તો પોતાના એકસો સંગાથીનો સંઘ લઈને
+દ્વારકાજીને પંથે પડી ગયો. થોડા દિવસ પછી સંઘ પાછો વળ્યો. અને એણે વળતાં પણ
+મોઢવાડામાં જ વણગા પટેલને ઘેઢ ઉતારો કર્યો. રાજો બારોટ તો તે દિવસના ભોંઠામણને લીધે મહેમાનને મળવા નહોતો ગયો, પણ મોડી રાતે વણગા પટેલની ડેલીએથી ડાયરો વીંખાયો ત્યારે કોઈકે આવીને રાજા બારોટને ખબર દીધા : “બારોટ! રાણો ખૂંટી જાત્રાએ ગયો ત્યાં એને દાણ ભરવું પડ્યું.”
+“કોણે દાણ લીધું?”
+“જામનગરના ચીલાવાળાએ ભોગાત ગામને પાદર દાણ પડાવ્યું. કહે કે તે વિના જાત્રાએ જાવા જ ન દઈએ.”
+“કેટલું દાણ?”
+“ત્રણસો કોરી રોકડી.”
+“અરરર! ગજબ કે’વાય. મારો સાવજ નાથો જીવતો હોય, ને જામના ચાકર મેરોની પાસેથી દાણ મેલાવે?”
+સૂતો હતો ત્યાંથી રાજો બારોટ ઊઠ્યો. માથા પરથી પાઘડી કાઢી નાખીને સોગિયું લાઠિયું બાંધ્યું. સાબદો થઈને અધરાતે ઊપડ્યો. વણગા પટેલની ડેલી પાસે થઈને નીકળ્યો. ટૌકો કર્યો : “વણગા ભાભા!”
+“હો! કોણ ઈ? બારોટ?”
+“હા!”
+“કેમ અસૂરા?”
+“મારે અટાણે ગામતરે જવું પડે છે. પણ મારા આવતાં પહેલાં મે’માનને હાલવા દેશો મા. સવારને પહોર મારે મે’માનને કસુંબો પાવો છે. જોગમાયાની દુવાઈ દઉં છું, હો કે?”
+“એ… ઠીક.”
+રાજો બારોટ ઊપડ્યો. પગપાળો પંથ કાપવા મંડ્યો. અંધારામાં ગોથાં ખાતોખાતો રાતોરાત પોલેપાણે પહોંચ્યો. પરોઢિયે મોંસૂઝણું થતાં નાથા બહારવટિયાએ પથારીમાંથી ઊઠતાં જ બારોટને દીઠો.
+“ઓહોહો! બારોટ! તું અટાણે કીવો? અને આ માથે લાઠિયું કીં બાંધ્યું? કાંઈ માઠા સમાચાર લાવ્યો છ?”
+“હા બાપ, બહુ જ માઠા!”
+“કુણ પાછું થિયું?”
+“નાથો ભાભો પંડ્યે જ પાછો થિયો, બાપ!”
+“કેમ બારોટ, અવળાં વેણ?”
+“અવળાં નથી. સાચે જ નાથો મેર મરી ગયો. નીકર દ્વારકાની જાત્રાએ જાતાં મેરની
+પાસેથી જામના ચાકર ત્રણસો કોરીનું દાણ કઢાવે? પણ આજ મારો નાથિયો સાવજ મરી
+ગિયો!”
+નાથાએ રાજા બારોટ પાસેથી બધી વાત સાંભળી. એની છાતીમાં પણ ઘા પડ્યો. એણે માણસને કહ્યું : “ભાઈ, કોક દોત કલમ લાવજો તાં!”
+ખડિયો, કલમ ને કાગળની ચબરખી રાજાની પાસે મેલીને કહ્યું : “લે બારોટ, હું લખાવાં ઈં તું લખ : લખ કે ‘ભોગાતના દાણ લેવાવાળાઓ! છત્રાવાના મેર રાણા ખૂંટી પાસેથી તમે જે ત્રણસો કોરીનું દાણ લીધું છે, તેમાં ત્રણસો કોરી દંડની ભેળવીને કુલ છસો કોરી તમારા જ ગામોટની સાથે પરબારા મોઢવાડે પાછી મોકલી દેજો. નીકર નાથા મોઢવાડિયાનું સામૈયું કરવાની સાબદાઈમાં રે’જો.’ ”
+ચબરખી આપીને એક સાંઢિયા-સવારને ભોગાત રવાના કર્યો. અને રાજા બારોટને કહ્યું : “તું તારે જા. પરબારી કોરિયું મોઢવાડે આજ બપોર સુધીમાં પોગે નહિ તો પછી ખુશીથી માથે ફાળિયું ઓઢેને મારું સનાન કરે નાખજે.”
+<center>''''''</center>
+બપોરે મોઢવાડામાં વણગા પટેલની ડેલીએ સહુ દાયરો બેઠેલ છે એવે વખતે એક ખેભર્યો સાંઢિયો સામે આવીને ઝૂકી પડ્યો. સાંઢિયાના અસવારે આવીને કોરીઓની પોટલી રાણા ખૂંટીની સન્મુખ ધરી દીધી.
+“આ શું છે, ભાઈ!”
+“આ ત્રણસો કોરી તમારા દાણની ને બીજી ત્રણસો નાથા ભાભાએ નગર પાસેથી લીધેલ દંડની. સંભાળી લ્યો.”
+“પણ ક્યાંથી?”
+“ભોગાતથી, જામના ચીલાવાળા પાસેથી.”
+રાણા ખૂંટીને ભરદાયરા વચ્ચે આખી વાતની જાણ થઈ. રાણો નીચું જોઈ ગયો.
+આખીયે પોટલી રાજા બારોટની સામે ધરીને હાથ જોડ્યા, “આ લે, દેવ! આ તુંને સમરપણ
+છે.”
+“ઈ કોરિયુંની વાત પછી; પ્રથમ તો મને કહી દે કે હવે અગિયારમો દુહો બોલવાની રજા છે, બાપ?”
+“ભલે ભાઈ, તારી મરજી! સો વાર કબૂલ છે.”
+તરત જ બારોટે ગોઠણભેર થઈને, બરડા ડુંગર તરફ બંને હાથ લંબાવી વારણાં લેતાંલેતાં દુહો લલકાર્યો :
+{{Poem2Close}}
+<poem>
+::અગિયારે મેર અભંગ, લોકુંમાં લેખાત,
+::(જો) નાથા જલમ ન થાત, વંશમાં વાશિયાંગરાઉત!
+</poem>
+<center>''''''</center>
+{{Poem2Open}}
+“નાથા ભાભા! રામ રામ!”
+“રામ. આવો આવો, લીલા જોશી, ને પૂંજા ચાંઉ! આજે પોલેપાણે તમે ક્યાંથી ભૂલા
+પડ્યા?”
+“આ તમારાં રાજસિંહાસન ને તમારા રાજવૈભવ જોવા, નાથા ભાભા! બાકી તમારું કામ આજ મોટા ચમરબંધીનેય ભારે પડે એવું ખરું ને? લ્યો. આ રૂપાળીબાએ એના ધરમના માનેલ વીરને રાખડી દઈ મોકલી છે.”
+એટલું કહીને બે પરોણાઓએ સોનાની મૂઠવાળી એક તરવાર, ખભે પહેરવાની સોનાની હમેલ અને સાચો કિનખાબનો પોશાક થાળમાં ભરીને બહારવટિયાની સમક્ષ ધરી દીધો.
+“વાહ વાહ! જેઠવાની જનેતાને એમ જ શોભે ને, ભાઈ! રાજમાતા તો રાજમાતા જ છે. એની કાંવ વાત? મારે માથે ઘણાંઘણાં હેતપ્રીત રાખે છે. રૂપાળીબા તો પેટ અવતાર લીધ્યે પાપ ટળે એવી જોગમાયા છે, ભાઈ!”
+નાથો બોલતો ગયો ને બંને પરોણા એને રૂપાળીબાના મોકલેલા પોશાક પહેરાવતા
+ગયા. રાજભક્તિના પોરસ વડે નાથાની છાતી ફુલાઈને દોઢી બની ગઈ. ઉમળકો આણીને
+તેણે પૂછ્યું : “માને કે’જો મારા સરખું કામ સુંપતાં રહે. મા તો આપણાં હાડચામડીનાં ખાળું કહેવાય.”
+“નાથા ભાભા, માનાં દુઃખની વાત એક મા જાણે છે ને બીજા જાણે છે બજરંગ! બાકી માને માથે તો ગુજારવી બાકી નથી રાખી!”
+“કુણે?”
+“કામદારે : ઓતા ગાંધીએ. બીજા કોણ! મલકમાં બીજા કોની મૂછે બબ્બે લીંબુ લટકે છે, ભાઈ?”
+“પણ વાત તો કરો, ભાઈ, શી શી વાતું બની ગઈ છે?”
+“વાત શું! જે દીનું મોટા રાણાનું ગામતરું થિયું, ને કુંવર ભોજરાજજી ઘોડિયે હતા,
+તે દીનો ઓતો ગાંધી માને સારતો નથી. રાજમાં પોતાનું ધાર્યું જ કરતો આવે છે. માનો
+તો વકર જ કાઢી નાખ્યો. માને ખાસડા બરોબર કરી મેલ્યાં. માને લાગી ભે’ કે ઓતો
+ગાંધી ક્યાંક કુંવરને મારી દેશે, એટલે માએ અમારો ઓથ લીધો. અમે માને અને કુંવરને
+ભાણવડ લઈ ગયા. આજ એ વાતને બાર વરસ વીત્યાં. હવે તો એજન્સીમાં પણ ઓતા
+ગાંધીને મૂતરે જ દીવા બળે છે. એટલે રાણો તો ગાદીએ આવે ત્યારે ખરા! કોને ખબર,
+દેશવટે જ મા-દીકરાની આવરદા પૂરી થશે, કેમ કે જેઠવાના ભાયાતો પણ એ વાણિયાની
+ભેરે થઈ ગયા છે, ભાઈ!”
+“ઠીક લીલા જોશી, અને પૂંજા ચાંઉ, ઝાઝી વાતુંનાં ગાડાં ભરાય. માને જઈને સાબદાં
+કરો. કુંવરને પણ તૈયાર રાખો. બેનની રાખડીના બદલામાં સાથીઓનો કોલ છે કે જો
+મોઢવાડિયાના પેટનો જ સાચેસાચ પાક્યો હોઉં તો તો આજથી એક મહિને ઓલા ગાંધીનાં
+હાંડલાં અભડાવે દઈને, અને ભાયાતુંને મોઢે ચૂનાના પાવરા ચડાવેને પોરબંદરના તખતને
+માથે આપણા બાળા રાણાને મારે સગે હાથે ટિલાવું છું. નીકર પછી નાથિયાને બે બાપ
+જાણજો.”
+બંને રાજદૂતોએ બહારવટિયાના અંગનાં રૂંવેરૂંવે પોતાની બાજીની મનધારી અસર
+નજરોનજર દીઠી ને બંને જણા બરડા ઉપરથી ઊતરી ભાણવડ પહોંચી ગયા. આ બાજુ
+નાથાએ સોરઠમાંથી વીણીવીણીને એક હજાર મકરાણીઓને ભેળા કર્યા. અને ઓતા ગાંધીને સંદેશો મોકલ્યો કે “રાજકુંવર અને રાજમાતાને સંતાપતો આળસી જઈને રાાણાને ગાદીએ બેસારજે. નીકર દીઠો ની મેલાં.”
+<center>''''''</center>
+પોરબંદરનું જેના હાથમાં કડેધડે કારભારું અને જેની અણિશુદ્ધ નીતિની એજન્સીમાં
+પણ છાપ, એવા ઓતા ગાંધીને તો નાથિયા જેવા બરડા ડુંગરના કાકીડાની શી ધાસ્તી?
+ઓતો ગાંધી ગફલતમાં રહ્યા અને નાથો પોરબંદરના દરવાજા ભાંગી, ચોકીદારોને ઠાર મારી શહેરમાં આગળ વધ્યો. તોપખાને જઈ હાકલ દીધી કે “રાણાની આજ્ઞા સંભળાવાં છ કે? આ ઘડીએ જ ઓતા કામદારના મકાન સામે તોપું માંડી દ્યો. નીકર હમણાં મારા એક હજાર મકરાણી તમારા શરીરનાં શાક રાંધેને જમી જાશે.”
+ઓતા ગાંધીની મેડી સામે તોપોના મોરચા મંડાઈ ગયા, કામદાર પોતાના ઘરમાં કેદી બન્યા. રાજકચેરીમાં દરબાર ભરીને નાથાએ રાણા વિક્રમાજિત (ભોજરાજ)ને ટિલાવ્યા અને જેટલા જેઠવા ભાયાતો રાજની ચાકરીમાં રહીને રાણાને કનડગત કરતા હતા તેને ચૂનાના પાવરા ચડાવ્યા. પોરબંદરમાં તો ઊડતાં પંખીડાં થંભી જાય એવી ધાક બેસી ગઈ. ઓતા ગાંધીને પોરબંદર છોડવું પડ્યું એમ પણ કહેવાય છે.
+રાણાનો સાચો મામો બનીને બહારવટિયો પાછો પોલેપાણે ચાલ્યો ગયો.
+<center>''''''</center>
+“ભગત! આજ તો તેં કાળો કામો કર્યો. મલક આખામાંથી ઘોડાં શું મરી ગયાં હતાં કે તેં શીંગડાની દેવતાઈ જગ્યામાંથી મહંતની બે શિંગાળિયું કાઢી?”
+“હવે રાખ્ય રાખ્ય, મેરાણી! બા’રવટાં શું ઘોડાં વગર થાતાં હશે? અને ત્યાં જગ્યામાં કાં ઘોડીની ખોટ્ય છે? પડ્યાંપડ્યાં ખાતાં’તાં તે કરતાં કાં વાપરાં ની?”
+“અરે પુરુષ! તે દી જામની ફોજ વાંસે થઈ’તી ને તું ભાગીને હરજી ભુટાણી મા ’રાજના પગુંમાં પડી ગિયો’તો, તે વેળાનાં વેણ સંભાર, સંભાર! એણે તને વચને બાંધ્યો’તો, કે જોજે હો, શીંગડા માથે ગજબ કરતો નીં; અને બીજું કહ્યું’તું કે મોઢવાડા માથે હાથ કરતો નીં! પણ તેં તો આપણા જમલભોમનીયે એબ ઉઘાડી કરી! લુવાણાના છોકરાને બાન પકડીને ચાર હજાર કોરિયું પડાવી! ભગત! બા’રવટું આથમવાનું ટાણું થે ગું લાગે છે.”
+“વાંધો નહિ. ઈવાં તી વેણ કાંઈ પળાતાં હશે? ધરમની ને દેવસ્થાનાંની વાતું કરવા બેસીએ તો માળા લઈને બેસી જવું પડે. જોતી નથી, આજ હું જામની સામે ઝૂઝી રહ્યો છું?”
+“અધરમને માર્ગે કોઈનાં બા’રવટાં ઊગ્યાં નથી ને તેં મોટી ખોટ્ય ખાધી છે. હજે
+કાંછ કે શીંગડે જઈને જગ્યામાં શિંગાળિયું પાછી મેલે આવ ને આપણા ગામના ઈ લુવાણાની
+ચાર હજાર કોરિયું પાછી ચૂકવી દે. નીકર મારી નજરુંમાં આજ પોલોપાણો ડોલતો દેખાય
+છે, હો ભગત!”
+“મેરાણી! તું ગાંડુડી થે ગી લાગ છ!”
+મોઢવાડે પોતાના કુટુંબને મળવા ગયેલો નાથો પોતાની સ્ત્રી સાથે આટલો કલહ કરીને
+સ્ત્રીના અબોલા દેખી મધરાતે બહાર નીકળી ગયો અને કાળભર્યો પોલેપાણે ચડ્યો. તે
+વખતે જ આભમાંથી એક તારો ખર્યો. મોટી કોઈ જ્યોત જાણે ઓલવાઈ ગઈ. એનું મૉત
+ઢૂકડે આવ્યું હતું. પોતાની બાયડીએ ઉપર વર્ણવેલ બે વિશ્વાસઘાતો કરવાથી એના ભગત નામને લાંછન લાગ્યું હતું. બહારવટે બહુ ફાવ્યો તેથી તેની બુદ્ધિ બગડી ચૂકી હતી. બેફિકર
+બનીને એણે ઊંઘ કરી. સવાર પડ્યું. હજુ તો નાથાના હાથમાં દાતણ છે ત્યાં માર્ગે મેરોનું
+એક જૂથ આવતું દેખાયું. આવીને એણે નાથાને કહ્યું : “ભાભા! ભોમ ભેળી થઈ છે. તમને
+બોલાવે છે.”
+“ક્યાં, ભાઈ?”
+“રિણાવાડાને પાદર.”
+“બહુ સારું, હાલો.”
+રિણાવાડા ગામને પાદર, મેરોનાં સોળ ગામોમાંથી ઓડદરા, કેશવાળા, મોઢવાડિયા, રાજસખા એમ ચાર વંશના, પાઘડીનો આંટો લઈ જાણનાર તમામ, મેર ભેળા થયા છે. નાથો પરબારો ગામમાં જઈને એક ગુપ્ત મેડીમાં સંતાયો. મેર કોમના થોડાએક આગેવાનોએ મેડી ઉપર બેસીને નાથા પાસે વાત મૂકી : “ભાભા! તારે એકને કારણે અટાણે રાણાએ આખી નાતને ભરડો લીધો છે.”
+“કેવી રીતે?”
+“નગર થાક્યું, સરકાર ખિજાણી, અને રાણાને માથે દબાણ થાય છે કે કાં તો બહારવટિયાને પકડી લ્યો, નીકર રાજપાટ મેલી દ્યો.”
+“પછી?”
+“પછી કાંવ? આપણી ભોમ ભેળી કરીને રૂપાળીબાએ કહ્યું છે કે નાથાને સુંપી દ્યો. નીકર અમારી ગાદી જાશે.”
+“ને રાણે કાંવ કહ્યું?”
+“કહ્યું કે નાથાને જીવતો ઝાલી દ્યો, તો જ મારાં પરિયાં (પૂર્વજ) પાણી પીએ.”
+“પછી તમે કાંવ જવાબ દીધો છે?”
+“અમે તો આઠ દીની અવધ દઈને આવ્યા છ.”
+“તો ભલે! આખી નાતને સંતાપ થાતો હોય તો હું સુંપાઈ જવા રાજી છ. આજથી ચોથે જમણે તમે આવો. હું મારું કામ આટોપે લેને ખુશીથી તમ સાથે ચાલી નીકળાં.”
+“ઠીક ત્યારે, અમે ચોથે દીએ આવીએ છ.”
+મેરનું મંડળ ચાલી નીકળ્યું. અર્ધોએક ખેતરવા ગયા, ત્યાં તો પરબત કુંછડિયો નામે મેર એકદમ ઊભો થઈ રહ્યો. સહુએ ચમકીને પૂછ્યું : “કાંઈ બા?”
+“કાંવ કાંઈ? તમે બધા દાઢીમૂછના ધણી થઈને હાથે કરીને નાથાને સુંપે દેવા હાલ્યા છ? અંતરમાં કાંઈ લાજશરમ ઊઠતી નથી? મેરાણીને પેટ પાક્યા છો?”
+“તી કાંવ કરવું!”
+“તમારે કરવું હોય તી કરજો. હું તાં તમારી નામર્દાઈમાં નહિ ભળું,” એટલું બોલીને પરબત નોખો તર્યો. પાછો મરડાઈને નાથા પાસે ગયો. કહ્યું કે “ભાભા! અમારા સહુનો મત નથી મળતો માટે તું તારે કરતો હોય તી કરજે.”
+એટલું કહી પાછા વળીને પરબતે બધા વિષ્ટિવાળા મેરોની મંડળીને આંબી લીધી. સહુને છૂટા પડવાનું ટાણું થયું. તે વખતે આખા મંડળમાંથી પાજી પૂંડો ખસ્તરિયો બોલ્યો કે “ભાઈ! હાલો, રાણાને જેવા હોય તેવા જવાબ તો દે આવીએ!”
+“હાલો. કાં રાણાની બીક લાગે છ?”
+પોરબંદર જઈને પૂંજા ખસ્તરિયાએ રાજમાતાની અને રાણાની પાસે ખાનગી વાત ફોડી : “માડી! તમે જે પરબતને ભાઈ કહેલો છે, એણે જ જઈને નાથાને ચડાવ્યો છે. અમારી વષ્ટિ એણે ધૂળ મેળવી છે. એની સાથે લાધવો, રાણો, છોડવો વગેરે સાત જણ પણ ભળે ગા છ. માથે રે’ને નાથાને લૂંટ કરાવનારા એ સાત જણા જ છે. હવે તો ઈ જાણે ને તમે જાણો.”
+રૂપાળીબાએ એ સાતેયના હાથમાં હાથકડી જડાવી દીધી. સાતેય કેદીઓ
+દરબારગઢના ચોકમાં ઊભા છે. સાતમાંથી સિંહ સરખા જોરાવર લાધવાએ હાથકડી મરડીને
+તોડી નાખી. “આ લે તારી ચૂડલિયું!” એમ કહીને ચોકીપહેરા વચ્ચેથી વકરેલ પાડા જેવો
+એ વછૂટ્યો. વછૂટીને દોડ્યો દરબારગઢની મેડી માથે. દિલમાં હતું કે પારણે હીંચતા કુંવરને
+મારા ખોળામાં લઈ લઉં : તો જ મને કુંવરના જીવના જોખમ ખાતર જીવતદાન દેશે! પણ
+ઠેકીને મેડીએ ચડવા જાય ત્યાં તો દોટ કાઢીને પૂંજા ખસ્તરિયાએ એના પગ ઝાલી લીધા.
+આરબે આવીને લાધવાને જમૈયો માર્યો, બીજા છયેને તોપે ઉડાવ્યા. મરતાં મરતાં છયે જણ
+બોલ્યા કે “ફકર નહિ. નાથા ભગત સામે ખૂટલાઈ કરીને જીવવા કરતાં તોપને મોઢે મરવું
+કાંવ ખોટું છે?” રમતા રમતા છયે જણા તોપને મોઢે બંધાઈ ગયા. પોરબંદરમાં વીરડીને નાકે એ તમામની ખાંભીઓ છે.
+<center>''''''</center>
+રૂપાળીબાએ પૂંજા ખસ્તરિયાને બોલાવી પૂછ્યું : “પૂંજાભાઈ! હવે નાથાનું શું કરશું? એજન્સી બહુ અકળાઈ છે અને આપણા રાજને જફા લાગશે.”
+“માડી! મને રાજનું ઊંચા માયલું ઝેર આપો, એટલે હમણાં નાથાનું મડું લે આવેને
+હાજર કરાં. બાકી તમારી ફોજના તો એ ફાકડા જ કરે જાશે, મરને વલ્યાતમાંથી તોપું
+ઊતરે!”
+“એનું શું કારણ?”
+“માડી! ઈના સાથળની માલીકોર શિયાળશિંગી ને મોણવેલ ભરી છે. એના અંગ માથે તોપનોય કાર ન ફાવે, હથિયારે તો એ મરે રિયો, માટે લાવો ઝેર. હમણાં ઈનો ઘડોલાડવો કરે નાખાં.”
+ઊંચી જાતનું ઝેર રૂપાળીબાઈના ગુપ્તમાં ગુપ્ત ડાબલામાંથી મેળવીને પૂંજો ચાલતો થઈ ગયો.
+{{Poem2Close}}