18,450
edits
ગુજરાતી એકાંકીસંપદા/કૂવો: Difference between revisions
no edit summary
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
MeghaBhavsar (talk | contribs) No edit summary |
||
| Line 129: | Line 129: | ||
{{ps | નીતાઃ| અલી તને પેલું ગીત યાદ સે}} | {{ps | નીતાઃ| અલી તને પેલું ગીત યાદ સે}} | ||
{{ps |વલીઃ| કયું ગીત?}} | {{ps |વલીઃ| કયું ગીત?}} | ||
{{ps | નીતાઃ| પેલું આપણે નિશાળે જતાં ગાતાં’તાં ઈ. | {{ps | નીતાઃ| પેલું આપણે નિશાળે જતાં ગાતાં’તાં ઈ.}} | ||
{{ps |લખીઃ | નિશાળ જતાં તો આપણે કેટલુંય ગાતાં’તાં. | {{ps |લખીઃ | નિશાળ જતાં તો આપણે કેટલુંય ગાતાં’તાં.}} | ||
{{ps | જીવીઃ| ઈ તો કૂવે આવે તાણેય ગાતી જ આવ સ ન. | {{ps | જીવીઃ| ઈ તો કૂવે આવે તાણેય ગાતી જ આવ સ ન.}} | ||
{{ps | નીતાઃ| ઈ ના ગળામાં જ કોયલડી ભરાઈ ગઈ છે ઈમ મારા બાપા કેતા’તા. | {{ps | નીતાઃ| ઈ ના ગળામાં જ કોયલડી ભરાઈ ગઈ છે ઈમ મારા બાપા કેતા’તા.}} | ||
{{ps | યુવકઃ| લે તુંય આમની ભાષા બોલવા માંડી? | {{ps | યુવકઃ| લે તુંય આમની ભાષા બોલવા માંડી?}} | ||
{{ps | નીતાઃ| આ ભાષા મારી ભાષા છે. કારણ હુંય આમનામાંની જ છું. | {{ps | નીતાઃ| આ ભાષા મારી ભાષા છે. કારણ હુંય આમનામાંની જ છું.}} | ||
{{ps | જીવીઃ| ઈ બધા આ કૂવાના પ્રતાપ. હજુ તો ઈના પાણીથી હાથ-પગ ધોયા સ, ઘૂંટો પી જુઓ તો ખબર પડશે. | {{ps | જીવીઃ| ઈ બધા આ કૂવાના પ્રતાપ. હજુ તો ઈના પાણીથી હાથ-પગ ધોયા સ, ઘૂંટો પી જુઓ તો ખબર પડશે.}} | ||
{{ps | નીતાઃ| અલી યાદ કરન પેલી જીવીમાવાળું ગીત. | {{ps | નીતાઃ| અલી યાદ કરન પેલી જીવીમાવાળું ગીત.}} | ||
{{ps |વલીઃ| કયું જીવીમાવાળું ગીત? | {{ps |વલીઃ| કયું જીવીમાવાળું ગીત?}} | ||
{{ps | યુવકઃ| જીવીમાનું ગીત આ જીવી માને જ પૂછો ને. | {{ps | યુવકઃ| જીવીમાનું ગીત આ જીવી માને જ પૂછો ને.}} | ||
{{ps | જીવીઃ| ના. ના. અમે તો રહ્યાં બનાસકોઠાનાં અને ઈમણે ગાયાં હશે અહીં સાબરકાંઠાનાં ગીતો. | {{ps | જીવીઃ| ના. ના. અમે તો રહ્યાં બનાસકોઠાનાં અને ઈમણે ગાયાં હશે અહીં સાબરકાંઠાનાં ગીતો.}} | ||
{{ps | યુવકઃ| તે તમાર ગીતોય જુદાં હોય. | {{ps | યુવકઃ| તે તમાર ગીતોય જુદાં હોય.}} | ||
{{ps | જીવીઃ| બાર ગવે બોલી બદલાય અને ચૌદ ગવે ચાલ. | {{ps | જીવીઃ| બાર ગવે બોલી બદલાય અને ચૌદ ગવે ચાલ.}} | ||
{{ps | | |||
{{ps | નીતાઃ| હા. આ જ. બા ગાવ તો. | |શાંતાડી ને ઝમકુડી મહુડો ટુવા જ્યાં’તો.}} | ||
{{ps |લખીઃ | આ તો અમ કૂવે જ્યારે નવરા પડીએ ત્યારે ગઈએ છીએ. | {{ps | નીતાઃ| હા. આ જ. બા ગાવ તો.}} | ||
{{ps |લખીઃ | આ તો અમ કૂવે જ્યારે નવરા પડીએ ત્યારે ગઈએ છીએ.}} | |||
નાથી મા ન પૂંજીમા બે મહુડો ટુવા જ્યો’તો | {{ps| | ||
અધમણ ધાણી શેકી ફોટિયામાં ઘાલી | |દાતેડું ને દોયડું જોલી ઓલું ટોવા જ્યો’તો | ||
કકુર કકુર ધાણી ચાવે ઓલા ને ઊડારે | }} | ||
ઓલાને ઊંડારે ઓલું ઓમ જઈને બેહે | {{ps| | ||
જાંબુડીના જાડમાં પીટ્યું કકુર-કકુર બોલે | |નાથી મા ન પૂંજીમા બે મહુડો ટુવા જ્યો’તો | ||
કકુર-કકુર બોલે ઈન કકુર ગોળ ભાડે | }} | ||
માડી રે માડી મને ઓલા ને પૈણાવો | {{ps| | ||
ઓલાને જો નઈ આલો તો ગામના કૂવા પડીએ | |અધમણ ધાણી શેકી ફોટિયામાં ઘાલી | ||
ગામના કૂવા ઊંડા લાગે હવાડામાં પડીએ | }} | ||
હવાડામાં હાડકાં ભાંગે છીંકણી તાણી મરીએ | {{ps | ||
છીંકણી તાણી છીંકો આવે. શું ખઈ ન મરીએ!… | | | ||
{{ps | નીતાઃ| (હસી પડતાં) આ ગીતમાં તો પેલી નીરુડી બહુ ચાળા કરતી’તી નઈ… અલી હા. ઈ નીરુડીનું શું થયું? | |કકુર કકુર ધાણી ચાવે ઓલા ને ઊડારે | ||
{{ps |લખીઃ | ગીત ગાવામાં કૂવા ઊંડા લાગતા’તા એને જીવનમાં કૂવા વહાલા લાગ્યા. હજુ થોડા સમય પહેલાં જ ઈણે કૂવો પૂર્યો. | }} | ||
{{ps | યુવકઃ| કૂવો પૂર્યો? | {{ps | ||
{{ps | નીતાઃ| કૂવામાં પડીને મરી જાય એને કૂવો પૂર્યો કહેવાય. | | | ||
{{ps |યુવાનઃ| આ ખરું. મને એમ કે આ કૂવો આ ગામના જીવનનો આધાર છે? પણ આમના તો મરવાનોય આ જ આધાર છે કેમ? | |ઓલાને ઊંડારે ઓલું ઓમ જઈને બેહે | ||
{{ps | નીતાઃ| પણ આ કૂવોય ક્યારેક તો સુકાતો હશે ને? | }} | ||
{{ps | જીવીઃ| અમારી આંખનાં આંસુ સુકાય તો આ કૂવો સુકાય. | {{ps | ||
{ps|લખી- | | | ||
{{ps | જીવીઃ| અમે દરિયો ઠાલવીએ છીએ ત્યારે બેડું કાઢીએ છીએ પછી આ કૂવો ક્યાંથી સુકાય? | |જાંબુડીના જાડમાં પીટ્યું કકુર-કકુર બોલે | ||
{{ps | યુવકઃ| પણ તમને બધાંને ગાતાં-કરતાં જોઈને થાય છે કે તમને લોકોને અહીં આવે છે મજા. | }} | ||
{{ps | જીવીઃ| શું ખાક મજા… માથે તઈણ બેડાંનો ભાર ઊંચકીને પાંચ ગાવ ચાલી જુઓ તો ખબર પડશે. | {{ps | ||
{{ps |વલીઃ| અમારે તો તડતડતો તડકો હોય કે કડકડતી ઠંડી કૂવે તો આવવું જ પડે. | | | ||
|કકુર-કકુર બોલે ઈન કકુર ગોળ ભાડે | |||
{{ps |વલીઃ| પેલી મેલીને તો એનો વર રાતેય પાણી ભરવા મોકલે છે. | }} | ||
{{ps | યુવકઃ| રાતે? | {{ps | ||
{ps | | | ||
{{ps | નીતાઃ| આ કૂવામાંથી પાણી ખેંચવા સહેલી વાત નથી નિસર્ગ! | |માડી રે માડી મને ઓલા ને પૈણાવો | ||
{{ps |લખીઃ | આયો સો તો તાણી જુઓ. | }} | ||
{{ps |વલીઃ| હા. અમનેય બે બેડાં પાણી મળશે અને તમને અનુભવ થશે. | {{ps | ||
{{ps | યુવકઃ| (યુવક પાણી ખેંચે) આ તો સહેલું છે… (ઘડો જોઈ) અરે આ તો ભરાયો જ નથી. | | | ||
{{ps | જીવીઃ| ઈમ નઈ. આમ નાખવાનું. જો બૂડ બૂડ બોલ્યુંન! હમ ખેંચો… | |ઓલાને જો નઈ આલો તો ગામના કૂવા પડીએ | ||
{{ps | યુવકઃ| (ખેંચે) હે… હવે ભાર લાગે છે. | }} | ||
{{ps | |||
| | |||
|ગામના કૂવા ઊંડા લાગે હવાડામાં પડીએ | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|હવાડામાં હાડકાં ભાંગે છીંકણી તાણી મરીએ | |||
}} | |||
{{ps | |||
| | |||
|છીંકણી તાણી છીંકો આવે. શું ખઈ ન મરીએ!… | |||
}} | |||
{{ps |નીતાઃ| (હસી પડતાં) આ ગીતમાં તો પેલી નીરુડી બહુ ચાળા કરતી’તી નઈ… અલી હા. ઈ નીરુડીનું શું થયું?}} | |||
{{ps |લખીઃ | ગીત ગાવામાં કૂવા ઊંડા લાગતા’તા એને જીવનમાં કૂવા વહાલા લાગ્યા. હજુ થોડા સમય પહેલાં જ ઈણે કૂવો પૂર્યો.}} | |||
{{ps |યુવકઃ| કૂવો પૂર્યો?}} | |||
{{ps |નીતાઃ| કૂવામાં પડીને મરી જાય એને કૂવો પૂર્યો કહેવાય.}} | |||
{{ps |યુવાનઃ| આ ખરું. મને એમ કે આ કૂવો આ ગામના જીવનનો આધાર છે? પણ આમના તો મરવાનોય આ જ આધાર છે કેમ?}} | |||
{{ps |નીતાઃ| પણ આ કૂવોય ક્યારેક તો સુકાતો હશે ને?}} | |||
{{ps |જીવીઃ| અમારી આંખનાં આંસુ સુકાય તો આ કૂવો સુકાય.}} | |||
{ps|લખી-વલીઃ| (ગાશે) કૂવાને કાંઠે મા ને દીકરી મળિયાં, ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડિયાં કે કૂવો ભરાઈ ગયો.}} | |||
{{ps | જીવીઃ| અમે દરિયો ઠાલવીએ છીએ ત્યારે બેડું કાઢીએ છીએ પછી આ કૂવો ક્યાંથી સુકાય?}} | |||
{{ps | યુવકઃ| પણ તમને બધાંને ગાતાં-કરતાં જોઈને થાય છે કે તમને લોકોને અહીં આવે છે મજા.}} | |||
{{ps | જીવીઃ| શું ખાક મજા… માથે તઈણ બેડાંનો ભાર ઊંચકીને પાંચ ગાવ ચાલી જુઓ તો ખબર પડશે.}} | |||
{{ps |વલીઃ| અમારે તો તડતડતો તડકો હોય કે કડકડતી ઠંડી કૂવે તો આવવું જ પડે.}} | |||
{ps|દીકરીઃ|સાસુનો ઓડર છૂટે તો વખત-કવખતેય આવવું પડે.}} | |||
{{ps |વલીઃ| પેલી મેલીને તો એનો વર રાતેય પાણી ભરવા મોકલે છે.}} | |||
{{ps | યુવકઃ| રાતે?}} | |||
{ps |દીકરીઃ|તો. અમાર અસ્ત્રીનો તો કાંઈ અવતાર છે. ક્યારેક તો શરીર આખું કળતું હોય, પગ દુખતા હોય… પણ બેડાં તો તાણી જ લાવવાં પડે.}} | |||
{{ps | નીતાઃ| આ કૂવામાંથી પાણી ખેંચવા સહેલી વાત નથી નિસર્ગ!}} | |||
{{ps |લખીઃ | આયો સો તો તાણી જુઓ.}} | |||
{{ps |વલીઃ| હા. અમનેય બે બેડાં પાણી મળશે અને તમને અનુભવ થશે.}} | |||
{{ps | યુવકઃ| (યુવક પાણી ખેંચે) આ તો સહેલું છે… (ઘડો જોઈ) અરે આ તો ભરાયો જ નથી.}} | |||
{{ps | જીવીઃ| ઈમ નઈ. આમ નાખવાનું. જો બૂડ બૂડ બોલ્યુંન! હમ ખેંચો…}} | |||
{{ps | યુવકઃ| (ખેંચે) હે… હવે ભાર લાગે છે.}} | |||
(એક ગાંડા જેવી સ્ત્રી (મંછી) યુવકની નજીક આવીને) | (એક ગાંડા જેવી સ્ત્રી (મંછી) યુવકની નજીક આવીને) | ||
{{ps | મંછીઃ | નીકળી મારી નીરુડી… નો નીકળીને… ઈ આમાં પડી જ નથી. પછી ક્યાંથી નીકળે. આ લખી તો અમથી અમથી બૂમો પાડે છે કે મંછીકાકા તમારી નીરુડીએ કૂવો પૂર્યો. પૂરતી હશે. મારી નીરુડી કૂવો નો પૂરે. ઈન પાણીની બહુ બીક લાગે. નાની હતી ન માથે પાણી નાખતી ને તો કે મા તાર મન ગુંગળાવી મારવી સે ત માથે પાણી નાખ સ. નો પડે. મારી નીરુડી કૂવામાં નો પડે. તમે ગમે એટલું શોધો મારી નીરુડી નઈ મળ, પડી જ નથી ને પછી ક્યાંથી મળે નો મળે. (બબડતી… બબડતી જતી રે’શે.) | {{ps | મંછીઃ | નીકળી મારી નીરુડી… નો નીકળીને… ઈ આમાં પડી જ નથી. પછી ક્યાંથી નીકળે. આ લખી તો અમથી અમથી બૂમો પાડે છે કે મંછીકાકા તમારી નીરુડીએ કૂવો પૂર્યો. પૂરતી હશે. મારી નીરુડી કૂવો નો પૂરે. ઈન પાણીની બહુ બીક લાગે. નાની હતી ન માથે પાણી નાખતી ને તો કે મા તાર મન ગુંગળાવી મારવી સે ત માથે પાણી નાખ સ. નો પડે. મારી નીરુડી કૂવામાં નો પડે. તમે ગમે એટલું શોધો મારી નીરુડી નઈ મળ, પડી જ નથી ને પછી ક્યાંથી મળે નો મળે. (બબડતી… બબડતી જતી રે’શે.)}} | ||
{{ps | જીવીઃ| એક દા’ડો આ ગાંડીઅ આમાં નો પડે તો કેજો મને. | {{ps | જીવીઃ| એક દા’ડો આ ગાંડીઅ આમાં નો પડે તો કેજો મને.}} | ||
{ps|દીકરીઃ| સારું ને મા-દીકરી ઈ બા’ને અંદર ભેગાં તો થશે.}} | |||
{{ps |લખીઃ | કૂવાની બારેય મળવાનું ને કૂવાની અંદરેય મળવાનું. આ કૂવો નથી, આ તો થાનક છે અમારું મળવાનું. | {{ps |લખીઃ | કૂવાની બારેય મળવાનું ને કૂવાની અંદરેય મળવાનું. આ કૂવો નથી, આ તો થાનક છે અમારું મળવાનું.}} | ||
{{ps | યુવકઃ| મળવાનું કે મરવાનું? | {{ps | યુવકઃ| મળવાનું કે મરવાનું?}} | ||
{{ps |લખીઃ | બધુંય, હમણાં બપોર થશે… એકાંત થશે એટલે પ્રેમી પંખીડાં ઊડવા માંડશે. સાંજ પડશે એટલે ગોવાળિયાનો મેળો થશે ભેળો. અને ઘરમાં પાણી ખૂટી પડે ત્યારે વેળા-કવેળાએ બેડાં ઊંચકી આવનારી પાણિયારીઓ તો ખરી જ. | {{ps |લખીઃ | બધુંય, હમણાં બપોર થશે… એકાંત થશે એટલે પ્રેમી પંખીડાં ઊડવા માંડશે. સાંજ પડશે એટલે ગોવાળિયાનો મેળો થશે ભેળો. અને ઘરમાં પાણી ખૂટી પડે ત્યારે વેળા-કવેળાએ બેડાં ઊંચકી આવનારી પાણિયારીઓ તો ખરી જ.}} | ||
{{ps |વલીઃ| અડધી રાતેય કૂવાનો કાંઠો ખાલી નથી હોતો. | {{ps |વલીઃ| અડધી રાતેય કૂવાનો કાંઠો ખાલી નથી હોતો.}} | ||
{{ps | યુવકઃ| અડધી રાતે! | {{ps | યુવકઃ| અડધી રાતે!}} | ||
{{ps |લખીઃ | હા. ગામમાં પાણી ક્યાં છે! | {{ps |લખીઃ | હા. ગામમાં પાણી ક્યાં છે!}} | ||
{{ps | જીવીઃ| ગામમાંય પાણી નથી ન ગામ વાળામાંય પાણી નથી. નઈ તો અમાર અસ્ત્રીની જાતની આ હાલત હોત. | {{ps | જીવીઃ| ગામમાંય પાણી નથી ન ગામ વાળામાંય પાણી નથી. નઈ તો અમાર અસ્ત્રીની જાતની આ હાલત હોત.}} | ||
{ps |દીકરીઃ| |લે… મા… હં જાઉં નહીં તો મારી સાસુ અહીંયાં વાહે વાહે આવશે.}} | |||
{{ps | જીવીઃ| તે સારું ને એમનેય એક બેડું પકડાઈ દેવાનું! | {{ps | જીવીઃ| તે સારું ને એમનેય એક બેડું પકડાઈ દેવાનું!}} | ||
{{ps | યુવકઃ| આપડેય ગામમાં જવાનું છે કે અહીં કૂવેથી જ પાછા જવાનું છે! | {{ps | યુવકઃ| આપડેય ગામમાં જવાનું છે કે અહીં કૂવેથી જ પાછા જવાનું છે!}} | ||
{{ps |લખીઃ | ના. ના. અમાર ગામડાંમાં તમાર શે’ર જેવું ના હોય કે ઉંબરે આવેલાનેય અંદર આવવાનું ન કહીએ. | {{ps |લખીઃ | ના. ના. અમાર ગામડાંમાં તમાર શે’ર જેવું ના હોય કે ઉંબરે આવેલાનેય અંદર આવવાનું ન કહીએ.}} | ||
{{ps | જીવીઃ| અમાર ગામમાં પાણી નથી, પણ હૈયે ભીનાશ છે. રોટલે લૂખા નથી. | {{ps | જીવીઃ| અમાર ગામમાં પાણી નથી, પણ હૈયે ભીનાશ છે. રોટલે લૂખા નથી.}} | ||
{{ps | યુવકઃ| હા. મા હા. અમે ક્યાં એવું કીધું… લે ચાલ તો પછી ગામમાં જઈએ. | {{ps | યુવકઃ| હા. મા હા. અમે ક્યાં એવું કીધું… લે ચાલ તો પછી ગામમાં જઈએ.}} | ||
{{ps | નીતાઃ| તમે તો ચાલતા જવાના ને. | {{ps | નીતાઃ| તમે તો ચાલતા જવાના ને.}} | ||
{{ps | જીવીઃ| ના. હેલિકોપ્ટર આવશે ને. (હસીને ચાલે) | {{ps | જીવીઃ| ના. હેલિકોપ્ટર આવશે ને. (હસીને ચાલે)}} | ||
{{ps | નીતાઃ| તમે પહોંચો, અમે આવીએ રોડે… રોડે… | {{ps | નીતાઃ| તમે પહોંચો, અમે આવીએ રોડે… રોડે…}} | ||
દૃશ્ય ૪ | <center>'''દૃશ્ય ૪'''</center> | ||
(ઘરમાં ખુરશીમાં નીતા વિચારમગ્ન બેઠી છે. નિસર્ગ પ્રવેશે છે.) | (ઘરમાં ખુરશીમાં નીતા વિચારમગ્ન બેઠી છે. નિસર્ગ પ્રવેશે છે.) | ||
{{ps | નિસર્ગઃ | શેના વિચારમાં બેઠી છે? ઊંઘ નથી આવતી? | {{ps | નિસર્ગઃ | શેના વિચારમાં બેઠી છે? ઊંઘ નથી આવતી?}} | ||
{{ps | નીતાઃ| મારી તો ઊંઘ જ ઊડી ગઈ છે. | {{ps | નીતાઃ| મારી તો ઊંઘ જ ઊડી ગઈ છે.}} | ||
{{ps | નિસર્ગઃ | એ તો હું બે દિવસથી જોઉં છું. ભરતપુરથી પાછાં ફર્યાં ત્યારથી તું કાંઈક ખોવાયેલી તો લાગે જ છે. | {{ps | નિસર્ગઃ | એ તો હું બે દિવસથી જોઉં છું. ભરતપુરથી પાછાં ફર્યાં ત્યારથી તું કાંઈક ખોવાયેલી તો લાગે જ છે.}} | ||
{{ps | નીતાઃ| હું ખોવાઈ છું એ સૂકાભઠ ખેતરોનાં ગામડાંમાં. એ કૂવેથી પાણી ભરી જતી પનિયારીની વેદના પીડે છે મને. બાર-બાર ગાઉ… ઓછું નહીં નિસર્ગ… બાર-બાર ગાઉ ચાલીને પાણી ભરવા જવું પડે. કેડમાં છોકરું હોય ને માથે બેડું હોય એ પનિહારીનું ચિત્ર કેટલું સુંદર લાગતું હતું પણ એ કેટલું પીડાકારી છે એની તો આજે ખબર પડી. | {{ps | નીતાઃ| હું ખોવાઈ છું એ સૂકાભઠ ખેતરોનાં ગામડાંમાં. એ કૂવેથી પાણી ભરી જતી પનિયારીની વેદના પીડે છે મને. બાર-બાર ગાઉ… ઓછું નહીં નિસર્ગ… બાર-બાર ગાઉ ચાલીને પાણી ભરવા જવું પડે. કેડમાં છોકરું હોય ને માથે બેડું હોય એ પનિહારીનું ચિત્ર કેટલું સુંદર લાગતું હતું પણ એ કેટલું પીડાકારી છે એની તો આજે ખબર પડી.}} | ||
{{ps | | |||
{{ps | નિસર્ગઃ | હાઉ ફની… સ્ત્રીઓ સ્વપ્નાં પાળતી હોય છે. પણ તું તો ભ્રમણાઓ પાળે છે. | |આઝાદીનાં પચાસ-પચાસ વર્ષ પછી પણ આ દશા ન બદલાતી હોય તો એ સ્વતંત્રતા શા કામની? મારે આ બહેનોને સ્વતંત્ર કરવી છે. આ ગાઉના ગાઉ ચાલવાની, આ બેડાં ઊંચકવાની ગુલામીમાંથી મુક્ત કરવી છે.}} | ||
{{ps | નીતાઃ| મીન્સ વૉટ! | {{ps | નિસર્ગઃ | હાઉ ફની… સ્ત્રીઓ સ્વપ્નાં પાળતી હોય છે. પણ તું તો ભ્રમણાઓ પાળે છે.}} | ||
{{ps | નિસર્ગઃ | સ્વતંત્રતા આપવાથી નથી મળતી. સ્વતંત્રતા મેળવવી પડે છે. | {{ps | નીતાઃ| મીન્સ વૉટ!}} | ||
{{ps | નીતાઃ| એવી ફિલૉસૉફીના દરિયામાં પડ્યા રે’વાની ટેવ મને નથી, હું કામ કરીશ. હું આ ઘટના બદલીશ… જો… (નકશો કાઢે છે.) આ નર્મદા મુખ્ય નહેર અહીં સુધી તો આવે જ છે. હું સરકારને લખીશ કે અહીંથી આ માર્ગે પાઇપલાઇન અહીં સુધી લંબાવી દેવામાં આવે તો આટલાં બધાં ગામોને પીવાનું પાણી મળી શકે. | {{ps | નિસર્ગઃ | સ્વતંત્રતા આપવાથી નથી મળતી. સ્વતંત્રતા મેળવવી પડે છે.}} | ||
{{ps | નિસર્ગઃ | ઇટ્સ વંડરફુલ… પણ તારી આ યોજના સરકાર માનશે! | {{ps | નીતાઃ| એવી ફિલૉસૉફીના દરિયામાં પડ્યા રે’વાની ટેવ મને નથી, હું કામ કરીશ. હું આ ઘટના બદલીશ… જો… (નકશો કાઢે છે.) આ નર્મદા મુખ્ય નહેર અહીં સુધી તો આવે જ છે. હું સરકારને લખીશ કે અહીંથી આ માર્ગે પાઇપલાઇન અહીં સુધી લંબાવી દેવામાં આવે તો આટલાં બધાં ગામોને પીવાનું પાણી મળી શકે.}} | ||
{{ps | નીતાઃ| માનશે જ, કેમ નહીં માને! | {{ps | નિસર્ગઃ | ઇટ્સ વંડરફુલ… પણ તારી આ યોજના સરકાર માનશે!}} | ||
{{ps | નિસર્ગઃ | જો આ થશે તો આ સત્તર તાલુકામાં ઘેર ઘેર પાણી. સ્વતંત્રતાની ગતિ તારા જેટલી ઝડપી નથી, પણ મક્કમતા તારી જેવી જ છે. | {{ps | નીતાઃ| માનશે જ, કેમ નહીં માને!}} | ||
{{ps | નીતાઃ| મસ્કા ના માર. | {{ps | નિસર્ગઃ | જો આ થશે તો આ સત્તર તાલુકામાં ઘેર ઘેર પાણી. સ્વતંત્રતાની ગતિ તારા જેટલી ઝડપી નથી, પણ મક્કમતા તારી જેવી જ છે.}} | ||
દૃશ્ય ૫ | {{ps | નીતાઃ| મસ્કા ના માર.}} | ||
<center>'''દૃશ્ય ૫'''</center> | |||
(ભલો વાજું વગાડે છે. ભલી વાજું લઈ દોડે છે, ભલો પાછળ દોડે છે.) | (ભલો વાજું વગાડે છે. ભલી વાજું લઈ દોડે છે, ભલો પાછળ દોડે છે.) | ||
{{ps | ભલોઃ| એ ભલી લાય… લાય નઈ વગાડું બસ. | {{ps | ભલોઃ| એ ભલી લાય… લાય નઈ વગાડું બસ.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| ના. ના. આજે તો ઈને કૂવે જ નાખું. મૂઉં… મૂઢે મંડાય છે તે હટતું જ નથી. મારી શોક્ય છે શોક્ય. આ તો આખો દા’ડો હોઠ ઉપર ને હોઠ ઉપર જ ચોટ્યું રે’છે. | {{ps | ભલીઃ| ના. ના. આજે તો ઈને કૂવે જ નાખું. મૂઉં… મૂઢે મંડાય છે તે હટતું જ નથી. મારી શોક્ય છે શોક્ય. આ તો આખો દા’ડો હોઠ ઉપર ને હોઠ ઉપર જ ચોટ્યું રે’છે.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| તે તુંય રે ને… તન ઈ ના પાડે સે. | {{ps | ભલોઃ| તે તુંય રે ને… તન ઈ ના પાડે સે.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| મેર મૂઆ, તન ત એવા જ વિચાર આવે છે ને, પિક્ચરો જોઈ જોઈ ન બગડી ગ્યો સ મૂઓ. | {{ps | ભલીઃ| મેર મૂઆ, તન ત એવા જ વિચાર આવે છે ને, પિક્ચરો જોઈ જોઈ ન બગડી ગ્યો સ મૂઓ.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| લાવ રે’વા દે. | {{ps | ભલોઃ| લાવ રે’વા દે.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| ના, આજ તો ઈન કૂવે જ નાખું સું. | {{ps | ભલીઃ| ના, આજ તો ઈન કૂવે જ નાખું સું.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| રે’વા દે હો. ભલી… જો ભૂલમાંય પડ્યું તેને તો કાયમ માટે નઈ બોલું! | {{ps | ભલોઃ| રે’વા દે હો. ભલી… જો ભૂલમાંય પડ્યું તેને તો કાયમ માટે નઈ બોલું!}} | ||
{{ps | ભલીઃ| તે ના બોલીસ ને આમેય ક્યાં બોલસ તું! હું લાજશરમ મૂકી ન ખરા બપોરે તને મળવા આવું સું અને તું આ પપુડું વગાડ્યા કરસ. હું હોઉં ત્યારેય મારી જોડ નથી બોલતો તો હું ન હોઉં ત્યારે મન યાદ કરતો હોઈસ કે નઈ ઈન સી ખબર? | {{ps | ભલીઃ| તે ના બોલીસ ને આમેય ક્યાં બોલસ તું! હું લાજશરમ મૂકી ન ખરા બપોરે તને મળવા આવું સું અને તું આ પપુડું વગાડ્યા કરસ. હું હોઉં ત્યારેય મારી જોડ નથી બોલતો તો હું ન હોઉં ત્યારે મન યાદ કરતો હોઈસ કે નઈ ઈન સી ખબર?}} | ||
{{ps | ભલોઃ| તને યાદ કરું સું એટલે તો આ વાજામાં સૂર વહેતા મેલું સું, જેમ કનૈયો વાંસળીમાં વહેતો મૂકતો’તો. | {{ps | ભલોઃ| તને યાદ કરું સું એટલે તો આ વાજામાં સૂર વહેતા મેલું સું, જેમ કનૈયો વાંસળીમાં વહેતો મૂકતો’તો.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| રાખ… રાખ… હવે. | {{ps | ભલીઃ| રાખ… રાખ… હવે.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| તી રાખું જ સું ને… તારી યાદ હૈયે જડી રાખું સું. | {{ps | ભલોઃ| તી રાખું જ સું ને… તારી યાદ હૈયે જડી રાખું સું.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| સાચું બોલ સ! | {{ps | ભલીઃ| સાચું બોલ સ!}} | ||
{{ps | ભલોઃ| ના તાણ ખોટું બોલ સ! | {{ps | ભલોઃ| ના તાણ ખોટું બોલ સ!}} | ||
{{ps | ભલીઃ| હેં ભલા, તન મારા વિચાર અવ સ? | {{ps | ભલીઃ| હેં ભલા, તન મારા વિચાર અવ સ?}} | ||
{{ps | ભલોઃ| હજુ કાલે જ હું વિચારતો તો… | {{ps | ભલોઃ| હજુ કાલે જ હું વિચારતો તો…}} | ||
{{ps | ભલીઃ| શું વિચારતો’તો? | {{ps | ભલીઃ| શું વિચારતો’તો?}} | ||
{{ps | ભલોઃ| વિચારતો’તો શું, સપનું જોતો’તો સપનું. | {{ps | ભલોઃ| વિચારતો’તો શું, સપનું જોતો’તો સપનું.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| સપનું? | {{ps | ભલીઃ| સપનું?}} | ||
{{ps | ભલોઃ| જબ્બર સપનું! | {{ps | ભલોઃ| જબ્બર સપનું!}} | ||
{{ps | ભલીઃ| જબ્બર? | {{ps | ભલીઃ| જબ્બર?}} | ||
{{ps | ભલોઃ| જબ્બર નઈ… જબ્બર નઈ. ખતરનાક સપનું જોતો’તો. | {{ps | ભલોઃ| જબ્બર નઈ… જબ્બર નઈ. ખતરનાક સપનું જોતો’તો.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| ખતરનાક? | {{ps | ભલીઃ| ખતરનાક?}} | ||
{{ps | ભલોઃ| હાસ્તો, તું જે સપનામાં આવે ઈ સપનું તો ખતરનાક જ હોય ને. | {{ps | ભલોઃ| હાસ્તો, તું જે સપનામાં આવે ઈ સપનું તો ખતરનાક જ હોય ને.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| મેર મારા રોયા… હું એવી ડરામણી છું… જા નહીં સાંભળવી તારી વાતો. | {{ps | ભલીઃ| મેર મારા રોયા… હું એવી ડરામણી છું… જા નહીં સાંભળવી તારી વાતો.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| એ ભલી, આમ કાં રિહાય. આ તો જરી ગમ્મત. સાંભળ, હું વિચારતો’તો કે મી આ કૂવા પાસે જમીન ખરીદી. | {{ps | ભલોઃ| એ ભલી, આમ કાં રિહાય. આ તો જરી ગમ્મત. સાંભળ, હું વિચારતો’તો કે મી આ કૂવા પાસે જમીન ખરીદી.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| અહીં! | {{ps | ભલીઃ| અહીં!}} | ||
{{ps | ભલોઃ| હા, માનને. આ બાજુ અહીં જમીન લીધી. સરસ નાનું ખોરડું બાંધ્યું. આગળ ઈન મોટો ચોક ને ચોકમાં ચાર ચાર તારા જેવી ભેસું! | {{ps | ભલોઃ| હા, માનને. આ બાજુ અહીં જમીન લીધી. સરસ નાનું ખોરડું બાંધ્યું. આગળ ઈન મોટો ચોક ને ચોકમાં ચાર ચાર તારા જેવી ભેસું!}} | ||
{{ps | ભલીઃ| ચાર ચાર ભેસું! | {{ps | ભલીઃ| ચાર ચાર ભેસું!}} | ||
{{ps | ભલોઃ| હા. તારા જેવી… એય ન સાંજનો ટેમ હોય ન તું કૂવેથી પાણી ભરી લાવે. છોકરા આખા દા’ડાના ધૂળિયા થયા હોય ઈન તું નવરાવે… પછી તું રોટલા કરવા બેસે. આંગણાના ઢોલિયામાં હું બેઠો છું. તું મને હુક્કો ભરી આલ સ. ન ઈ હું ગગડાવું છું. | {{ps | ભલોઃ| હા. તારા જેવી… એય ન સાંજનો ટેમ હોય ન તું કૂવેથી પાણી ભરી લાવે. છોકરા આખા દા’ડાના ધૂળિયા થયા હોય ઈન તું નવરાવે… પછી તું રોટલા કરવા બેસે. આંગણાના ઢોલિયામાં હું બેઠો છું. તું મને હુક્કો ભરી આલ સ. ન ઈ હું ગગડાવું છું.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| આહાહા… જો તો મારો સ્વાર્થી… હું પાણી ભરું… રોટલા ઘડું એના સોકરા નવરાઉં અને પોતે ભાયડા બેઠાં-બેઠાં હુક્કા ગગડાવે. એય પાછા મારે ભરવાના… જા… જા… નવરા આ જરાક હસીને વાત કરી એમાં તો ગુલામડી માની બેઠો મૂઓ… હેડ હેડ હું તારા વૈતરાં કુટવા નવરી નથી. ઈ માટે બીજી ગોતી લેજે. | {{ps | ભલીઃ| આહાહા… જો તો મારો સ્વાર્થી… હું પાણી ભરું… રોટલા ઘડું એના સોકરા નવરાઉં અને પોતે ભાયડા બેઠાં-બેઠાં હુક્કા ગગડાવે. એય પાછા મારે ભરવાના… જા… જા… નવરા આ જરાક હસીને વાત કરી એમાં તો ગુલામડી માની બેઠો મૂઓ… હેડ હેડ હું તારા વૈતરાં કુટવા નવરી નથી. ઈ માટે બીજી ગોતી લેજે.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| એ ભલી… એ ભલી… તું આમ અકળા નઈ… રોટલા ઘડવા ચૂલા ફૂંકવા… પાણી ભરવા… છોકરા રાખવા તન નથી ગમતાને તો ઈમ બોલને… આપણે ઈના માટે બીજી રાખી લઈશું. તું તમતાર માર જોડ ઢોલિયામાં બેસી ન વાજું વગાડજે બસ. | {{ps | ભલોઃ| એ ભલી… એ ભલી… તું આમ અકળા નઈ… રોટલા ઘડવા ચૂલા ફૂંકવા… પાણી ભરવા… છોકરા રાખવા તન નથી ગમતાને તો ઈમ બોલને… આપણે ઈના માટે બીજી રાખી લઈશું. તું તમતાર માર જોડ ઢોલિયામાં બેસી ન વાજું વગાડજે બસ.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| એટલે! તું મારા માથે શોક્ય રાખીશ… હાય હાય મૂઆ તારું નખ્ખોદ જાય. ને ધણિયાતા. તારા પગ લપસે તું હવાડામાં પડે… તને ગાય ગોથું મારે. | {{ps | ભલીઃ| એટલે! તું મારા માથે શોક્ય રાખીશ… હાય હાય મૂઆ તારું નખ્ખોદ જાય. ને ધણિયાતા. તારા પગ લપસે તું હવાડામાં પડે… તને ગાય ગોથું મારે.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| તોય ચાકરી તો તારે જ કરવી પડશે ને! અલ્યા અવાજ શેનો આવે છે. (દીકરી વળાવવાના ગીતનો અવાજ) | {{ps | ભલોઃ| તોય ચાકરી તો તારે જ કરવી પડશે ને! અલ્યા અવાજ શેનો આવે છે. (દીકરી વળાવવાના ગીતનો અવાજ)}} | ||
{{ps | ભલીઃ| અલ્યા આ તો મુખી કાકાની લખીને વળાવવાનો ટેમ થયો સે. | {{ps | ભલીઃ| અલ્યા આ તો મુખી કાકાની લખીને વળાવવાનો ટેમ થયો સે.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| લાગે સે ઈ બધા આ તરફ જ આવ સ. | {{ps | ભલોઃ| લાગે સે ઈ બધા આ તરફ જ આવ સ.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| જટ સંતા.. જટ સંતા. આ તો આખું ગામ વળાવવા આવતું લાગે સે… આપણને આમ વાતું કરતાં જોઈ જશેને તો ઢાંઢા ભાગી નાખશે. | {{ps | ભલીઃ| જટ સંતા.. જટ સંતા. આ તો આખું ગામ વળાવવા આવતું લાગે સે… આપણને આમ વાતું કરતાં જોઈ જશેને તો ઢાંઢા ભાગી નાખશે.}} | ||
(બંને દોડીને સંતાશે. ગામવાળાં દીકરી વળાવવાનું ગીત ગાતાં ગાતાં આવશે. કૂવો પૂજી દીકરી વળાવી સૌ પાછાં જશે.) | (બંને દોડીને સંતાશે. ગામવાળાં દીકરી વળાવવાનું ગીત ગાતાં ગાતાં આવશે. કૂવો પૂજી દીકરી વળાવી સૌ પાછાં જશે.) | ||
{{ps | ભલીઃ| ભલા, આ ગામની બધી છોડીઓન વળામણાં થઈ ગયાં, હવે તું મને ક્યારે લઈ જાસ? | {{ps | ભલીઃ| ભલા, આ ગામની બધી છોડીઓન વળામણાં થઈ ગયાં, હવે તું મને ક્યારે લઈ જાસ?}} | ||
{{ps | ભલોઃ| બસ, આ બાજરો બજારે પુંગે એટલી વાર. | {{ps | ભલોઃ| બસ, આ બાજરો બજારે પુંગે એટલી વાર.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| જો…જો હો, હવ આપણા મળવાના દા’ડા પૂરા થયા સ. | {{ps | ભલીઃ| જો…જો હો, હવ આપણા મળવાના દા’ડા પૂરા થયા સ.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| કેમ? | {{ps | ભલોઃ| કેમ?}} | ||
{{ps | ભલીઃ| કે’સે ગામમાં એક-બે દા’ડામાં નળમાં પાણી આવવાનાં સ. | {{ps | ભલીઃ| કે’સે ગામમાં એક-બે દા’ડામાં નળમાં પાણી આવવાનાં સ.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| તો તો પછી તમાર કૂવે આવવાનું બંધ… કેમ? | {{ps | ભલોઃ| તો તો પછી તમાર કૂવે આવવાનું બંધ… કેમ?}} | ||
{{ps | ભલીઃ| હાસ્તો… એટલે જ સ્તો કહું છું કે હવે કૂવે પાણી ભરવા આવવાનું નથી, પણ આ માગશર પે’લા તું મને નઈ લઈ જાય તો માર કૂવો પૂરવા આવવાનું છે. | {{ps | ભલીઃ| હાસ્તો… એટલે જ સ્તો કહું છું કે હવે કૂવે પાણી ભરવા આવવાનું નથી, પણ આ માગશર પે’લા તું મને નઈ લઈ જાય તો માર કૂવો પૂરવા આવવાનું છે.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| ના… ના… તું કૂવામાં પડે ઈ પે’લા હું નો પડું. | {{ps | ભલોઃ| ના… ના… તું કૂવામાં પડે ઈ પે’લા હું નો પડું.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| તે તું કાંઈ મારા માટે ઓછો પડવાનો છે. અંદર નરી છોડિયો પડી સે ને એટલે પડવાનો સે. | {{ps | ભલીઃ| તે તું કાંઈ મારા માટે ઓછો પડવાનો છે. અંદર નરી છોડિયો પડી સે ને એટલે પડવાનો સે.}} | ||
દૃશ્ય ૫-એ | <center>'''દૃશ્ય ૫-એ'''</center> | ||
(નીતા ડાયરી લખે છે.) | (નીતા ડાયરી લખે છે.) | ||
મારા વિચારને અમે ઉચ્ચ કક્ષાએ સમજાવવામાં સફળ થયા. નજીકમાંથી નોટી નહેર પસાર થતી ન હતી. એક આખો પથરાળ વિસ્તાર પાઇપલાઇનના કામમાં પણ વિઘ્ન નાખતો હતો. ખેતી માટે જરૂરી પાણીનો જથ્થો મળવો તો અશક્ય હતો, પણ મેં શોધેલા રસ્તે પાઇપલાઇન દ્વારા માત્ર પીવા જેટલું પાણી ગામોને બે વાર આપી શકાય તે વાત મંત્રીશ્રીએ પણ સ્વીકારી. પાણી પહોંચતું કરવા તંત્રને કોઈ વાંધો કે વિરોધ ન હતો, પણ તેમને રસ્તો સૂઝતો ન હતો. જે અમે બતાવ્યા. નિસર્ગનું પરફેક્ટ પેપરવર્ક… મુખીની ઓળખાણ અને મારો વિશ્વાસ જીત્યા. અમારી યોજના સફળ થઈ. | મારા વિચારને અમે ઉચ્ચ કક્ષાએ સમજાવવામાં સફળ થયા. નજીકમાંથી નોટી નહેર પસાર થતી ન હતી. એક આખો પથરાળ વિસ્તાર પાઇપલાઇનના કામમાં પણ વિઘ્ન નાખતો હતો. ખેતી માટે જરૂરી પાણીનો જથ્થો મળવો તો અશક્ય હતો, પણ મેં શોધેલા રસ્તે પાઇપલાઇન દ્વારા માત્ર પીવા જેટલું પાણી ગામોને બે વાર આપી શકાય તે વાત મંત્રીશ્રીએ પણ સ્વીકારી. પાણી પહોંચતું કરવા તંત્રને કોઈ વાંધો કે વિરોધ ન હતો, પણ તેમને રસ્તો સૂઝતો ન હતો. જે અમે બતાવ્યા. નિસર્ગનું પરફેક્ટ પેપરવર્ક… મુખીની ઓળખાણ અને મારો વિશ્વાસ જીત્યા. અમારી યોજના સફળ થઈ. | ||
દૃશ્ય ૬ | <center>'''દૃશ્ય ૬'''</center> | ||
(ભલો ગીતો ગાતો આવે.) | (ભલો ગીતો ગાતો આવે.) | ||
{{ps | યુવકઃ| કાં ભલાજી… આ ઉદાસીનાં ગાણાં ગાતાં ક્યાં આવો. | {{ps | યુવકઃ| કાં ભલાજી… આ ઉદાસીનાં ગાણાં ગાતાં ક્યાં આવો.}} | ||
{{ps | ભલાજીઃ| શું કરું ભૈ… અમે રહ્યા વનવગડાના માણસ… | {{ps | ભલાજીઃ| શું કરું ભૈ… અમે રહ્યા વનવગડાના માણસ…}} | ||
(ભલી બારસાખે ઊભી સાંભળે છે.) | (ભલી બારસાખે ઊભી સાંભળે છે.) | ||
વગડાનો સૂનકાર અને કૂવાની એકલતા અમને ઉદાસી આપે છે તો અમે ઉદાસીનાં જ ગાણાં ગાવાનાં ને. | |||
{{ps | યુવકઃ| હા હા ઈ વાત ખરી. | {{ps | યુવકઃ| હા હા ઈ વાત ખરી.}} | ||
{{ps | ભલાજીઃ| આજે તો કૂવો રડતો’તો મારી પાસે. | {{ps | ભલાજીઃ| આજે તો કૂવો રડતો’તો મારી પાસે.}} | ||
{{ps | યુવકઃ| કૂવો રડતો’તો. | {{ps | યુવકઃ| કૂવો રડતો’તો.}} | ||
{{ps | ભલાજીઃ| હાં કે તમાર ગામવાળા ભારે સ્વાર્થી. બેડાં મૂકી મૂકી મારા થાળાને ઘસી નાખ્યું અને હવે ખબર પૂછવાય નથી આવતા. | {{ps | ભલાજીઃ| હાં કે તમાર ગામવાળા ભારે સ્વાર્થી. બેડાં મૂકી મૂકી મારા થાળાને ઘસી નાખ્યું અને હવે ખબર પૂછવાય નથી આવતા.}} | ||
{{ps | યુવકઃ| આ કૂવો કે’તો તો કે તમારું હૈયું! | {{ps | યુવકઃ| આ કૂવો કે’તો તો કે તમારું હૈયું!}} | ||
{{ps | ભલાજીઃ| અમારું અંતરેય કૂવો જ છે ને! નર્યાં આંસુડાં ભર્યાં છે, પણ કોઈને ક્યાં નવરાશ જ મળે છે ઈ જોવાની… | {{ps | ભલાજીઃ| અમારું અંતરેય કૂવો જ છે ને! નર્યાં આંસુડાં ભર્યાં છે, પણ કોઈને ક્યાં નવરાશ જ મળે છે ઈ જોવાની…}} | ||
(ભલી દોડીને ખાટલામાં પડશે.) | (ભલી દોડીને ખાટલામાં પડશે.) | ||
દૃશ્ય ૭ | <center>'''દૃશ્ય ૭'''</center> | ||
(વહુ ઓટલા પર આવી બેસે) | (વહુ ઓટલા પર આવી બેસે) | ||
{{ps | સાસુઃ| આ સ્થાપનમાં આવીને ક્યાં ગોઠવાયાં. | {{ps | સાસુઃ| આ સ્થાપનમાં આવીને ક્યાં ગોઠવાયાં.}} | ||
{{ps |વહુઃ| હાલ તો કામ પતાવીને આવી. | {{ps |વહુઃ| હાલ તો કામ પતાવીને આવી.}} | ||
{{ps | સાસુઃ| કચરા વાળી નાખ્યા. | {{ps | સાસુઃ| કચરા વાળી નાખ્યા.}} | ||
{{ps |વહુઃ| વાળું છું… જરી બેસવા તો દો. | {{ps |વહુઃ| વાળું છું… જરી બેસવા તો દો.}} | ||
{{ps | સાસુઃ| આહાહા. શું મોટા ખેતર ખેડીને થાકી ગ્યાં છે તે થાક ખાવા બેઠાં. કહું છું હવે તો કૂવે પાણી ભરવાય નથી જવાનું તો પછી થાક શેના લાગે છે. | {{ps | સાસુઃ| આહાહા. શું મોટા ખેતર ખેડીને થાકી ગ્યાં છે તે થાક ખાવા બેઠાં. કહું છું હવે તો કૂવે પાણી ભરવાય નથી જવાનું તો પછી થાક શેના લાગે છે.}} | ||
{{ps |વહુઃ| કૂવે જવાનું હોત તો સારું જ હતું ને. નઈ જવાનો જ થાક લાગે છે. | {{ps |વહુઃ| કૂવે જવાનું હોત તો સારું જ હતું ને. નઈ જવાનો જ થાક લાગે છે.}} | ||
(પાણીનો નળ ચાલુ થયા ત્યાં બધાં બેઠાં છે.) | (પાણીનો નળ ચાલુ થયા ત્યાં બધાં બેઠાં છે.) | ||
{{ps | યુવકઃ| લ્યો. આ પાદરનાં પાણી આંગણામાં પધાર્યાં ખરાં. | {{ps | યુવકઃ| લ્યો. આ પાદરનાં પાણી આંગણામાં પધાર્યાં ખરાં.}} | ||
{{ps |વલીઃ| અઠવાડિયાથી કૂવાનો ધક્કો નથી ખાધો. | {{ps |વલીઃ| અઠવાડિયાથી કૂવાનો ધક્કો નથી ખાધો.}} | ||
{{ps |મુખીઃ| ઈ બધા આ બૂનના પ્રતાપ. | {{ps |મુખીઃ| ઈ બધા આ બૂનના પ્રતાપ.}} | ||
{{ps | ભલોઃ| સાલું આ જગતમાં જે નવું આવે ઈના લાભ બધાં બૈરાંને જ મળે છે! | {{ps | ભલોઃ| સાલું આ જગતમાં જે નવું આવે ઈના લાભ બધાં બૈરાંને જ મળે છે!}} | ||
{{ps |મુખીઃ| ઈ કેમ! | {{ps |મુખીઃ| ઈ કેમ!}} | ||
{{ps | ભલોઃ| જુઓ ને ગેસના ચૂલા આયા તો લાભ કોને? બૈરાંને. કૂકર ને તપેલાં આયાં, લાભ કોને? બૈરાંને. આજે આ નળ આયા તો લાભ કોને? | {{ps | ભલોઃ| જુઓ ને ગેસના ચૂલા આયા તો લાભ કોને? બૈરાંને. કૂકર ને તપેલાં આયાં, લાભ કોને? બૈરાંને. આજે આ નળ આયા તો લાભ કોને?}} | ||
{{ps |બધાઃ |બૈરાંને! | {{ps |બધાઃ |બૈરાંને!}} | ||
{{ps | નિસર્ગઃ | તે સુધારાના લાભ હંમેશાં શોષિત વર્ગને જ મળે છે. તમે રાંધતા હોત તો ગૅસ અને કૂકરના લાભ તમને જ મળત. | {{ps | નિસર્ગઃ | તે સુધારાના લાભ હંમેશાં શોષિત વર્ગને જ મળે છે. તમે રાંધતા હોત તો ગૅસ અને કૂકરના લાભ તમને જ મળત.}} | ||
{{ps | ભલીઃ| આ નળના લાભ તો તને જ મળ્યા છે ને! તારે આટલું કૂવે પાણી ઓછું ખેંચવું પડશે. ગામની છોડિયોને તું પાણી ખેંચી આલતો’તો ઈ હવે નઈ ખેંચા આલવું પડે. | {{ps | ભલીઃ| આ નળના લાભ તો તને જ મળ્યા છે ને! તારે આટલું કૂવે પાણી ઓછું ખેંચવું પડશે. ગામની છોડિયોને તું પાણી ખેંચી આલતો’તો ઈ હવે નઈ ખેંચા આલવું પડે.}} | ||
{{ps |મુખીઃ| લાભ પુરુષને મળ્યા કે અસ્ત્રી ને ઈ મહત્ત્વનું નથી. લાભ આ ગામને મળ્યા ઈ મહત્ત્વનું છે અને સૌથી મહત્ત્વની વાત એ છે કે આ બહેનના પ્રયત્નોને લીધે આ લાભ મળ્યા છે. | {{ps |મુખીઃ| લાભ પુરુષને મળ્યા કે અસ્ત્રી ને ઈ મહત્ત્વનું નથી. લાભ આ ગામને મળ્યા ઈ મહત્ત્વનું છે અને સૌથી મહત્ત્વની વાત એ છે કે આ બહેનના પ્રયત્નોને લીધે આ લાભ મળ્યા છે.}} | ||
{{ps | નીતાઃ| લાભ આપણા સૌના પ્રયત્નથી મળ્યા છે. આ જ પ્રયત્ન આજથી વરસ પહેલાં પણ થઈ શક્યા હોત, પણ ખેર, જ્યારે થયું ત્યારે સારું થયું! | {{ps | નીતાઃ| લાભ આપણા સૌના પ્રયત્નથી મળ્યા છે. આ જ પ્રયત્ન આજથી વરસ પહેલાં પણ થઈ શક્યા હોત, પણ ખેર, જ્યારે થયું ત્યારે સારું થયું!}} | ||
{{ps |મુખીઃ| તમે આ ગામની બહેનોને એક મોટી તકલીફમાંથી છોડાવી. | {{ps |મુખીઃ| તમે આ ગામની બહેનોને એક મોટી તકલીફમાંથી છોડાવી.}} | ||
{{ps | સ્ત્રીઃ| આવતી ચૂંટણીમાં અહીંથી ઊભાં રે’જો અમે તમને જ વોટ આપીશું. | {{ps | સ્ત્રીઃ| આવતી ચૂંટણીમાં અહીંથી ઊભાં રે’જો અમે તમને જ વોટ આપીશું.}} | ||
{{ps | નિસર્ગઃ | ચાલો જઈશું. નહીં તો આ લોકો તને મુખ્યમંત્રી બનાવી દેશે. | {{ps | નિસર્ગઃ | ચાલો જઈશું. નહીં તો આ લોકો તને મુખ્યમંત્રી બનાવી દેશે.}} | ||
{{ps | નીતાઃ| લ્યો આવજો ને બે વૃક્ષ વાવજો, એવું બોર્ડ છે રસ્તામાં. | {{ps | નીતાઃ| લ્યો આવજો ને બે વૃક્ષ વાવજો, એવું બોર્ડ છે રસ્તામાં.}} | ||
(કૂવા પાસે જીવી અને દીકરી ઊભી છે. યુવક–યુવતી પસાર થાય છે.) | (કૂવા પાસે જીવી અને દીકરી ઊભી છે. યુવક–યુવતી પસાર થાય છે.) | ||
{{ps | નીતાઃ| કેમ છો જીવીબા. તમાર ગામમાં પાણી નથી આયું હજુ. | {{ps | નીતાઃ| કેમ છો જીવીબા. તમાર ગામમાં પાણી નથી આયું હજુ.}} | ||
{{ps | જીવીઃ| આયુ સન. કાલથી અમાર ગામમાંય નળમાં પાણી આવશે. તે અસ્ત્રીની જાત થઈ અસ્ત્રીના દરદને સમજ્યું. ભગવાન તને સો વરસની કરે. કેમ અલી. તું કાંઈ નો બોલી. આ બૂનના સારા પરતાપે તારે બેડાં ઊંચકવાં નઈ પડે. ઈન ઓવારણાં લે. | {{ps | જીવીઃ| આયુ સન. કાલથી અમાર ગામમાંય નળમાં પાણી આવશે. તે અસ્ત્રીની જાત થઈ અસ્ત્રીના દરદને સમજ્યું. ભગવાન તને સો વરસની કરે. કેમ અલી. તું કાંઈ નો બોલી. આ બૂનના સારા પરતાપે તારે બેડાં ઊંચકવાં નઈ પડે. ઈન ઓવારણાં લે.}} | ||
{{ps |દીકરીઃ| ઓવારણાં તો અંતરનો ઊમળકો આવે ને તો લેવાય. ઈ ઊમળકો મન નથી આવતો. | {{ps |દીકરીઃ| ઓવારણાં તો અંતરનો ઊમળકો આવે ને તો લેવાય. ઈ ઊમળકો મન નથી આવતો.}} | ||
{{ps | જીવીઃ| લે કેમ. આવા વેણ કાઢસ. | {{ps | જીવીઃ| લે કેમ. આવા વેણ કાઢસ.}} | ||
{{ps |દીકરીઃ| ખોટું ના લગાડતી બૂન. આખું ગામ તારી વાહ વાહ કરે છે. મારી માએ તો તારાં ઓવારણાંય લીધાં. | {{ps |દીકરીઃ| ખોટું ના લગાડતી બૂન. આખું ગામ તારી વાહ વાહ કરે છે. મારી માએ તો તારાં ઓવારણાંય લીધાં.}} | ||
ઈ વાતનું અભિમાન તો તનેય હશે કે તી આ ગામની વહુઓ–દીકરીઓને કૂવે પાણી ભરવા આવવાના દખમાંથી સોડાવી. તી અમારું છોકરા ઊંચકીને બેડાં ઉસકી ન બાર-બાર ગાઉ ચાલવાનું સોડાવ્યું. તી મુક્ત અલાઈ, પણ બૂન, અમારું હિત કરવા કરેલું તારું કામ અમારું અહિત કરી ગ્યું… અમારો થાક ઉતારવા કરેલું તારું કામ અમારા પગની બેડી બની ગ્યું. | |||
પણ ઈમા તારો વાંક નથી. તમે રહ્યાં શે’રનાં, તમે મન ફાવે ત્યાં ફરી હકો. મન ફાવે ઈની હારે ફરી હકો એટલે તમને અમારી ગૂંગળામણની ખબર નો પડે. તમને એમ થ્યું કે બિચારી બેનુંને છેક આ કૂવે પાણી ભરવા આવવું પડે છે, પણ તમને ઈ નો સમજાણું કે આ કૂવો હતો’તો બેનોને ઘરની દીવાલોની બાર નીકળવા મળે છે. સવારથી સાંજ સુધી ચાલતા ગધાવૈતરાંમાંથી કંટાળેલી વહુઓને બે ઘડી આરામનો ઓટલો મળે છે. બાજુના ગામમાં રે’તી દુઃખી માની વાતું હાંભળવાનો બે ઘડી વખત મળે છે. | |||
તમને ઈ નો દેખાયું બોન કારણ કે તમ પારકા પુરુષ હારે ગામડે-ગામડે ફરી હકો છો. અને અમારે ઊભી બજારે સગા ભાઈ સાથે વાત કરવા પણ વિચારવું પડે છે. અહીં ઘરને બારિયું તો સે. પણ બૈરાની જાતને બારી બહાર જોવા માટેના પણ નિયમો છે. આ કૂવો તો અમારા અંધારા ઘર જેવી જિંદગીમાં પડતું સૂરજનું ચાંદરણું હતો. તમે તો ઈ અજવાળુંયે પૂરી દીધું. | |||
આ કૂવે હું મારી માન મળતી ને પેલી ભલી ભલાને. અમારી રહીસહી આશાનો આધાર આ કૂવોય આજથી છૂટી ગ્યો. ક્યો તો આ વાતનાં ઓવારણાં લઉં તમારાં? તમે આ ઘરઆંગણે પાણી લાવીને અમારું કામ ઓછું નથી કર્યું, અમારું કામ બદલી આલ્યું સ…}} | |||
{{ps |યુવતીઃ | કદાચ મારી વાત સાચી છે બહેન! અમાર શે’રના લોકોથી આ જ ભૂલ થાય છે. અમે ગામડાના લોકોની ભાષા નથી સમજી શકતાં તો એમના પ્રશ્નો ક્યાંથી સમજી શકવાનાં. તમને આ વૈતરાંમાંથી મુક્ત કરવાના મારા ખ્યાલમાં હું એ વાત વિચારી જ ન શકી કે તમારા જીવનનો આ કૂવો જ તો આશરો છે. મુખી ખરું જ કેતા’તા નળના લાભ ગામને મળ્યા છે, સ્ત્રીને નહીં. | {{ps |યુવતીઃ | કદાચ મારી વાત સાચી છે બહેન! અમાર શે’રના લોકોથી આ જ ભૂલ થાય છે. અમે ગામડાના લોકોની ભાષા નથી સમજી શકતાં તો એમના પ્રશ્નો ક્યાંથી સમજી શકવાનાં. તમને આ વૈતરાંમાંથી મુક્ત કરવાના મારા ખ્યાલમાં હું એ વાત વિચારી જ ન શકી કે તમારા જીવનનો આ કૂવો જ તો આશરો છે. મુખી ખરું જ કેતા’તા નળના લાભ ગામને મળ્યા છે, સ્ત્રીને નહીં.}} | ||
{{ps | નિસર્ગઃ | ખોટી વાત! આ કૂવો આમનો આશરો નથી, આ કૂવો તો આમનો પલાયનવાદ છે. | {{ps | નિસર્ગઃ | ખોટી વાત! આ કૂવો આમનો આશરો નથી, આ કૂવો તો આમનો પલાયનવાદ છે.}} | ||
ગાઉના ગાઉ ચાલીને પાણી ભરવા આવવાનું બંધ થયું. તડતડતો તડકો હોય કે કડકડતી ઠંડી હવે બેડાં નહીં ઊંચકવાં પડે એ વાતનો આનંદ થવાને બદલે તમને દુઃખ થાય છે, કે અરેરે હવે બેડાં નહીં ઊંચકવાં મળે! | |||
}} | |||
{{ps | | |||
|બેડાં ઊંચકવાં એ તમારી મજબૂરી હતી, તમે તો એને જ ઓળખાણ માની બેઠાં. આ કૂવો સંસ્કૃતિનું પ્રતીક બનવાને બદલે આ નપાણિયા ગામની ગરીબીનું પ્રતીક બની ગયો અને તમે ફરિયાદ કરો છો, પણ યાદ રાખો કે ફરિયાદ કરવાની ટેવ પડી જાય છે એ જીભ હુકમો નથી કરી શકતી. માને મળવું હોય તો બેડાં ઊંચકીને આવવું પડે. આખી રાત જે સપનામાં સંતાયો હોય એને દિવસે કૂવા પાછળ સંતાડવો પડે… ક્યાં સુધી આ કૂવાના સહારે જીવશો. ક્યારેક તો સમાજનો, રૂઢિઓનો સમાનો કરતાં શીખો! (નીતાને) મેં તને નો’તું કીધું કે સ્વતંત્રતા આપવાથી નથી મળતી એ તો મેળવવી જ પડે છે. દીવાલોની વચ્ચે કેદ થયેલાને બહાર કાઢી શકાય, પણ આ લોકો તો ઉંબરાને જ દીવાલ માની બેઠા છે. ઘરમાં આંસુને સહારે જીવવાનું અને બહાર કૂવાના સહારે. ક્યાં સુધી? ક્યાં સુધી? આખા ગામની છોડીઓ પૂરશો ને તોય આ કૂવો નઈ પુરાય. એ પૂરવાનો સાચો રસ્તો તો આ જ છે જે આણે તમને બતાવ્યો છે. તમે ખુલ્લા આકાશ નીચે આવીને ઊભાં રહેવા છતાં કૂવાને બાથ ભરી છે. હાથ ફેલાવો આખું આકાશ તમારું છે. | |||
}} | |||
(ઢોલી ઢોલ લઈને દોડતો પ્રવેશશે. બહેનો રાસ લેશે ‘સ્વતંત્રતા દિવસ ગરબા મહોત્સવ’નું બોર્ડ લાગશે. રાસની રમઝટ સાથે નાટક પૂરું થશે.) | (ઢોલી ઢોલ લઈને દોડતો પ્રવેશશે. બહેનો રાસ લેશે ‘સ્વતંત્રતા દિવસ ગરબા મહોત્સવ’નું બોર્ડ લાગશે. રાસની રમઝટ સાથે નાટક પૂરું થશે.) | ||
(આ રહ્યાં એકાંકી) | {{Right|(આ રહ્યાં એકાંકી)}} | ||
* | * | ||