8,009
edits
નરસિંહથી ન્હાનાલાલ/૧૫: Difference between revisions
no edit summary
No edit summary |
No edit summary |
||
| Line 25: | Line 25: | ||
‘ઉગે છે સુરખી ભરી રવિ મૃદુ હેમંતનો પૂર્વમાં, | ‘ઉગે છે સુરખી ભરી રવિ મૃદુ હેમંતનો પૂર્વમાં, | ||
ભૂરું છે નભ સ્વચ્છ સ્વચ્છ, દિસતી એકે નથી વાદળી.’ | ભૂરું છે નભ સ્વચ્છ સ્વચ્છ, દિસતી એકે નથી વાદળી.’ | ||
(‘ગ્રામ્યમાતા’) | {{Right | (‘ગ્રામ્યમાતા’)}} <br> | ||
‘હવામાં હીરાની ઝગમગ થતી આ રજ ભરી’ | ‘હવામાં હીરાની ઝગમગ થતી આ રજ ભરી’ | ||
(‘ઉત્સુક હૃદય’) | {{Right | (‘ઉત્સુક હૃદય’)}} <br> | ||
‘તારાનાં ઝુમખાં વતી રજનીનો અંધાર દેખાય છે.’ | ‘તારાનાં ઝુમખાં વતી રજનીનો અંધાર દેખાય છે.’ | ||
(‘મહાત્મા મૂલદાસ’) | {{Right |(‘મહાત્મા મૂલદાસ’) }} <br> | ||
‘માશૂકોના ગાલની લાલી મહીં લાલી અને | ‘માશૂકોના ગાલની લાલી મહીં લાલી અને | ||
જ્યાં જ્યાં ચમન જ્યાં જ્યાં ગુલો ત્યાં ત્યાં નિશાની આપની’ | જ્યાં જ્યાં ચમન જ્યાં જ્યાં ગુલો ત્યાં ત્યાં નિશાની આપની’ | ||
| Line 40: | Line 40: | ||
આકાશથી વર્ષાવતા છો દુશ્મનો ખંજર બધા, | આકાશથી વર્ષાવતા છો દુશ્મનો ખંજર બધા, | ||
યાદી બનીને ઢાલ ખેંચાઈ રહી છે આપની! | યાદી બનીને ઢાલ ખેંચાઈ રહી છે આપની! | ||
(‘આપની યાદી’) | {{Right | (‘આપની યાદી’)}} <br> | ||
પ્રકૃતિપ્રેમ જેવો જ એમને પ્રકૃતિમાં જે મનુષ્યેતર પશુ-પંખી-જંતુની જીવસૃષ્ટિ છે એના પ્રત્યેના પ્રેમનો અનુભવ છે : | પ્રકૃતિપ્રેમ જેવો જ એમને પ્રકૃતિમાં જે મનુષ્યેતર પશુ-પંખી-જંતુની જીવસૃષ્ટિ છે એના પ્રત્યેના પ્રેમનો અનુભવ છે : | ||
‘તે પંખીની ઉપર પથરો ફેંકતાં ફેંકી દીધો.’ | ‘તે પંખીની ઉપર પથરો ફેંકતાં ફેંકી દીધો.’ | ||
(‘એક ઘા’) | {{Right |(‘એક ઘા’) }} <br> | ||
‘રે પંખીડાં! સુખથી ચણજો, ગીત વા કાંઈ ગાજો, | ‘રે પંખીડાં! સુખથી ચણજો, ગીત વા કાંઈ ગાજો, | ||
પાસે જેવી ચરતી હતી આ ગાય તેવો જ હું છું.’ | પાસે જેવી ચરતી હતી આ ગાય તેવો જ હું છું.’ | ||
| Line 51: | Line 51: | ||
‘સૌંદર્યો વેડફી દેતાં ના ના સુન્દરતા મળે, | ‘સૌંદર્યો વેડફી દેતાં ના ના સુન્દરતા મળે, | ||
સૌંદર્યો પામતાં પહેલાં સુંદર બનવું પડે.’ | સૌંદર્યો પામતાં પહેલાં સુંદર બનવું પડે.’ | ||
(‘શિકારીને’) | {{Right |(‘શિકારીને’) }} <br> | ||
કરુણ પ્રેમનો અનુભવ એ તો કલાપીના સમગ્ર જીવનના કેન્દ્રમાં છે : | કરુણ પ્રેમનો અનુભવ એ તો કલાપીના સમગ્ર જીવનના કેન્દ્રમાં છે : | ||
‘પેદા થયો છું ઢૂંઢવા તુંને, સનમ! | ‘પેદા થયો છું ઢૂંઢવા તુંને, સનમ! | ||
ઉમ્મર ગુઝારી ઢૂંઢતાં તુંને, સનમ’ | ઉમ્મર ગુઝારી ઢૂંઢતાં તુંને, સનમ’ | ||
(‘સનમની શોધ’) | {{Right |(‘સનમની શોધ’) }} <br> | ||
‘યારી ગુલામી શું કરું ત્હારી ? સનમ! | ‘યારી ગુલામી શું કરું ત્હારી ? સનમ! | ||
ગાલે ચૂમું કે પ્હાનીએ તુંને, સનમ!’ | ગાલે ચૂમું કે પ્હાનીએ તુંને, સનમ!’ | ||
(‘સનમને’) | {{Right |(‘સનમને’) }} <br> | ||
‘હિનાના રંગથી પ્હાની સનમની રંગતો’તો હું, | ‘હિનાના રંગથી પ્હાની સનમની રંગતો’તો હું, | ||
ઝૂકીને બાલમાં તેના ફૂલોને ગૂંથતો’તો હું!’ | ઝૂકીને બાલમાં તેના ફૂલોને ગૂંથતો’તો હું!’ | ||
(‘એક ફેરફાર’) | {{Right |(‘એક ફેરફાર’) }} <br> | ||
‘રાગ ને ત્યાગની વચ્ચે હૈયું એ ઝૂલતું હતું.’ | ‘રાગ ને ત્યાગની વચ્ચે હૈયું એ ઝૂલતું હતું.’ | ||
(‘ભરત’) | {{Right |(‘ભરત’) }} <br> | ||
‘ક્યાંયે હશે જો કો ખુદા તો ઇશ્કનો બંદો હશે!’ | ‘ક્યાંયે હશે જો કો ખુદા તો ઇશ્કનો બંદો હશે!’ | ||
(‘ઇશ્કનો બંદો’) | {{Right |(‘ઇશ્કનો બંદો’) }} <br> | ||
‘પ્રેમને કારણો સાથે સંબંધ કાંઈયે નથી’ | ‘પ્રેમને કારણો સાથે સંબંધ કાંઈયે નથી’ | ||
(‘સારસી’) | {{Right |(‘સારસી’) }} <br> | ||
‘મ્હેં પ્રેમમાં તડફતાં મમ શાંતિ ખોઈ, | ‘મ્હેં પ્રેમમાં તડફતાં મમ શાંતિ ખોઈ, | ||
આનંદની મધુર પાંખ ન ક્યાંય જોઈ.’ | આનંદની મધુર પાંખ ન ક્યાંય જોઈ.’ | ||
(‘જન્મદિવસ’) | {{Right |(‘જન્મદિવસ’) }} <br> | ||
‘સાકી, જે શરાબ મ્હને દીધો દિલદારને દીધો નહીં, | ‘સાકી, જે શરાબ મ્હને દીધો દિલદારને દીધો નહીં, | ||
સાકી, જે નશો મુજને ચડ્યો દિલદારને ય ચડ્યો નહીં.’ | સાકી, જે નશો મુજને ચડ્યો દિલદારને ય ચડ્યો નહીં.’ | ||
(‘સાકીને ઠપકો’) | {{Right |(‘સાકીને ઠપકો’) }} <br> | ||
‘કઠિન બનજો નહીં હૃદય એ જ ઇચ્છું, પ્રભુ!’ | ‘કઠિન બનજો નહીં હૃદય એ જ ઇચ્છું, પ્રભુ!’ | ||
(‘એક ઇચ્છા’) | {{Right |(‘એક ઇચ્છા’) }} <br> | ||
આ ફકીર રાજાને, ‘ગૃહસ્થ સંન્યાસી’ને રાજવીઓના વૈભવ અને વિલાસ પ્રત્યે તિરસ્કાર હતો : | આ ફકીર રાજાને, ‘ગૃહસ્થ સંન્યાસી’ને રાજવીઓના વૈભવ અને વિલાસ પ્રત્યે તિરસ્કાર હતો : | ||
ત્હમારા રાજ્યદ્વારોના ખૂની ભભકા નથી ગમતા, | ત્હમારા રાજ્યદ્વારોના ખૂની ભભકા નથી ગમતા, | ||
મતલબની મુરવ્વત ત્યાં, ખુશામદના ખજાના જ્યાં! | મતલબની મુરવ્વત ત્યાં, ખુશામદના ખજાના જ્યાં! | ||
(‘હમારા રાહ’) | {{Right |(‘હમારા રાહ’) }} <br> | ||
કલાપીને આ વિશ્વની રચનાનો, આ વિશ્વક્રમનો જે અનુભવ થયો હતો તે એમનાં કેટલાંક સૂત્રો અને સુભાષિતો જેવાં કાવ્યોમાં પ્રગટ થાય છે : | કલાપીને આ વિશ્વની રચનાનો, આ વિશ્વક્રમનો જે અનુભવ થયો હતો તે એમનાં કેટલાંક સૂત્રો અને સુભાષિતો જેવાં કાવ્યોમાં પ્રગટ થાય છે : | ||
‘જે પોષતું તે મારતું શું એ નથી ક્રમ કુદરતી ?’ | ‘જે પોષતું તે મારતું શું એ નથી ક્રમ કુદરતી ?’ | ||
(‘એક આગિયાને’) | {{Right |(‘એક આગિયાને’) }} <br> | ||
‘હા! પસ્તાવો – વિપુલ ઝરણું સ્વર્ગથી ઊતર્યું છે, | ‘હા! પસ્તાવો – વિપુલ ઝરણું સ્વર્ગથી ઊતર્યું છે, | ||
પાપી તેમાં ડૂબકી દઈને પુણ્યશાળી બને છે.’ | પાપી તેમાં ડૂબકી દઈને પુણ્યશાળી બને છે.’ | ||
(‘પશ્ચાત્તાપ’) | {{Right |(‘પશ્ચાત્તાપ’) }} <br> | ||
‘વ્હાલી બાબાં! સહન કરવું એય છે એક લ્હાણું! | ‘વ્હાલી બાબાં! સહન કરવું એય છે એક લ્હાણું! | ||
મ્હાણ્યું તેનું સ્મરણ કરવું એય છે એક લ્હાણું!’ | મ્હાણ્યું તેનું સ્મરણ કરવું એય છે એક લ્હાણું!’ | ||
(‘વિધવા બહેન બાબાંને’) | {{Right |(‘વિધવા બહેન બાબાંને’) }} <br> | ||
‘પાસા ફેંકે જનો સર્વે દા દેવો હરિ હાથ છે.’ | ‘પાસા ફેંકે જનો સર્વે દા દેવો હરિ હાથ છે.’ | ||
(‘બિલ્વમંગલ’) | {{Right | (‘બિલ્વમંગલ’)}} <br> | ||
હું જાઉં છું! હું જાઉં છું! ત્યાં આવશો કોઈ નહીં! | હું જાઉં છું! હું જાઉં છું! ત્યાં આવશો કોઈ નહીં! | ||
સો સો દિવાલો બાંધતાં ત્યાં ફાવશે કોઈ નહિ!’ | સો સો દિવાલો બાંધતાં ત્યાં ફાવશે કોઈ નહિ!’ | ||
(‘ત્યાગ’) | {{Right |(‘ત્યાગ’) }} <br> | ||
‘નથી નથી મુજ તત્ત્વો વિશ્વથી મેળ લેતાં, | ‘નથી નથી મુજ તત્ત્વો વિશ્વથી મેળ લેતાં, | ||
હૃદય મમ ઘડાયું અન્ય કો વિશ્વ માટે!’ | હૃદય મમ ઘડાયું અન્ય કો વિશ્વ માટે!’ | ||
(‘વૈરાગ્ય’) | {{Right | (‘વૈરાગ્ય’)}} <br> | ||
</poem> | </poem> | ||
{{Poem2Open}} | {{Poem2Open}} | ||
કલાપી પ્રેમી તરીકે નિષ્ફળ ગયા હતા, રાજવી તરીકે પણ નિષ્ફળ ગયા હતા. કલાપી કવિ તરીકે સંપૂર્ણ સફળ રહ્યા હતા. કલાપીનું જીવન અને કવન એટલે સચ્ચાઈ – નરી સચ્ચાઈ! | કલાપી પ્રેમી તરીકે નિષ્ફળ ગયા હતા, રાજવી તરીકે પણ નિષ્ફળ ગયા હતા. કલાપી કવિ તરીકે સંપૂર્ણ સફળ રહ્યા હતા. કલાપીનું જીવન અને કવન એટલે સચ્ચાઈ – નરી સચ્ચાઈ! | ||
{{Poem2Close}} | {{Poem2Close}} | ||