૮૬મે: Difference between revisions

૮૬મે (view source)

Revision as of 07:57, 9 August 2022

10,670 bytes added , 07:57, 9 August 2022

no edit summary

MeghaBhavsar

18,450

edits

@@ Line 490: / Line 490: @@
 {{સ-મ|૧૮ મે, ૨૦૦૮}} <br>
+</poem>
+== ત્યાશીમે (ચિંતન પરીખ માટે) ==
+<poem>
+‘શતં જીવ શરદ:’–ત્યાશીમા જન્મદિને તમે કહ્યું.
+તમારી શુભેચ્છામાંથી મેં શું ગ્રહ્યું?
+તમે આયુષ્યની અવધ જે આંકી રહ્યા
+એમાંથી સત્તર વર્ષો હવે બાકી રહ્યાં.
+આયુષ્યનું ઋતુચક્ર ત્યાશી વર્ષો કેવું ચાલ્યું?
+ક્રમે ક્રમે ફૂલ્યું-ફાલ્યું":
+શૈશવનું સ્વર્ગ– એ હેમંત,
+મૈત્રીનું માધુર્ય– એ શિશિર,
+પ્રેમનું મિલન– એ વસંત,
+વિરહનું એકાંત– એ ગ્રીષ્મ,
+કવિતાનું પુનશ્ચ– એ વર્ષા,
+આ પાંચે ઋતુના અંતરાલે
+પ્રથમથી જ હતી શરદ,
+લપાતી, છુપાતી, પ્રચ્છન્ન, ગોપન,
+એ આજે હવે પ્રગટ થાય,
+હવેથી મારું મન-હૃદયનું આકાશ
+નિરભ્ર, નિર્લેપ, શુભ્ર, શાન્ત–એ શરદ.
+{{સ-મ|૧૮ મે, ૨૦૦૮}} <br>
+</poem>
+== ચોરાશીમે (શૈલેશ પારેખ માટે) ==
+<poem>
+ઉમાશંકર હતા ત્યારે એમણે વારેવારે
+મને પૂછ્યું હતું, ‘કંઈ લખ્યું છે? લખાશે? તો ક્યારે?"’
+‘ના’ એટલું જ માત્ર મેં એમને કહ્યું હતું,
+ત્રીસેક વર્ષ અમે એ ‘ના’નું દુ:ખ સહ્યું હતું.
+આજે તેઓ હોત... એમને મેં હોંસેહોંસે કહ્યું હોત,
+‘જુઓ, લખાયું છે; લ્યો આ રહ્યું!’ એમણે કેટલા સુખથી એ ગ્રહ્યું હોત!
+તે પછી સાતેક વર્ષ પૂર્વે જન્મદિને શુભેચ્છામાં
+તમે પણ મને પૂછ્યું હતું, ‘શાને આ પ્રલંબ મૌન ધરી રહ્યા?
+એવી કઈ મહેચ્છામાં
+કોઈ ઉચ્ચતર સ્તરની કે કોઈ ઉત્તમની ઉપાસના,
+કોઈ અભૂતપૂર્વની આરાધના
+આમ વર્ષો લગી કરી રહ્યા?
+હવે તમારી એ ઉપાસના–આરાધના પરિપૂર્ણ થજો!
+હવે ફરી એકવાર પૂર્વવત્ કાવ્ય-ગાન હજો!
+અમારું આ સ્વપ્ન, એને સાકાર શું નહિ કરો?
+હવે વધુ મૌન શાને ધરો?’
+આજે તમારી એ શુભેચ્છા હું સ્મરી રહ્યો
+તમારું એ સ્વપ્ન આજે હવે સાકાર હું કરી રહ્યો,
+વચ્ચેનાં વર્ષોમાં મારું એ પ્રલંબ મૌન ફળી રહ્યું,
+મારું હૃદય હવે કવિતાની પ્રતિ પુનશ્ચ ઢળી રહ્યું;
+એથી હવે તમારી શુભેચ્છાને પાત્ર હું મને લહી શકું,
+એથી હવે ‘વધુ મૌન નહિ ધરું,’ એમ તમને હું કહી શકું.
+મારું એ પ્રલંબ મૌન નિષ્ક્રિય ન હતું,
+પ્રત્યક્ષ ભલેને નિષ્ક્રિય હોય, પ્રચ્છન્ન સક્રિય જ હતું.
+મૌનને ક્યાંય ક્યારેય નિષ્ક્રિય માનવું
+એ ભારે મોટી ભૂલ એમ જાણવું.
+મૌનની અકળ ગતિમાં હૃદયના ભાવનું સતત ભ્રમણ
+ને મૌનની રહસ્યમય સ્થિતિમાં મનના વિહારનું સતત ચંક્રમણ.
+શબ્દ મૌનમાંથી જ ઉદ્ગમે
+ને અંતે મૌનમાં શમે.
+કોઈ કોઈ મૌન ઘણું બધુ કહી જાય,
+ક્યારેક તો શબ્દથીય ઘણું વધુ કહી જાય.
+આવું મારું મૌન હવે સદા શબ્દમહીં ભળી જશે,
+આયુષ્યના અંત લગી કાવ્યરૂપે ફળી જશે.
+મૃત્યુ પણ હવે મને મૂંગો નહિ કરી શકે,
+એથી મારું કાવ્ય હવે મૃત્યુનેય હરી શકે.
+{{સ-મ|૧૮ મે, ૨૦૦૮}} <br>
+</poem>
+== પંચાશીમે ==
+<poem>
+હજુ પંદર વર્ષો બાકી છે,
+ભલેને હોય! મારી જિજીવિષા યે ક્યાં થાકી છે?
+જો કર્મ કરવું આપણા હાથમાં હોય,
+જો નિયતિ એમાં આપણા સાથમાં હોય;
+તો દૃષ્ટિ ‘શતં શરદ’ના લક્ષ્ય પર તાકી છે.
+કર્મ વિશે નિયતિ તો મૌન જ રહેશે,
+જો કહેશે તો માત્ર એટલું જ કહેશે":
+‘મેં કર્મમાં જ કર્મના રહસ્યની રેખા આંકી છે.’
+એ કર્મ શું મોહથી થશે? જ્વરથી થશે?
+કે પછી એમાં પ્રજ્ઞા જેવું કંઈક હશે?
+સુવર્ણના પાત્રે કર્મની આ દ્વિધાને ઢાંકી છે.
+એ પાત્રમાં નથી નથી કંઈ પ્રેય નર્યુ,
+એ પાત્રમાં તો છે શ્રેય પણ ભર્યુંભર્યું;
+એ પાત્રને ખોલો, હે સૂર્ય! હવે ક્ષણ પાકી છે.
+{{સ-મ|૧૮ મે, ૨૦૦૮}} <br>
+</poem>
+== છ્યાશીમે ==
+<poem>
+તમારા કિરણોનું તેજ, હે પૂષન્! મારા જીવનમાં ભળી રહ્યું,
+દિનપ્રતિદિન મારાં સૌ કર્મોમાં અદૃશ્યરૂપે એ ફળી રહ્યું.
+એથી સ્તો મૈત્રીમાં
+જગતને નિકટથી જાણી શક્યો,
+ને પ્રેમમાં
+ક્ષણેકમાં જાતને પ્રમાણી શક્યો,
+વળી કવિતામાં
+એ બન્નેને એકસાથે માણી શક્યો.
+હવે તમારા સહસ્ર કિરણોને હરી લેજો!
+તમારું સમગ્ર સ્વરૂપ મારી સમક્ષ ધરી દેજો!
+જેથી જે તમારામાં છે
+તે જ મારામાં છે
+એવા સોઢ્ઢહમ્ના સ:ને હું જોઈ શકું
+ને એ સ:માં મારા અહમ્ને હું ખોઈ શકું.
+{{સ-મ|૧૮ મે, ૨૦૧૨}} <br>
+</poem>
+== કવિ! તમે ક્યાં છો? ==
+<poem>
+કવિ! તમે ક્યાં છો?
+ના, તમે જોડાસાંકોમાં નથી,
+નથી તમે સદર સ્ટ્રીટમાં,
+કે નથી તમે શાંતિનિકેતનમાં,
+ના, તમે પતિસરમાં નથી,
+નથી તમે શાજાદપુરમાં,
+કે નથી તમે શિલાઈદહમાં ય.
+તો ક્હો કવિ! તમે ક્યાં છો?
+જ્યાં પ્રભાતના સોનેરી પ્રકાશમાં
+શિશુઓ ફૂલની જેમ ખૂલતા-ખીલતા હોય,
+જ્યાં કૈંક ચારુલતાઓનાં છાનાં આંસુથી
+એમની સાડીનો પાલવ ભીંજાતો હોય,
+જ્યાં મનુષ્ય ભયશૂન્ય ચિત્તે
+ઉચ્ચ શિરે વિચરતા—વિહરતા હોય,
+‘સબાર પિછે, સબાર નીચે
+સબહારાદેર માઝે’ જ્યાં પરમેશ્વર ધૂળમાં વસતા હોય,
+ને ખેડૂતો ‘જેથાય માટિ ભેંગે કરે છે ચાષા-ચાષ’,
+મજૂરો ‘પાથર ભેંગે કાટછે જેથાય પથ’,
+ને જ્યાં ‘સામ્રાજ્યેર ભગ્નશેષ પરે
+ઓરા કાજ કરે’,
+જ્યાં આકાશ આષાઢના મેઘથી છવાયું હોય,
+જ્યાં પદ્મા શાન્ત ગભીર ગતિથી વહેતી હોય,
+જ્યાં વાયુ ખુલ્લાં ખેતરો વચ્ચે લહેરાતો હોય,
+જ્યાં વર્ષાની સહસ્ર ધારથી ધરાની માટી મ્હોરતી હોય,
+જ્યાં વસંત પણ રુદન કરતી હોય,
+જ્યાં શાન્ત મૂગાં વૃક્ષો એક ચિત્તે ધ્યાન ધરતાં હોય,
+જ્યાં બલાકાની પાંખની ‘હેથા નય અન્ય કોથા’
+વ્યાકુલ વાણીની સાથે સમગ્ર વિશ્વ ઊડતું હોય,
+કવિ! કહો, તમે ત્યાં ત્યાં નથી?
+હા, કવિ! તમે ત્યાં ત્યાં છો.
+હવે નહિ પૂછું, ‘કવિ! તમે ક્યાં છો?’
+શાન્તિનિકેતન
+{{સ-મ|૩ માર્ચ, ૨૦૦૬}} <br>
 </poem>