ચંદ્રહાસ આખ્યાન/કડવું ૧૫: Difference between revisions

કડવું 15 Formatting Completed
No edit summary
(કડવું 15 Formatting Completed)
Line 1: Line 1:
{{SetTitle}}
{{SetTitle}}
{{Heading|કડવું ૧૫|}}
{{Heading|કડવું ૧૫|}}
<poem>
 
{{Color|Blue|[પછેડી ઓઢી એકલા સૂતેલા ચંદ્રહાસને જોવા વિષયા છાના પગલે તેની પાસે પહોંચી પછેડી ખસેડીને ચંદ્રહાસના સુંદર મુખને જોઈને મુગ્ધ થઈ જાય છે. ચંદ્રહાસની સુંદરતાનું વર્ણન કરે છે. ત્યાં જ તે ચંદ્રહાસની કસે બાંધલો પત્ર જુએ છે. ઉત્સુકતાવસ ખોલીને જોતાં આવેલ યુવકને વિષ આપવાની વાતથી ફફડી જાય છે. પોતાની સતર્કતાથી વિષનું વિષયા કરી કાગળ પાછો બાંધી દે છે.]}}
{{Color|Blue|[પછેડી ઓઢી એકલા સૂતેલા ચંદ્રહાસને જોવા વિષયા છાના પગલે તેની પાસે પહોંચી પછેડી ખસેડીને ચંદ્રહાસના સુંદર મુખને જોઈને મુગ્ધ થઈ જાય છે. ચંદ્રહાસની સુંદરતાનું વર્ણન કરે છે. ત્યાં જ તે ચંદ્રહાસની કસે બાંધલો પત્ર જુએ છે. ઉત્સુકતાવસ ખોલીને જોતાં આવેલ યુવકને વિષ આપવાની વાતથી ફફડી જાય છે. પોતાની સતર્કતાથી વિષનું વિષયા કરી કાગળ પાછો બાંધી દે છે.]}}


:::::: '''રાગ : ગોડી'''
{{c|'''રાગ : ગોડી'''}}
વિષયાએ વિમાસી જોયું : ‘એ પુરુષને હું નરખું<ref>નરખું – નીરખું</ref>.
{{block center|<poem>વિષયાએ વિમાસી જોયું : ‘એ પુરુષને હું નરખું<ref>નરખું – નીરખું</ref>.
અન્ય પશુ પક્ષી ને માનવ નથી કોય હ્યાં સરખું.{{space}} ૧
અન્ય પશુ પક્ષી ને માનવ નથી કોય હ્યાં સરખું.{{space}} {{r|}}


રખે ચતુર તુરી કહેતો સ્વામીને, જાગશે તો શું થાશે!
રખે ચતુર તુરી કહેતો સ્વામીને, જાગશે તો શું થાશે!
નિદ્રા-વશથી કેમ ઉઠાડું? પછે શું કહેવાશે? {{space}} ૨
નિદ્રા-વશથી કેમ ઉઠાડું? પછે શું કહેવાશે? {{space}} {{r|}}


હે અશ્વ, તું અતિ અનુપમ, તારું રૂડું વાન,
હે અશ્વ, તું અતિ અનુપમ, તારું રૂડું વાન,
માગી રે લેઉં છું માનિની, રખે કરતો સ્વામીને સાન.{{space}} ૩
માગી રે લેઉં છું માનિની, રખે કરતો સ્વામીને સાન.{{space}} {{r|}}


તારે રત્નજડિત મુખમોરડો, ઉદયાચળ ઊગ્યો ભાણ,
તારે રત્નજડિત મુખમોરડો, ઉદયાચળ ઊગ્યો ભાણ,
પેંગડાં તારાં પરમ મનોહર, રતનજડિત પલાણ.’{{space}} ૪
પેંગડાં તારાં પરમ મનોહર, રતનજડિત પલાણ.’{{space}} {{r|}}


એવું કહેતી ચાલી ચતુરા, ચંચળ નયણે જોય :
એવું કહેતી ચાલી ચતુરા, ચંચળ નયણે જોય :
‘રખે સખી સહિયર આપણી, છિપી રહીને જોય!{{space}} ૫
‘રખે સખી સહિયર આપણી, છિપી રહીને જોય!{{space}} {{r|}}


નેપૂર ઝાંઝર અણવટ વીંછિયા, સોનીએ આભ્રણ ઘડિયાં.
નેપૂર ઝાંઝર અણવટ વીંછિયા, સોનીએ આભ્રણ ઘડિયાં.
પ્રથમ વાજતાં રૂડાં લાગતાં, આજ શત્રુ થઈ નીમડિયાં!’{{space}} ૬
પ્રથમ વાજતાં રૂડાં લાગતાં, આજ શત્રુ થઈ નીમડિયાં!’{{space}} {{r|}}


એવું કહી મન દૃઢ કરી ચાલી, ઝાંઝર ઊંચાં ચઢાવી.
એવું કહી મન દૃઢ કરી ચાલી, ઝાંઝર ઊંચાં ચઢાવી.
મરમે ભરતી ડગ, જેમ જળમાં બગ, એમ શ્યામા સમીપે આવી.{{space}} ૭
મરમે ભરતી ડગ, જેમ જળમાં બગ, એમ શ્યામા સમીપે આવી.{{space}} {{r|}}


ચંદ્રહાસની પાસે અતિઉલ્લાસે હરિવદની હરખે બેઠી.
ચંદ્રહાસની પાસે અતિઉલ્લાસે હરિવદની હરખે બેઠી.
‘મુજ શ્વાસ વાગે સાધુ જોગે,’ તે ચિંતા ચિત્તમાં પેઠી.{{space}} ૮
‘મુજ શ્વાસ વાગે સાધુ જોગે,’ તે ચિંતા ચિત્તમાં પેઠી.{{space}} {{r|}}


‘રખે કો દેખે, સહિયર મુજ પેખે,’ એમ દૃષ્ટિ રાખતી આડી.
‘રખે કો દેખે, સહિયર મુજ પેખે,’ એમ દૃષ્ટિ રાખતી આડી.
પછે પિછોડી પરી કરીને જોયું વદન ઉઘાડી.{{space}} ૯
પછે પિછોડી પરી કરીને જોયું વદન ઉઘાડી.{{space}} {{r|}}


નખ શિખા લગી ચંદ્રહાસને રે જોતી નયણે નરખી.
નખ શિખા લગી ચંદ્રહાસને રે જોતી નયણે નરખી.
હરિભક્તને દેખી હરિવદની હૈડામાં ઘણું હરખી.{{space}} ૧૦
હરિભક્તને દેખી હરિવદની હૈડામાં ઘણું હરખી.{{space}} {{r|૧૦}}


આકાશે અભ્ર અળગું થયે ચંદ્રબિંબ દીસે જેવું,
આકાશે અભ્ર અળગું થયે ચંદ્રબિંબ દીસે જેવું,
ત્યમ પિછોડી પરી કીધે મુખ કુલિંદકુંવરનું તેવું.{{space}} ૧૧
ત્યમ પિછોડી પરી કીધે મુખ કુલિંદકુંવરનું તેવું.{{space}} {{r|૧૧}}


સુંવદનઅંબુજ ઉપર ભ્રુકુટી, ભ્રમર કરે ગુંજાર.
સુંવદનઅંબુજ ઉપર ભ્રુકુટી, ભ્રમર કરે ગુંજાર.
શકે શશિબિંબ પૂંઠે તારા, એવો શોભે મોતીહાર.{{space}} ૧૨
શકે શશિબિંબ પૂંઠે તારા, એવો શોભે મોતીહાર.{{space}} {{r|૧૨}}


શુકચંચા<ref>શુકચંચા – પોપટની ચાંચ</ref> અતિ ઉત્તમ, જાણે અધરબિંબ અલંકૃત.
શુકચંચા<ref>શુકચંચા – પોપટની ચાંચ</ref> અતિ ઉત્તમ, જાણે અધરબિંબ અલંકૃત.
શશી-સવિતા શ્રવણે કુંડળ, દાડમકળી શા દંત!{{space}} ૧૩
શશી-સવિતા શ્રવણે કુંડળ, દાડમકળી શા દંત!{{space}} {{r|૧૩}}


કપોત કંઠ, કર કુંજરના સરખા, હથેલી અંબુજવરણ.
કપોત કંઠ, કર કુંજરના સરખા, હથેલી અંબુજવરણ.
બાંહયે બાજુબંધ બેરખા મુદ્રિકા આદે આભરણ.{{space}} ૧૪
બાંહયે બાજુબંધ બેરખા મુદ્રિકા આદે આભરણ.{{space}} {{r|૧૪}}


વિશાળ હૃદે ને હાર હેમનો, કટિ કેસરી<ref>કેસરી – સિંહ</ref>ના સરખી.
વિશાળ હૃદે ને હાર હેમનો, કટિ કેસરી<ref>કેસરી – સિંહ</ref>ના સરખી.
દેખી રૂપ રંગ તેજ તારુણી, જાણે નાખી પ્રેમની ભૂરકી.{{space}} ૧૫
દેખી રૂપ રંગ તેજ તારુણી, જાણે નાખી પ્રેમની ભૂરકી.{{space}} {{r|૧૫}}


‘ધન્ય માત તાત એનાં દીસે છે, કોણે કીધાં હશે પુન્ય?
‘ધન્ય માત તાત એનાં દીસે છે, કોણે કીધાં હશે પુન્ય?
હિમે હાડ ગાળ્યાં સુખ ટાળ્યાં, તો એહવો હશે તંન.{{space}} ૧૬
હિમે હાડ ગાળ્યાં સુખ ટાળ્યાં, તો એહવો હશે તંન.{{space}} {{r|૧૬}}


જપ તપ વ્રત દેહદમન, એવી તારુણી ઘર-નાર.
જપ તપ વ્રત દેહદમન, એવી તારુણી ઘર-નાર.
તે નારીનું પરમ ભાગ્ય જેને આવો હશે ભરથાર!{{space}} ૧૭
તે નારીનું પરમ ભાગ્ય જેને આવો હશે ભરથાર!{{space}} {{r|૧૭}}


મેં પાપણીએ પુન્ય ન કીધું, તે ક્યાંશો આવો સ્વામી?
મેં પાપણીએ પુન્ય ન કીધું, તે ક્યાંશો આવો સ્વામી?
એમ દુઃખ ધરતી આંસુ ભરતી વિષયા શોકને પામી.{{space}} ૧૮
એમ દુઃખ ધરતી આંસુ ભરતી વિષયા શોકને પામી.{{space}} {{r|૧૮}}


એવે એક કભાયની કસે કાગળ બંધન દીઠો;
એવે એક કભાયની કસે કાગળ બંધન દીઠો;
જોવા કારણ યૌવનાએ તતક્ષણ છોડી લીધો.{{space}} ૧૯
જોવા કારણ યૌવનાએ તતક્ષણ છોડી લીધો.{{space}} {{r|૧૯}}


સરનામું અક્ષર તાતના દેખી શ્યામા મહાસુખ પામી :
સરનામું અક્ષર તાતના દેખી શ્યામા મહાસુખ પામી :
‘શકે પત્ર લખી મોકલ્યો પિતાએ મુજ સ્વામી :{{space}} ૨૦
‘શકે પત્ર લખી મોકલ્યો પિતાએ મુજ સ્વામી :{{space}} {{r|૨૦}}


સ્વસ્તિ શ્રીકૌંતલપુર સ્થાન, મદન કુંવર બળવંત.
સ્વસ્તિ શ્રીકૌંતલપુર સ્થાન, મદન કુંવર બળવંત.
અહીં ચંદ્રહાસને મોકલ્યો છે, તે પત્ર લેજો, ગુણવંત.{{space}} ૨૧
અહીં ચંદ્રહાસને મોકલ્યો છે, તે પત્ર લેજો, ગુણવંત.{{space}} {{r|૨૧}}


રૂપ ન જોશો, રંગ ન જોશો, ન પૂછશો ઘરસૂત્ર;
રૂપ ન જોશો, રંગ ન જોશો, ન પૂછશો ઘરસૂત્ર;
મુહૂર્ત ઘટિ કોને ન પૂછશો, એને વિષ દેજોની, પુત્ર.’{{space}} ૨૨
મુહૂર્ત ઘટિ કોને ન પૂછશો, એને વિષ દેજોની, પુત્ર.’{{space}} {{r|૨૨}}


વાંચી પત્ર ને વિષયા બોલી : ‘ત્રાહે ત્રાહે ત્રિભુવનનાથ;
વાંચી પત્ર ને વિષયા બોલી : ‘ત્રાહે ત્રાહે ત્રિભુવનનાથ;
વિષયાને સાટે વિષ લખાયું, શું કાપ્યા જોઈએ હાથ.{{space}} ૨૩
વિષયાને સાટે વિષ લખાયું, શું કાપ્યા જોઈએ હાથ.{{space}} {{r|૨૩}}
 


પત્ર લેઉં તો પાછો ફરી જાય, પરણ્યા વિના વિઘ્ર થાય;
પત્ર લેઉં તો પાછો ફરી જાય, પરણ્યા વિના વિઘ્ર થાય;
અક્ષર એક વધારું એ માંહે, વિષની કરું વિષયાય.’ {{space}} ૨૪
અક્ષર એક વધારું એ માંહે, વિષની કરું વિષયાય.’ {{space}} {{r|૨૪}}


એક નેત્રનું કાજળ કાઢ્યું, બીજા નેત્રનું નીર;
એક નેત્રનું કાજળ કાઢ્યું, બીજા નેત્રનું નીર;
તરણા વતે લખ્યું તારુણીએ, ધરી હૃદયા મધ્યે ધીર.{{space}} ૨૫
તરણા વતે લખ્યું તારુણીએ, ધરી હૃદયા મધ્યે ધીર.{{space}} {{r|૨૫}}


નારદ કહે : સાંભળ રે અર્જુન, કર્તા હર્તા અવિનાશ;
નારદ કહે : સાંભળ રે અર્જુન, કર્તા હર્તા અવિનાશ;
વિષ ફેડી વિષયા કરી, એમ ઉગાર્યો ચંદ્રહાસ.{{space}} ૨૬
વિષ ફેડી વિષયા કરી, એમ ઉગાર્યો ચંદ્રહાસ.{{space}} {{r|૨૬}}


પત્ર ફરી બાંધ્યું પ્રેમદાએ, જળ ભરતી તે નેણ;
પત્ર ફરી બાંધ્યું પ્રેમદાએ, જળ ભરતી તે નેણ;
ઊઠી અબળા ચાલી ત્યાંથી મુખે કહેતી વેણ :{{space}} ૨૭
ઊઠી અબળા ચાલી ત્યાંથી મુખે કહેતી વેણ :{{space}} {{r|૨૭}}


‘ઘેર જઈને વાટ જોઉં છું ઉતાવળા તમો આવો;
‘ઘેર જઈને વાટ જોઉં છું ઉતાવળા તમો આવો;
મદનભાઈને મળજો, સ્વામી, પત્ર લખ્યું તે લાવો.’{{space}} ૨૮
મદનભાઈને મળજો, સ્વામી, પત્ર લખ્યું તે લાવો.’{{space}} {{r|૨૮}}


:::: '''વલણ'''
{{c|'''વલણ'''}}
‘પત્ર લખ્યું તે લાવો, સ્વામી,’ એમ કહી વિષયા વળી રે,
‘પત્ર લખ્યું તે લાવો, સ્વામી,’ એમ કહી વિષયા વળી રે,
થરથર ધ્રુજે ને કાંઈ ન સૂઝે, સખી સર્વ સામી મળી રે.{{space}} ૨૯
થરથર ધ્રુજે ને કાંઈ ન સૂઝે, સખી સર્વ સામી મળી રે.{{space}} {{r|૨૯}}
</poem>
</poem>}}


<br>
<br>
Line 101: Line 100:
}}
}}
<br>
<br>
<hr>
{{reflist}}
17,546

edits