|
|
| Line 82: |
Line 82: |
| * [[કિન્નરી ૧૯૫૦/મૂંગી મૂરતી|મૂંગી મૂરતી]] | | * [[કિન્નરી ૧૯૫૦/મૂંગી મૂરતી|મૂંગી મૂરતી]] |
| * [[કિન્નરી ૧૯૫૦/રાતદિન|રાતદિન]] | | * [[કિન્નરી ૧૯૫૦/રાતદિન|રાતદિન]] |
|
| |
| }} | | }} |
| | | <br> |
| | | {{HeaderNav2 |
| | | |previous = |
| {{Center block|width=23em|title=<big><big>{{color|red|અર્પણ:}}</big></big>|
| | |next = ‘એકત્ર’નો ગ્રંથગુલાલ |
| {{Poem2Open}} | |
| <center><big>{{color|blue|પિન્ટુભાઈ અને રાજેશભાઈ ને}}</big></center>
| |
| {{Poem2Close}}
| |
| }} | | }} |
|
| |
| == સોણલું ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| મારી પાંપણને પલકારે
| |
| ::: હો રાજ! મેં તો દીઠું’તું સોણલું.
| |
| મારા અંતરને અણસારે
| |
| ::: હો રાજ! મેં તો દીઠું’તું સોણલું.
| |
| ઝીણી ઝબૂકતી વીજલ શી પાંખે,
| |
| આઘેરા આભલાના વાદળ શી ઝાંખે,
| |
| નીંદરમાં પોઢેલી અધખૂલી આંખે,
| |
| ::: હો રાજ! મેં તો દીઠું’તું સોણલું.
| |
| પાંપણને પરદેથી આછેરું પલકે,
| |
| મનનું કો માનવી રે મધમીઠું મલકે,
| |
| મટકું મારું ત્યાં આભ અંધારાં છલકે!
| |
| ::: હો રાજ! મેં તો દીઠું’તું સોણલું.
| |
| સપનોના સોબતી, તું ર્હેજે મનમ્હેલમાં!
| |
| અંતર, તું આંખોમાં આવીને ખેલ માં!
| |
| ઓ સોણલા, તું વેદનાને પાછી તે ઠેલ માં!
| |
| ::::::: હો રાજ! મેં તો દીઠું’તું સોણલું.
| |
| મારા અંતરને અણસારે
| |
| ::::::: હો રાજ! મેં તો દીઠું’તું સોણલું.
| |
| મારી પાંપણને પલકારે
| |
| ::::::: હો રાજ! મેં તો દીઠું’તું સોણલું.
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૩}}<br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ગૂંથી ગૂંથી ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ગૂંથી ગૂંથી ગીતફૂલની માલા,
| |
| કંઠ ધરે છે કોણ અરે સૂરબાલા?
| |
|
| |
| મંદ એણે સૂર ગૂંથ્યો મંદાર,
| |
| પારિજાતક જેવો જાણે ગૂંથ્યો રે ગંધાર;
| |
| ઊગતી જાણે હોય ન ઉષા મેરુની ઓ પાર
| |
| એમ ઝરે છે બોલ રે કાલા કાલા!
| |
|
| |
| સ્વર્ધુનીનો લય લઈ, લૈ તાલ,
| |
| સૂરસુગંધની લહરીઓમાં બાંધ્યો એણે કાલ;
| |
| વસવું જાણે વૈકુંઠને હો વ્રજની રે અંતરાલ
| |
| એમ ધરે છે ગીત રે વ્હાલાં વ્હાલાં!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૦}}<br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
|
| |
| == રે ઓ બુલબુલ-મન ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| :::રે ઓ બુલબુલ-મન!
| |
| મધુર તારા સૂરની સુધા વહી જાને વન વન!
| |
| ::: ફાગણનાં સૌ ફૂલ ઝૂરે
| |
| :::: ને કલિઓને શો શોષ!
| |
| ::: ઉદાસ તારા અલસ ઉરે
| |
| :::: આવડો તોયે રોષ?
| |
| ઝૂરતું નિખિલ નીરવતામાં, ઝૂરતું કોઈ જન!
| |
| ::: ‘બધિર જગ, ન અધીર ગાને,
| |
| :::: સ્વરગે મારાં મૂલ!’
| |
| ::: મનમાં તું જો એમ માને
| |
| :::: તો એટલી તારી ભૂલ!
| |
| અંતે તો આ ધરતીને છે ધરવું સકલ ધન!
| |
| રે ઓ બુલબુલ-મન!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}}<br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == હે બુલબુલ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
|
| |
| ::::હે બુલબુલ!
| |
| ડાળે ડાળે ઝુલાવજે ના તારા ગીતની ઝૂલ!
| |
| ::: પાનખરે પાવક પ્રજળે
| |
| :::: ને વન વન લાગે ઝાળ,
| |
| ::: કુંજ કુંજ શી કજળે
| |
| :::: ને શી રાખ ઊડે સૌ ડાળ!
| |
| સૂરની મંદા ધરતીની આ ધૂળમાં થાશે ડૂલ!
| |
| ::: ભીતર કોલાહલ કોરે
| |
| :::: ને બંધ બ્હારના કાન,
| |
| ::: માટીમાં જે મન મોરે
| |
| :::: તે કરશે અમૃત પાન?
| |
| સ્વર્ગમયી સૂરધારાનાં તે પાર્થિવને શું મૂલ?
| |
| ::: ઊડી જા તું મલયવિહારે
| |
| :::: વસંતને વનદેશ!
| |
| ::: પલ પલ તારો પંથ નિહાળે
| |
| ::: વ્યાકુલ વિહ્વલ વેશ,
| |
| તારું ચિરચુંબન ચાહે, જ્યાં ફાગણનું કો ફૂલ!
| |
| હે બુલબુલ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ગાઈ લે તારું ગાણું ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ગાઈ લે તારું ગાણું!
| |
| શૂન્ય વિજન પથે તારી પૂરવીનો સૂર માણું!
| |
| ::: આજ ધરાના પ્રાણ અધીરા,
| |
| :::: આભ આખું આતુર,
| |
| ::: ઝીલવા તારી સૂરમદિરા
| |
| :::: ઝૂરતું મારું ઉર,
| |
| નીરવતામાં સમસમીને ટટળે સાંજનું ટાણું!
| |
| ::: આજ પછીથી આજની વેળા
| |
| :::: મળવી નથી સ્હેલ,
| |
| ::: ક્ષણ તો ભલે ક્ષણના મેળા,
| |
| :::: વેણ ન પાછું ઠેલ!
| |
| આજની ઘડી, સ્મરણે જડી, જુગના જુગો
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == તને જોઈ વાર વાર ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| તને જોઈ વાર વાર,
| |
| દૂર કોઈ સપનની પાર!
| |
| કોણ છો તું? અણજાણ, ક્યહીં વસે?
| |
| ::: એ તો નહીં જાણું!
| |
| સુણી રહું સ્વપનમાં તું જે હસે,
| |
| ::: એટલું હું જાણું;
| |
| ::: તવ ઘૂંઘટ ન તાણું
| |
| પછી તારે ઉરદ્વાર,
| |
| ક્યાંથી છેડું સૂર, છેડું તાર?
| |
| હુંયે તવ સ્વપનમાં કદી, ક્યારે,
| |
| ::::: કોઈ દિન આવું;
| |
| આજનું આ અણગાયું ગીત ત્યારે
| |
| ::::: નિજ સંગ લાવું,
| |
| ::::: ત્યારે મનભરી ગાવું!
| |
| ત્યારે આંખડીઓ ચાર,
| |
| હશે તોયે એક અણસાર!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૯}} <br>
| |
|
| |
| </poem>
| |
|
| |
|
| |
| == સાંજને સૂરે ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| સાંજને સૂરે,
| |
| અજાણ કોઈના મધુર ઉરે,
| |
| :::: શાને પડે સાદ?
| |
|
| |
| ધરતીની મમતાને છાંડી,
| |
| દૂરને સોણે નજરું માંડી,
| |
| તોય અદીઠી
| |
| કાજળકાળી આંખની મીઠી
| |
| :::: શાને નડે યાદ?
| |
|
| |
| કાલને વ્હાણે સોનલ વેળા,
| |
| આજ તો મેઘલી રાતના મેળા;
| |
| તોય આકાશે,
| |
| મલકી રૂપાવરણે હાસે,
| |
| :::: શાને ચડે ચાંદ?
| |
|
| |
| મન કો મૂંગી વેદના ખોલે,
| |
| સોણલે મારી દુનિયા ડોલે;
| |
| દૂર અદૂરે,
| |
| અજાણ કોઈના મધુર ઉરે,
| |
| :::: શાને પડે સાદ?
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૩}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == મેઘલી રાતે ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| મેઘલી રાતે,
| |
| વિરહની કોઈ વ્યાકુલ વાતે,
| |
| :::: કોણ ઝરે છે ગીત?
| |
| નથી સોણલાં સોનલરંગી,
| |
| મારે મારગ ના કોઈ સંગી;
| |
| તોય અજાણે,
| |
| પૂરવીને સૂર પાગલ પ્રાણે,
| |
| :::: કોણ ધરે છે પ્રીત?
| |
| છલકે આભે અંધારધારા,
| |
| મલકે છે બે નેનના તારા
| |
| પોપચાં ઓઠે;
| |
| હેતભર્યા બે તેજલ હોઠે
| |
| :::: કોણ કરે છે સ્મિત?
| |
| અવર એનું રૂપ ન ન્યાળું,
| |
| સીમ તો સકલ સૂની ભાળું;
| |
| નીરવ રાતે,
| |
| વિરહની કોઈ વ્યાકુલ વાતે,
| |
| :::: કોણ ઝરે છે ગીત?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૩}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
|
| |
| == પાંપણને પારણે ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| કોણ પાંપણને પારણે ઝૂલી જતું?
| |
| કોને તે કારણે મારું ફાગણફૂલ
| |
| :::: કંપીને કાનમાં ડૂલી જતું?
| |
| સપનોને સંગ મારાં નયનોમાં હીંચતું
| |
| :::: કોનું તે હૈયું હેલાય?
| |
| પ્રીતે લચેલ મારાં પોપચાંને મીંચતું
| |
| :::: કોનું તે આંસુ રેલાય?
| |
| આવે ને જાય તોય હૈયાનું હેત
| |
| :::: કોણ મારે તે બારણે ભૂલી જતું?
| |
| પાછલી તે રાતમાં પોઢું ત્યાં પ્રીતની
| |
| :::: જાગે શી ઝીણી ઝકોર?
| |
| કાનનાં કમાડપે કોનાં તે ગીતની
| |
| :::: વાગે રે આછી ટકોર?
| |
| હૈયાની બાવરીને હાથે એ બંધ દ્વાર
| |
| :::: કોને ઓવારણે ખૂલી જતું?
| |
| કોણ પાંપણને પારણે ઝૂલી જતું?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ઉરનાં દ્વાર ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| મારાં ઊઘડ્યાં ઉરનાં દ્વાર!
| |
| મહીં મળ્યો માનવનો મેળો, હું જ રહ્યો રે બ્હાર!
| |
| :::: લખ આવે, લખ જાય,
| |
| ::::: થાય શી ભીડમાં ઠેલંઠેલ!
| |
| :::: નવ ‘આવ’ મને ક્હેવાય,
| |
| ::::: અવરને રસની રેલંછેલ
| |
| ખાલી ખોબે બ્હાર ઊભો છું, અંદર રસની ધાર!
| |
| :::: જગને દીધું ઠામ,
| |
| ::::: અરે, ત્યાં મારો તે શો ભાર?
| |
| :::: આ તે કેવો ડામ?
| |
| ::::: દીધો તેં પોતાને જાકાર!
| |
| હળવે પૂછું : હૈયા, તારો હું જ ન પામું પાર?
| |
| મારાં ઊઘડ્યાં ઉરનાં દ્વાર!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૯}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == મનમાં ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| કોણ રે મારા મનમાં આવી ર્હેતું,
| |
| બ્હારથી એના સૂરનો બાંધી સેતુ?
| |
| જાણું ના તોયે કોઈની આશે
| |
| ::: મીટ માંડી મેં નીરવતાને આરે,
| |
| કોણે રે ત્યાં મિલનપ્યાસે
| |
| ::: ગીત ગાયું આ શૂન્ય સાગરપારે?
| |
| અબૂઝ મારું અંતર આવરી લેતું,
| |
| કોણ રે આવી અકળ કથા ક્હેતું?
| |
| ભીતર આજ તો સભર ભર્યું,
| |
| ::: અંતરઆસન આજ નથી રે ખાલી;
| |
| ભાલ સોહાગનું તિલક ધર્યું,
| |
| ::: અધરે ધરી મિલાપની રે લાલી!
| |
| સંગીત જેનું સારાયે વિશ્વમાં વ્હેતું,
| |
| એની વેદના મારું મન હસીને સ્હેતું!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == કોઈ બ્હાને ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| કોઈ બ્હાને
| |
| ::: હવે મારું મન નહીં માને!
| |
| હવે એને ચહો કે ન ચહો,
| |
| વાત કોઈ કહો કે ન કહો;
| |
| ::: હવે એ તો ધરશે ન ધ્યાને!
| |
| થયું છે શું હુંય તે ન જાણું,
| |
| એ તો બસ ગાય નિજ ગાણું;
| |
| ::: રાતદિન રહે નિજ તાને!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૯}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
|
| |
| == ફૂલ હો!==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ફૂલ હો!
| |
| ::: તારાં કેમ કરું રે મૂલ?
| |
| કોઈ ધરે પ્રભુચરણે,
| |
| તુજને કોઈ ધરે નિજ કરણે;
| |
| ::: એમાં કોન ક્હેવી ભૂલ?
| |
| સુગંધ કેવી વેરે,
| |
| તું તો અંગ ને અંતર ઘેરે;
| |
| ::: તારી રંગરંગની ઝૂલ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૦}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == કોઈ શું જાણે? ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
|
| |
| ::::કોઈ શું જાણે?
| |
| ફૂલકલિની ફોરમ તો એક મલય માણે!
| |
| ::::ભાંગે વજ્જરબંધ,
| |
| :::રે જાગે ફૂલકલિની ગંધ;
| |
| ::::મલકે મંદસુમંદ,
| |
| :::રે મલય છલકે ઉરના છંદ;
| |
| ઊછળે એમાં ઊર્મિઓ શી ઉભય પ્રાણે?!
| |
| ::::કોઈ શું જાણે?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == અંધકારે ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ::::એકલ આકુલ અંધકારે,
| |
| :::વનમાં વ્યાકુલ રાતની રાણી ગંધભારે!
| |
| :::અંગઅંગે એને ફોરમ ફૂટી,
| |
| :::જાણે મનવ્યથાની વાણી છૂટી :
| |
| :::‘કોઈ લ્યો લૂંટી, રે કોઈ લ્યો લૂંટી!’
| |
| :::એકલ એના એ જ ઉચાટે,
| |
| :::ઘેલી ઘેલી ઘૂમે વિજન વાટે.
| |
| :::ફૂલવને આજ કોઈ ન જાશે,
| |
| :::આજ અમાસે કોઈ ન ગાશે;
| |
| :::કોણ ત્યાં એના નેહમાં ન્હાશે?
| |
| :::જ્યારે અંધાર ઓઢીને દુનિયા પોઢી બંધ દ્વારે!
| |
| ::::એકલ આકુલ અંધકારે!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == કોને કહું? ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| કોને કહું? છું એકલો!
| |
| રૂપની રંગત બધી જોઈ રહું છું એકલો!
| |
| ::: લાલી ઉષાના ઉરથી
| |
| :::: ઊઘડે અને લાજી રહું,
| |
| ::: સંધ્યા તણા સિંદૂરથી
| |
| :::: હું આંખડી આંજી રહું;
| |
| સ્નેહની આ સ્વપ્નલીલા હું લહું છું એકલો!
| |
| ::: રુદ્રનું લોચન દહે
| |
| :::: ક્યારેક તો મધ્યાહ્નમાં,
| |
| ::: મુગ્ધ મારું મન રહે
| |
| :::: ત્યારે રતિના ગાનમાં;
| |
| આભ જેવા આભનો રે ભાર વહું છું એકલો!
| |
| કોને કહું છું એકલો?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૦}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == કોણ રે ચાલી જાય? ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| એવું કોણ રે ચાલી જાય?
| |
| ભર્યું ભર્યું મારું ભીતર ખાલી થાય!
| |
| ::: સંધ્યાની સ્મિતસુરખી છાઈ,
| |
| :::: નભ ન રહ્યું નીલું;
| |
| ::: એ જ રે રંગીન તેજ ગાઈ
| |
| :::: રહ્યું વિલયનો લય પીલુ;
| |
| અવ હું એકલ અંધાર અંતર ઝીલું!
| |
| મુજને મારો જ સંગ, તે સાલી જાય!
| |
| ::: હળવું મારું હૈયું થાતાં
| |
| :::: પોપચે એનો ભાર;
| |
| ::: મનનું મારું માનવી જાતાં
| |
| :::: સૂનાં સકલ દ્વાર;
| |
| ન્યાળીને મુજ અશ્રુની જલધાર,
| |
| નભનું તારકવૃન્દ રે મ્હાલી જાય!
| |
| એવું કોણ રે ચાલી જાય?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == કોણ રે હસી જાય? ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
|
| |
| એવું કોણ રે હસી જાય?
| |
| જાણે ચાંદમુખીનો વાદળઘેરો ઘૂંઘટ ખસી જાય!
| |
| ::: નીંદભૂલી બે નેન રોઈ
| |
| :::: ને મનમાં મૌન છવાયું,
| |
| ::: પૂનમમાંય મેં અમાસ જોઈ
| |
| :::: તે ગીત ન એક ગવાયું;
| |
| એવી અંતરસૂની એકલતાની વચમાં વસી જાય!
| |
| ::: મેઘલી રાતને પાલવ મેલે
| |
| :::: રે કોણ ઉષાની કોર?
| |
| ::: ભીતરનાં સૌ દ્વાર ઠેલે
| |
| :::: રે બ્હાર કોનો કલશોર?
| |
| આતમના મુજ અણુઅણુમાં કોણ રે ધસી જાય?
| |
| એવું કોણ રે હસી જાય?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == હે મુજ પ્રીતિ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| :::હે મુજ પ્રીતિ,
| |
| તવ ઉદયે ઉજ્જ્વલ ઉરની ક્ષિતિ!
| |
| ::જે વિરાટ વ્યોમે વસતું,
| |
| ::લઘુક શી ભોમે લસતું,
| |
| ::ને રોમે રોમે હસતું;
| |
| ::એ સૌની મુજ પ્રાણે,
| |
| આજ અજાણે, પ્રગટી રે સ્વરગીતિ!
| |
|
| |
| ::નયનતેજની તરુણા,
| |
| ::અધરરંગની અરુણા,
| |
| ::એ તવ અંતરકરુણા!
| |
| ::અવ છે તૃપ્તિ, તૃષા ના;
| |
| આજ ઉષાના ઉત્સવની શુભ મિતિ!
| |
| :::હે મુજ પ્રીતિ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == કોણ રતિના રાગે? ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
|
| |
| કોણ રતિના રાગે,
| |
| ::: રે મન મન્મથ જેવું જાગે?
| |
| :: જે ભસ્મીભૂત, મૃત, રુદ્રનયનથી;
| |
| :: એ અવ શિશિરશયનથી
| |
| ::: જાગે વસંતના વરણાગે!
| |
| :: એના શ્વાસે શ્વાસે
| |
| :: વાગે મલયાનિલની વાંસળીઓ,
| |
| :: એના હાસવિલાસે
| |
| :: જાગે કેસૂડાંની કૈં કળીઓ;
| |
| ::: રે વન નન્દનવન શું લાગે!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૦}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == પ્રથમ મિલનની ભૂમિ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| રે આ પ્રથમ મિલનની ભૂમિ,
| |
| પલાશપિયુને પ્રથમ અહીં રે મલયલહર ગૈ ચૂમી!
| |
| ::: ડાલ ડાલ પર પંચમસ્વરમાં
| |
| :::: કોયલ અહીં કૂજેલી,
| |
| ::: જ્યારે કોયલ અહીં કૂજેલી,
| |
| ::: અબીલ ગુલાલ લઈને કરમાં
| |
| :::: વસંત અહીં પૂજેલી,
| |
| ::: જ્યારે વસંત અહીં પૂજેલી,
| |
| ઝરમર ઝરમર કૈંક પૂનમની રાત અહીં રે ઝૂમી,
| |
| :: જ્યારે કૈંક પૂનમની રાત અહીં રે ઝૂમી;
| |
| :: અહીં અવનિ પર ઊતરી આવી
| |
| :::: અમરાપુરી વસેલી,
| |
| ::: ત્યારે અમરાપુરી વસેલી,
| |
| :: ‘સુધા અવરને અવ ના પાવી’
| |
| :::: એવું સ્હેજ હસેલી,
| |
| ::: ત્યારે એવું સ્હેજ હસેલી,
| |
| આશાઓની કૈંક અપ્સરા નન્દનવનમાં ઘૂમી,
| |
| ત્યારે કૈંક અપ્સરા નન્દનવનમાં ઘૂમી!
| |
| રે આ પ્રથમ મિલનની ભૂમિ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૦}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
|
| |
| == પ્રાણપ્રિયાનું આંગણ ==
| |
| <poem>
| |
| :::રે આ પ્રાણપ્રિયાનું આંગણ,
| |
| ફરી ફરીને અહીં ભૂલ્યો રે અહીં ફૂલ્યો રે ફાગણ!
| |
|
| |
| :::: અહીં મંદારે મૃદુલ શયન,
| |
| ::::: રે મોહક ફૂલનો ફાલ;
| |
| :::: મહાકાળ પણ મુગ્ધનયન
| |
| ::::: અહીં પોઢ્યો છે ચિરકાલ,
| |
| સ્નેહસ્વપ્નની સૃષ્ટિ અહીં અવ સોહે અમર સુહાગણ!
| |
|
| |
| :::: મનસિજે અહીં પ્રથમ જ પુષ્પિત
| |
| ::::: ધનુ પર શર સંધાન
| |
| :::: સાધ્યું, ને અહીં પ્રથમ જ સસ્મિત
| |
| ::::: રતિને લાધ્યું ગાન;
| |
| હસી હસી જેનાં ઝેર પીએ એવી અહીં ડસી રે નાગણ!
| |
| રે આ પ્રાણપ્રિયાનું આંગણ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૦}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == મિલનમોરલી ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| વૃન્દાવનની વાટે રે, કોઈ મિલનમોરલી વાય,
| |
| જમુનાજલને ઘાટે રે કોઈ ગોપી ઘેલી થાય!
| |
|
| |
| ::: મોરલીએ મનડાની વાણી,
| |
| :::: સુણ્યા વિણ ર્હેવાય?
| |
| ::: કાલિન્દીનાં કાળાં પાણી
| |
| :::: અંગે શીદ સ્હેવાય?
| |
|
| |
| વનને કાંટે કાંટે રે, કોઈ બિછાત ફૂલની છાય,
| |
| ફૂલમારગને ફાંટે રે, એનો જીવ વીંધાતો જાય!
| |
|
| |
| ::: કુંજગલીને દ્વારે દ્વારે
| |
| :::: ઢૂંઢી વળ્યાં બે નેણ,
| |
| ::: કદંબવનને ક્યારે ક્યારે
| |
| :::: વણઉત્તરનાં વેણ;
| |
| શીતલ સૂરની છાંટે રે, કોઈ વરસી રહ્યું છે લાય,
| |
| નેહનદીને ઘાટે રે, એનું અંગ અગનમાં ન્હાય!
| |
|
| |
| ::: છલછલ એનાં અસુવન નીરે
| |
| :::: વિરહાનલ શીદ ઠારે?
| |
| ::: મન્દ્રમદીર ને મંદ સમીરે
| |
| :::: ભીતર મરતું ભારે!
| |
| મોરલીધરને માટે રે, એ તો નિજમાં આજ ન માય,
| |
| હૈયા કેરે હાટે રે, વણમૂલ વેચાવા ચ્હાય!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == હરી ગયો ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| :::હરિવર મુજને હરી ગયો!
| |
| મેં તો વ્હાલ કીધું ન્હોતું ને તોયે મુજને વરી ગયો!
| |
|
| |
| ::: અબુધ અંતરની હું નારી,
| |
| :::: હું શું જાણું પ્રીતિ!
| |
| ::: હું શું જાણું કામણગારી
| |
| :::: મુજ હૈયે છે ગીતિ!
| |
| એ તો મુજ કંઠે નિજ કરથી વરમાળા રે ધરી ગયો!
| |
|
| |
| ::: સપનામાંયે જે ના દીઠું
| |
| :::: એ જાગીને જોવું!
| |
| ::: આ તે સુખ છે કે દુ:ખ મીઠું?
| |
| :::: રે હસવું કે રોવું?
| |
| ના સમજું તોયે સ્હેવાતું એવું કંઈ એ કરી ગયો!
| |
| હરિવર મુજને હરી ગયો!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == એટલો ર્હેજે દૂર ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| :::સાંભળું તારો સૂર,
| |
| ::સાંવરિયા, એટલો ર્હેજે દૂર!
| |
| ગોપી ને ગોપની વચ્ચે સજોડલે
| |
| :: ભલે તું રાસ ના ખેલે,
| |
| વનને વિજન તું મારે અંબોડલે
| |
| :: ભલે કદંબ ના મેલે;
| |
| તારી તે મોરલીને સૂર,
| |
| સાંવરિયા, મેં તો મેલ્યું છે મારું ઉર!
| |
| સૂરની સંગાથ મારાં સમણાંનો સાર
| |
| ::: ને સઘળો સંસાર મેં તો બાંધ્યો,
| |
| એમાં તો મુજને આ જગથીયે પાર
| |
| ::: રે એવો કો સૂરલોક લાધ્યો;
| |
| હવે જાશે મથુરાપુર?
| |
| સાંવરિયા, થાશે તું કંસથીયે ક્રૂર?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ક્ષણ હસવું, ક્ષણ રડવું ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ક્ષણ હસવું, ક્ષણ રડવું;
| |
| પૃથ્વી વિણ ક્યાં જડવું?
| |
|
| |
| સ્વર્ગમહીં નહીં, અહીં સુખદુ:ખે
| |
| ::: જનમ જનમ રે જીવું;
| |
| પાય જગત જે, હસતે મુખે
| |
| ::: સકલ હોંસથી પીવું,
| |
| કંઈ મીઠું, કંઈ કડવું!
| |
|
| |
| સ્વર્ગંગાને ક્યાંય નથી રે
| |
| ::: જમુનાનો જળઘાટ,
| |
| નન્દનવનની માંહ્ય નથી રે
| |
| ::: મથુરાપુરની વાટ;
| |
| વ્રજ વિણ રે સૌ અડવું!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૯}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == શીદ કંપે? ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ‘આવડું તે શીદ કંપે? રે પોયણી, આવડું તે શીદ કંપે?’
| |
| ‘તારોયે જીવ ના જંપે! રે ચંપા, તારોયે જીવ ના જંપે!’
| |
| ‘તું તે શું જાણે પ્રીત, રે ચંપા, તું તે શું જાણે પ્રીત!
| |
| ભમરો ગુંજે ગીત, રે ચંપા, ભમરો ગુંજે ગીત!
| |
| લળી લળીને લજવે રે, મને લળી લળીને લજવે;
| |
| મુખથી દેતો ડંખ રે, આછો મુખથી દેતો ડંખ,
| |
| વીંજણે ઢાળે પંખ રે, પાછો વીંજણે ઢાળે પંખ;
| |
| વળી વળીને પજવે રે, મને વળી વળીને પજવે!
| |
| સુખની સોડમાં સૂએ, રે ચંપા, સુખની સોડમાં સૂએ!
| |
| તોય તું શીદને રુએ? રે ચંપા, તોય તું શીદને રુએ?!’
| |
| ‘તું તે શું જાણે પ્રીત, રે પોયણી, તું તે શું જાણે પ્રીત!
| |
| ભમરો ભૂલે ભીંત, રે પોયણી, ભમરો ભૂલે ભીંત!
| |
| મારે તે રૂપરંગવાસ રે, અંગમાં મારે તે રૂપરંગવાસ,
| |
| સૌની કને ભરમાય રે, ભમરો સૌની કને ભરમાય;
| |
| મારી કને શરમાય રે, ભમરો મારી કને શરમાય,
| |
| ના’વે રે મારી પાસ રે, રંગમાં ના’વે રે મારી પાસ!
| |
| તારી તે સોડમાં સંપે, રે પોયણી, તારી તે સોડમાં સંપે,
| |
| તોય તું આવડું કંપે, રે પોયણી, તોય તું આવડું કંપે?!’
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == કૂવાને કાંઠડે ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| દીઠી કૂવાને કાંઠડે,
| |
| ::: રે એને કૂવાને કાંઠડે દીઠી!
| |
| ઓઢી આછેરી ઓઢણી રાતી,
| |
| એની કાંચળીમાં કાયા ન માતી;
| |
| કોણ જાણે કોનીયે લગનીમાં લાવણી ગાતી!
| |
| કોઈ કેસરિયા છેલના છોગાને સમણે,
| |
| ચડતી જુવાની જાણે રંગતમાં રમણે;
| |
| ::: મેંદીની મ્હેક શી મીઠી,
| |
| ::: રે એને કૂવાને કાંઠડે દીઠી!
| |
| કીકીએ કામણનું કાજળ આંજી,
| |
| એની પાંપણ ઢળે છે લાજી લાજી;
| |
| એના મુખની મરકથી પૂનમની રાત થાય રાજી!
| |
| તાકી તાકીને જુએ કાળ જાણે કહાનજી,
| |
| રાધા શી એણે રંગભીને તે વાન જી
| |
| ::: ચોળી ચંદનની પીઠી;
| |
| :: રે એને કૂવાને કાંઠડે દીઠી!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૬}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == મન ભલે ના જાણું ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| તારું મન ભલે ના જાણું,
| |
| અજાણ એવો તોય હું એને મન ભરીને માણું!
| |
|
| |
| દૃગમહીં આતુર ને અનિમિષ રહી જે દીપી,
| |
| ઊકલે નહીં ઉરને એવી તેજની તરલ લિપિ,
| |
| સ્વરમાં એના ગાઉં છું તોયે નિત હું નવું ગાણું!
| |
|
| |
| પાલવની પછવાડે એવું શું રે તું સંતાડે?
| |
| અંતર તો હા પાડે તોયે આવતું કશુંક આડે!
| |
| એટલું તો હું તોયે જાણું કે પ્રેમનું છે આ ટાણું!
| |
| તારું મન ભલે ના જાણું!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == હો રે લજામણી ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| હો રે હો રે લજામણી, તારો તે ઘૂમટો મેલ,
| |
| હો રે હો રે પદમણી, છલકે છો રૂપની હેલ!
| |
| રૂપની કો ચન્દની રે તારે તે ઘૂમટે
| |
| ::: ને ચિત્તનો ચકોર એને ચ્હાય,
| |
| જોને, અંતર મારું આંખોમાં ઊમટે
| |
| ::: ત્યાં વચમાં તું વાદળી ન લાય;
| |
| હો રે હો રે લજામણી, આઘી અમાસને ઠેલ,
| |
| હોરે હોરે પદમણી, પૂનમની ચંદની રેલ!
| |
| હેતને હિલ્લોળે શું જોબનનું જોર,
| |
| ::: તારી નૈયા છો નાચતી જાય!
| |
| હૈયાં ના હાથ રહે એવો છે તોર,
| |
| ::: તોય ઝંઝામાં ઝોલાં ખાય;
| |
| હો રે હો રે લજામણી, સમદરની સંગાથે ખેલ,
| |
| હો રે હો રે પદમણી, માણી લે મોજાની સ્હેલ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == હળવેથી પગલું મેલ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| પદમણી, હળવેથી પગલું મેલ!
| |
| આજ તારું હૈયું છલકે કે હેલ?
| |
| ::: કિયા ડુંગરની આડે ત્યાં દૂરથી
| |
| :::: પ્હેલા પરોઢને પ્હોર,
| |
| ::: ગમતીલા ગરવા નરવા તે સૂરથી
| |
| :::: સુણ્યો મધુરવો મોર?
| |
| આજ તારા પગલામાં પ્રગટી ઢેલ!
| |
| ::: તારી તે પાનીને જોઈ જોઈને
| |
| :::: પોયણી શી શરમાય!
| |
| ::: દિલની દાઝેલીની રોઈ રોઈને
| |
| :::: કાયા તે શી કરમાય!
| |
| આજ તારી રખે રોળાય રંગરેલ!
| |
| ::: સૂના સરવરિયે પાણીડે જાતાં
| |
| :::: પ્રગટ્યા શું ભવના ભોર?
| |
| ::: આછેરા વાયરા અંગ અંગ વાતાં
| |
| :::: સપનોના સરક્યા દોર?
| |
| આજ એમાં નીરખી નાવલિયાની વ્હેલ?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ઘડૂલિયો ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| જોને, તારો ઘડૂલિયો વહી જાય,
| |
| ::: દૂર એ તો જમુનાના જળમાં લ્હેરાય!
| |
| ઘેલી, તું તો ઘાટે રહી જાય,
| |
| ::: દૂર એ તો જમુનાના જળમાં લ્હેરાય!
| |
| પાંપણ ઢળી ન, તોય નીંદરની રમણા;
| |
| આ તે શી આષાઢે ફાગણની ભ્રમણા,
| |
| કાજળમાં જુએ તું કેસરનાં સમણાં!
| |
| ::: આષાઢી સાંજ જોને, મેહુલે ઘેરાય!
| |
| તારો તે જીવ જડ્યો રૂપાને બેડલે,
| |
| માયા મેલીને વહ્યો દૂર એને કેડલે;
| |
| નીતરે છો રંગ હવે ચૂંદડીને છેડલે,
| |
| ::: વેણીનાં ફૂલ છોને વાટે વેરાય!
| |
| ઘેલી તું તો ઘાટે રહી જાય,
| |
| ::: દૂર એ તો જમુનાના જળમાં લ્હેરાય!
| |
| જોને તારો ઘડૂલિયો વહી જાય,
| |
| ::: દૂર એ તો જમુનાના જળમાં લ્હેરાય!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૪}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == પાંપણ ફરકી જાય ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| જોને, તારી પાંપણ ફરકી જાય!
| |
| ::: જેમ હવાને એક હિલ્લોળે
| |
| :::: કંપે તરુ-પાંદ,
| |
| ::: આભથી ત્યારે ચંદની ઢોળે
| |
| :::: પૂર્ણિમાનો ચાંદ;
| |
| એમ જો, તારી કીકીઓમાંથી કિરણ સરકી જાય!
| |
| ::: વ્હાલપના તવ વેણમાં ગાઈ
| |
| :::: રહી છે જેની માયા,
| |
| ::: નીલમનીલી નેણમાં છાઈ
| |
| :::: સિન્દૂર જેની છાયા;
| |
| એવું રખે તારું અધસૂતેલું સોણલું સરકી જાય!
| |
| છોને તારી પાંપણ ફરકી જાય!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == લટને લ્હેરવું ગમે ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ::તારી તે લટને લ્હેરવું ગમે,
| |
| ::ઘેલા કો હૈયાને ઘેરવું ગમે!
| |
|
| |
| મંદ મંદ વાયુના મનગમતા છંદમાં,
| |
| વેણીનાં ફૂલની વ્હેતી સુગંધમાં,
| |
| ઠેર ઠેર વ્હાલને વિખેરવું ગમે,
| |
| તારી તે લટને લ્હેરવું ગમે!
| |
|
| |
| એનું તે ઘેન કોઈ નેનમાં છવાય છે,
| |
| તો ભોળું રે કોઈનું ભીતર ઘવાય છે;
| |
| ::એ સૌ ઊલટભેર હેરવું ગમે,
| |
| ::તારી તે લટને લ્હેરવું ગમે!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૯}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == ઘૂમે પવન ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| આજ ઘેલો ઘેલો તે કંઈ ઘૂમે પવન,
| |
| એની લ્હેરમાં લ્હેરાય ગોરી, તારું ગવન!
| |
|
| |
| તારા તે છેડલાને છેડી વહી જાય છે,
| |
| ઘૂમરાતો ઘેરમાં તોયે રહી જાય છે;
| |
| ધીરેથી કાનમાં આવી કહી જાય છે
| |
| તારા તે કાળજાનું શુંયે કવન!
| |
|
| |
| આખુંયે અંગ તારું અદકું હેરાય છે,
| |
| મારી આંખોનું અજવાળું એમાં ઘેરાય છે;
| |
| ચંદા ને સૂરજનું નૂર જે વેરાય છે,
| |
| એમાં અંજાય મારા મનનું ભવન!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == વેણ બોલે તો ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| વેણ બોલે તો –
| |
| ભરવસંતે કોયલની જેમ ટહુકો મેલી
| |
| ::: તું બોલજે રે!
| |
| શીદને પછી જગની કુંજે
| |
| ::: ઢૂંઢવી મારે મંજરીમોરતી ડાળે,
| |
| છૂપી છૂપી પલ્લવપુંજે
| |
| ::: કૂજતી કોઈ કોયલને રસમાળે?
| |
| નેણ ખોલે તો –
| |
| અમાસરાતે તારલાની જેમ તેજ રેલી
| |
| ::: તું ખોલજે રે!
| |
| શીદને પછી નભની શેરી
| |
| ::: ઢૂંઢવી મારે પ્રાણ પસારી પાંખો,
| |
| તારલાને તેજ, અંધારઘેરી
| |
| ::: મેઘલી રાતે, આંજવાને મુજ આંખો?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == તવ નામ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ::::નિરંતર અંતરમાં તવ નામ,
| |
| જાઉં નહીં અવ સ્વર્ગધામ ને ગાઉં નહીં અવ સામ!
| |
| એને તાલ તરંગિત ડોલે સ્વર્ગગંગાનાં પાણી,
| |
| એને સ્વર પડઘાતી બોલે વેદઋચાની વાણી;
| |
| અવર હવે એકે અક્ષરનું મારે તે નહીં કામ!
| |
| દૂર થકી તું દૂર હશે વા પાસ થકીયે પાસે,
| |
| પણ એનું બસ રટણ થશે મુજ અંતિમ શ્વાસોચ્છ્વાસે;
| |
| એ અમૃત પર મૃત્યુ મ્હોશે, રાધાશું ઘનશ્યામ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == આવ, સખી, આવ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| આવ, સખી, આવ,
| |
| :::: વહી જશું ધીરે ધીરે,
| |
| મિલનની નાવ,
| |
| :::: વિરહને તીરે તીરે!
| |
| હો વેળુથી વેરાન બેઉ તટે
| |
| :::: વૈશાખની અગનછટા,
| |
| વા પૂરથી પાગલ જલપટે
| |
| :::: આષાઢની સઘન ઘટા;
| |
| ધૂપ હો વા છાંવ,
| |
| :::: સહી જશું નત શિરે;
| |
| મિલનની નાવ
| |
| :::: વહી જશું ધીરે ધીરે!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૦}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == સપનતરી ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| મારી સપનતરી,
| |
| તારા સૂરના સાગરજલ પરે શી જાય છે સરી!
| |
| ::: તરણી એવી તરલરંગી,
| |
| :::: ધરણીના નથી આરા,
| |
| ::: ક્યારેક એના થાય છે સંગી
| |
| :::: આભના કોઈક તારા;
| |
| એમાં ચિરપ્રવાસે પાગલ મારા પ્રાણની પરી!
| |
| ::: તારે દીપક બળતી દીઠી
| |
| :::: ધૂસર ધૂમ ને લાય,
| |
| ::: તારે મલ્હાર ઢળતી દીઠી
| |
| :::: ગાઢ આષાઢની છાંય;
| |
| તારા રાગવિરાગના દેશવિદેશે રહી છે ફરી,
| |
| મારી સપનતરી!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == પૂનમને ક્હેજો ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| પૂનમને ક્હેજો કે પાછી ના જાય,
| |
| ઊગી ઊગીને આમ આછી ના થાય!
| |
|
| |
| આંખોનાં અજવાળાં ઘેરીને ઘૂમટે
| |
| ::: ઝૂકેલી બીજને ઝરૂખડે,
| |
| ઉઘાડે છોગ આજ છલકંતા ઊમટે
| |
| ::: રૂપના અંબાર એને મુખડે,
| |
| સોળે કળાએ એની પ્રગટી છે કાય!
| |
| પૂનમને ક્હેજો કે પાછી ના જાય!
| |
|
| |
| માને ના એક મારી આટલી શી વાતને
| |
| ::: તોય ભલે, આજે તો નીતરે!
| |
| આવતી અમાસની અંધારી રાતને
| |
| ::: ચંદનથી ચારકોર ચીતરે,
| |
| આંખડીને એવાં અજવાળિયાં પાય;
| |
|
| |
| ઊગી ઊગીને ભલે આછી તો થાય,
| |
| પૂનમને ક્હેજો કે પાછી છો જાય!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == પૂનમ રાતની વેળા ==
| |
| <poem>
| |
| તે દી પૂનમ રાતની વેળા,
| |
| આપણે ભેળાં, પ્રીતશું બબ્બે પાવા બજાવી,
| |
| :::: સારી સીમ ગજાવી!
| |
| ::: ચંદન શી મધુચંદની ઝરી
| |
| :::: આભને તે ચાર આરે,
| |
| ::: જુગ ગયો જાણે પલમાં સરી
| |
| :::: આપણા સૂરની ધારે;
| |
| તે દી અધરે અધર રસી,
| |
| હેતમાં હસી, તેં ચંદાની આંખ શી લજાવી!
| |
| ::: આજ અમાસને એકલપથે
| |
| :::: ક્યાંય કળાય ન દિશા,
| |
| ::: આજ ગાવા મુજ મન મથે,
| |
| :::: રે મૌનથી વ્યાકુલ નિશા;
| |
| તે દી તો બે મનના મેળા,
| |
| આજુની વેળા, મેં તો એના સ્મરણે સજાવી!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == કોને કાજ? ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| :::સવાર ને સાંજ,
| |
| ભૂલી ભૂલી ભમું કોને કાજ?
| |
|
| |
| ઉષાને ઉંબર જેનો ઊડે છે ગુલાલ,
| |
| સંધ્યાને સમીર જેનું વહી જતું વ્હાલ,
| |
| ::જાણું નહીં એવું કોઈ –
| |
| ::આવશે કે આવશે ન આજ?
| |
|
| |
| આજ અને કાલ મહીં દિન વહી જાય,
| |
| હવે તો આ જીવમાંયે જીવ નહીં માય;
| |
| ઘેલી ઘેલી રાહ જોઈ –
| |
| રહું, મેલી ભય, મેલી લાજ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૯}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == સ્મૃતિ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| સખી, તવ સ્નેહની રે સ્મૃતિ,
| |
| આયુષ્યનાં એકાંતોની એ તો અલંકૃતિ!
| |
| વિજનમાં ગુંજતું જ્યાં વિહંગનું ગાન,
| |
| સૂર થકી મ્હેકી ઊઠે સારુંયે વેરાન;
| |
| સૂરે સૂરે સુણી રહું તવ કલશ્રુતિ!
| |
| અંધકારે અઘોર શી અમાસની રેણ,
| |
| ટમટમટમ ત્યારે તારલાને નેણ
| |
| નિરંતર ન્યાળું તવ અંતરની ધૃતિ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૦}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == બે પછીના બપ્પોરે ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| બે પછીના બપ્પોરે,
| |
| ‘આવીશ’ કહી, પ્રિય, આવી નહીં
| |
| તું જોવનાઈને જોરે!
| |
| બે પછીના બપ્પોરે!
| |
|
| |
| બે પછીના બપ્પોરે,
| |
| પળપળ જે આ કાળ જતો વહી,
| |
| એને કહ્યું મેં : ‘થંભી જા અહીં!’
| |
| ના બંધાયો દોરે!
| |
| બે પછીના બપ્પોરે!
| |
| બે પછીના બપ્પોરે,
| |
|
| |
| પગરવ સુણીને જોયું મેં જહીં,
| |
| હવા હલેતી લહરાતી લહી,
| |
| કોડભરી કલશોરે!
| |
| બે પછીના બપ્પોરે!
| |
| બે પછીના બપ્પોરે,
| |
|
| |
| મુજ હૃદયેથી લાલી ગ્રહી ગ્રહી,
| |
| રંગ ફૂટ્યા અંતે શું રહી રહી,
| |
| ત્યાં સંધ્યાની કોરે!
| |
| બે પછીના બપ્પોરે!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૯}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == બોલો! ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| બોલો!
| |
| સખે, કુંઠિત કંઠ ખોલો!
| |
| અરધે અધૂરું
| |
| મેલ્યું, હવે શું કરશો ન પૂરું?
| |
| શું શબ્દથી મૌન વિશેષ તોલો?
| |
| સ્વરહીરદોરે,
| |
| હિંડોલિયો સ્હેજ પ્રભાતપ્હોરે
| |
| એ સ્તબ્ધ હાવાં હિયનો હિંડોલો!
| |
| એ ગીતગોપી
| |
| રાસે રમાડો, વ્રજકુંજ લોપી
| |
| આ કૃષ્ણશો કાળ જતો અમોલો!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૦}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == મનમૂગાની પ્રીત ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| મારી મનમૂગાની પ્રીત,
| |
| એને ક્્હેવી તે કઈ રીત?
| |
| લાગણીએ લખવાર ઠેલી રે
| |
| ::: ભીતરની સૌ ભાંગીતૂટી વાણ,
| |
| લજ્જાએ પણ લાજ મેલી રે,
| |
| ::: અબોલ તોયે અધર, જાણે પ્હાણ!
| |
| ગવાયું એકેય રે ના ગીત!
| |
| છવાયું મૌન મારે ચિત્ત!
| |
| ઝરણની મેં જોઈ છે લીલા,
| |
| ::: કાલાઘેલા બોલથી માગે માગ;
| |
| વચમાં આડી જો આવતી શિલા,
| |
| ::: તો ઘૂંટાય ઘેરો મધુર એનો રાગ;
| |
| જોઈ જોઈને એની જીત,
| |
| ફરી ના ફરકે મારું સ્મિત!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == સોહાગીરાજ! ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| મ્હોરી આંબલિયાની ડાળે,
| |
| ::: એ મંજરી લાવો, સોહાગીરાજ!
| |
| સૂના સરવરિયાની પાળે,
| |
| ::: એ મંજરી લાવો, સોહાગીરાજ!
| |
| પૂનમની ચંદનીને અજવાળે ચમકે,
| |
| વાસંતી વાયરાને તાલેતાલ ઠમકે,
| |
| છૂપી છૂપી કોકિલની વાતોમાં મલકે;
| |
| ફોરી જે ફાગણની ફાળે,
| |
| ::: એ મંજરી લાવો, સોહાગીરાજ!
| |
| મોરી આંબલિયાની ડાળે,
| |
| ::: એ મંજરી લાવો, સોહાગીરાજ!
| |
| પોપચાની પછવાડે નીંદરતી નેણમાં,
| |
| કે ઉરને ઉચાટ કોઈ કરગરતા કે’ણમાં,
| |
| મ્હેક મ્હેક મ્હેકી જે વ્હાલપના વેણમાં,
| |
| મોરી જે અંતરની ડાળે,
| |
| ::: એ મંજરી લાવો, સોહાગીરાજ!
| |
| સૂના સરવરિયાની પાળે,
| |
| ::: એ મંજરી લાવો, સોહાગીરાજ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૩}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == જે કંઈ હસતું ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| જે કંઈ હસતું આ મુજ મનમાં,
| |
| એ જઈ વસતું રે વનવનમાં!
| |
| ::: પ્રીતિનો પંચમ જઈ ઝૂલે
| |
| :::: કોકિલાને માળે,
| |
| ::: લજ્જાની લાલપ જઈ ખૂલે
| |
| :::: કેસૂડાંની ડાળે;
| |
| ને ર્હેતી સૌરભ મુગ્ધસ્વપનમાં
| |
| એ વ્હેતી જઈ મલયપવનમાં!
| |
| ::: પ્રિય હે, વિલસો વસંતહાસે,
| |
| :::: અશ્રુજલ રે લૂછો!
| |
| ::: જાઓ, જરી એ સૌની પાસે,
| |
| :::: ક્હેશે જઈને પૂછો
| |
| કે જે હસતું રે પ્રિયજનમાં
| |
| એ સૌ વસતું શું ન કવનમાં?
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૯}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == વસંતરંગ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| વસંતરંગ લાગ્યો!
| |
| કુંજ કુંજ પલ્લવને પુંજ પ્રાણ જાગ્યો!
| |
| ડાળેડાળ કળીઓ શું જોબનમાં ઝોલતી,
| |
| આંબાની મોરેલી મંજરીઓ ડોલતી,
| |
| કોયલ શી અંતરની આરતને ખોલતી!
| |
| વાયરાની વેણુમાં મત્ત રાગ વાગ્યો!
| |
| પગની પાનીએ રંગ મેંદીનો રેલતી,
| |
| કાને કેસૂડાંનાં કુંડળ બે મેલતી,
| |
| કુંજમાં અકેલ કોણ ફાગનૃત્ય ખેલતી?
| |
| મેં કોના તે રાગમાં વિરાગયાગ ત્યાગ્યો?
| |
| વસંતરંગ લાગ્યો!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
|
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == વસંતવેણુ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| આજ વસંતવેણુ વાઈ રહી,
| |
| મારે ઉર ઉદાસી છાઈ રહી!
| |
|
| |
| પલાશપિયુના નવપરિચયમાં,
| |
| મલયલહર શી મંજુલ લયમાં
| |
| લલિત રાગિણી ગાઈ રહી;
| |
| મારે ઉર ઉદાસી છાઈ રહી!
| |
|
| |
| ગુનગુન ધૂનમાં અલિદલ ગુંજે,
| |
| કલિકલિ એને કાનનકુંજે
| |
| અમ્રિત રસ જ્યાં પાઈ રહી;
| |
| મારે ઉર ઉદાસી છાઈ રહી!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૩}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == વસંત ગૈ રે વીતી ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| વસંત ગૈ રે વીતી!
| |
| ક્યાં છે કોકિલની કલગીતિ?
| |
| ::: હિમાદ્રિને હિમહિંડોલે
| |
| :::: મલયપવન જૈ પોઢ્યો;
| |
| ::: ડાલડાલ રે અવ નહીં ડોલે,
| |
| :::: અગનઅંચળો ઓઢ્યો;
| |
| ક્યાં છે પલાશની ફૂલપ્રીતિ?
| |
| ::: ઊડે અબીલગુલાલ નહીં,
| |
| :::: નહીં રંગરંગની ઝારી;
| |
| ::: નભની નીલનિકુંજ મહીં
| |
| :::: રે નહીં કેસરની ક્યારી;
| |
| રે અવ ધૂળે ધૂસર ક્ષિતિ!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૦}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == આષાઢ આયો ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| :::રે આજ આષાઢ આયો,
| |
| મેં નેણનાં નીરમાં મનનો તે માઢ ગાયો!
| |
|
| |
| ::: દૂરને દખ્ખણ મીટ માંડીને
| |
| :::: મોરલે નાંખી ટ્હેલ,
| |
| ::: વાદળી સાગરસેજ છાંડીને
| |
| :::: વરસી હેતની હેલ;
| |
|
| |
| એમાં મનભરીને મતવાલો મોર ન્હાયો!
| |
| ::: મેઘવીણાને કોમલ તારે
| |
| :::: મેલ્યાં વીજલ નૂર,
| |
| ::: મેહુલાએ ત્યાં જલની ધારે
| |
| :::: રેલ્યા મલ્હારસૂર;
| |
| એથી ધરતીને અંગ રંગઉમંગ ન માયો!
| |
|
| |
| ::: જનમાં મનમાં આષાઢ મ્હાલ્યો,
| |
| :::: સંસાર મ્હાલ્યો સંગ,
| |
| ::: અલકાથી હું દૂર, તે સાલ્યો
| |
| :::: મને, ન લાગ્યો રંગ;
| |
| એ સૌને ભાયો ને શીતલ છાંયશો છાયો!
| |
|
| |
| ::: આપણે રે પ્રિય, સામસામે તીર,
| |
| :::: ક્યારે ય નહીં મિલાપ;
| |
| ::: ગાશે જીવનજમુનાનાં નીર
| |
| :::: વિરહનો જ વિલાપ?
| |
| રે આયો આષાઢ ને વાયરે તોયે વૈશાખ વાયો!
| |
| બિરહમાં બાઢ લાયો!
| |
| રે આજ આષાઢ આયો!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == મધરાતે મોર બોલે ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| મધરાતે મોર બોલે,
| |
| :::: દૂરને ડુંગરિયે!
| |
| ::: ઉરના ઉચાટ ખોલે,
| |
| :::: દૂરને ડુંગરિયે!
| |
| એણે ગાયું જે ગાનમાં,
| |
| એ સમજાયું સાનમાં;
| |
| શું પાયું બેભાનમાં
| |
| તે પોઢેલા પ્રાણ ડોલે?
| |
| ::: ઉરના ઉચાટ ખોલે,
| |
| :::: દૂરને ડુંગરિયે!
| |
| કેવી અલબેલડી
| |
| હું ઢળકંતી ઢેલડી,
| |
| તોયે અકેલડી
| |
| સૂના આવાસમ્હોલે!
| |
| ::: મધરાતે મોર બોલે,
| |
| :::: દૂરને ડુંગરિયે!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == રૂપનું કાજળ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| મેહુલે મારી કીકીએ એના રૂપનું કાજળ મેલ્યું!
| |
| મારા મનનું મલ્હારગીત રે નેનનાં નીરમાં ન જાય રેલ્યું!
| |
| ::: આતુર અંતરે આભમાં જોઉં
| |
| :::: તો આંખથી રોવાઈ જાય,
| |
| ::: પ્રાણપપીહાની પ્યાસમાં રોઉં
| |
| :::: તો કાજળ ધોવાઈ જાય;
| |
| મેં તો સ્મિતની આછી આડથી આંસુ આવતું પાછું ઠેલ્યું!
| |
| ::: વીજમાં એની વેદના ખોલે
| |
| :::: ને વનવને વાય વેણુ,
| |
| ::: ઝંઝામાં એનું જોબન ઝોલે
| |
| :::: ને પથમાં રથની રેણુ;
| |
| અધીર એનું અંતર જોઈ જોઈને મારું હૈયું હેતમાં હેલ્યું!
| |
| મેહુલે મારી કીકીએ એના રૂપનું કાજળ મેલ્યું!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == હે સાવન ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ::
| |
| ::::હે સાવન!
| |
| તારાં તે નીરમાં મારા નાવલિયાની લાખ ઝરે લાવન!
| |
| એનો તે સૂર વહે વનવનની વાટમાં,
| |
| કાંઠા બે છલકંતી નદીઓના ઘાટમાં,
| |
| ગહન ગગનના ગંભીર ગરજાટમાં;
| |
| છલકે નવાણ, મારે અંગ અંગ નેહનાં તે નીરમાં ન્હાવન!
| |
| છૂપી છૂપી વાત તને કીધી નાહોલિયે,
| |
| સાવન હે, કાળજાની કથની જો ખોલિયે,
| |
| તો ધીરેથી કાનમાં એકાદ વેણ બોલિયે
| |
| કે શરદના હાસમાં એકલ અવાસને એ કરશેને પાવન?
| |
| હે સાવન!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૭}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == નૃત્યકાલી ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| નાચે નૃત્યકાલી,
| |
| માદલઘેરા બાદલતાલે લેતી તાલી!
| |
| ::: લ્હેરતી એની લટના કોપે
| |
| :::: ખેરતી રે લખ તારા,
| |
| ::: પાયની ઠેકે પળમાં લોપે
| |
| :::: દિશદિશાના આરા;
| |
| વીજનું ખડગ રૂઠતાં ભુવન ઊઠતાં હાલી!
| |
| ::: રુદ્ર રે આ લયનો રાગી
| |
| :::: રૂપસમન્દર ડોલે,
| |
| ::: જુગની જાણે નીંદર ત્યાગી
| |
| :::: આજ એનો જય બોલે;
| |
| આજ ધરાના પ્રાણમાં ફરી પ્રગટી લાલી!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૮}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == બીજ ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| તાકી તાકી
| |
| જોઈ છે રે મેં બીજને બાંકી!
| |
|
| |
| થાકી પૂનમરાતે,
| |
| થાકી જે સૌ તારલાભાતે,
| |
| આંખ એવી એક અહીં ના થાકી!
| |
|
| |
| એણે આભઝરૂખે,
| |
| સુંદરતા જે પ્રગટી મુખે,
| |
| એથીય તો કૈં ઉરમાં ઢાંકી!
| |
|
| |
| આવી રૂપની પ્યાલી,
| |
| જોતાં જ જેને પ્રગટી લાલી,
| |
| પાય છે મને કોણ રે સાકી?
| |
|
| |
| મારે ઉર જે કવિ,
| |
| એણે રે આ ક્ષણની છવિ,
| |
| હળવે હાથે મનમાં આંકી!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૯}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == સાંજની વેળાનો વાગે સૂર ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| :::::સાંજની વેળાનો વાગે સૂર,
| |
| આથમણું આભ જાણે ઉઘાડે છે ઉર!
| |
| સિન્દૂરિયા રંગની તે લાગણી લ્હેરાય,
| |
| સૂરની સુગંધ જાણે વાયરે વેરાય,
| |
| વિહંગને તાલે ગેબ ગુંજતું ઘેરાય,
| |
| સૂની સૂની સીમાઓનાં નાચે છે નૂપુર!
| |
| જુગની જુદાઈ જોતજોતાં ગળી જાય,
| |
| જેની રે સંગાથે મારી છાયા ભળી જાય,
| |
| આભમાંથી એવો અંધકાર ઢળી જાય,
| |
| કોનો તે આ પડછાયો દૂર રે ઓ દૂર?
| |
| :::::સાંજની વેળાનો વાગે સૂર!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૯}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == કહું? ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| :::::કહું? કહું તો લાજું!
| |
| એક નદીનાં વ્હેણ વહે બે બાજુ!
| |
| ::: એક ચહે પોતામય થાવું
| |
| :::: પાછા જૈ ગિરિગાગરમાં,
| |
| ::: એક કહે અંતે લય થાવું
| |
| :::: આગળ જૈ દૂર સાગરમાં;
| |
| અને ન આડી આવે એને પાજું!
| |
| ::: ગંગાજમુના સઘળી દીઠી,
| |
| :::: નદીઓ લાખ હજાર સહી;
| |
| ::: એક નદી આ નવલી દીઠી,
| |
| :::: પામું જેનો પાર નહીં!
| |
| પ્રીતે એની પાગલ રીત પર રાજું!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૯}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == મૂંગી મૂરતી ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| ઓ મૂંગી મૂરતી રે!
| |
| :::: તારે બારણે હો જી,
| |
| :: જો, વાણી ઝૂરતી રે
| |
| :::: તારે કારણે હો જી.
| |
| રૂપની શોભા ને શણગાર મેલી
| |
| :: હું તો અંતરની આરતને લાવી રે!
| |
| ઘેરો તે ઘૂમટો તાણીને ઘેલી
| |
| :: હું તો ઝાંખીની ઝંખનાએ આવી રે!
| |
| તારાં નેણ ખોલ, તું ખોલ રે!
| |
| તારાં વેણ બોલ, તું બોલ રે!
| |
| તારાં નેણમાં તે નૂરની જે હેલી
| |
| :: મારે પ્યાસી સૌ પ્રાણને એ પાવી રે!
| |
| તારાં વેણમાં જે કલ્પનાની કેલિ
| |
| :: મારે સરગમના સૂરમાં એ ગાવી રે!
| |
| :: જો, વાણી ઝૂરતી રે
| |
| :::: તારે કારણે હો જી,
| |
| :: ઓ મૂંગી મૂરતી રે!
| |
| :::: તારે બારણે હો જી.
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૪૩}} <br>
| |
| </poem>
| |
|
| |
| == રાતદિન ==
| |
|
| |
| <poem>
| |
| :::રાતદિન, દિનરાત,
| |
| અંતર, તારી આલેખું છું વાત!
| |
| :::વસંતમંદાસ્રગમાલિનીછંદે,
| |
| ગીતના સ્વરમય શતશત લયઆનંદે,
| |
| તોય ઊંડી ના ઊઘડે તારી ભાત!
| |
| ::માન્યું કે સૌ અંગભંગ અંકાયા,
| |
| ::એ જ ક્ષણે તુજ મરોડ રે વંકાયા;
| |
| નિત નિતની રે જૂજવી તારી જાત!
| |
|
| |
| {{સ-મ|૧૯૫૦}} <br>
| |
| </poem>
| |