17,556
edits
કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – રઘુવીર ચૌધરી/‘બચાવનામું’માંથી અંશ: Difference between revisions
કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – રઘુવીર ચૌધરી/‘બચાવનામું’માંથી અંશ (view source)
Revision as of 02:11, 2 June 2024
, 2 June+1
(+1) |
(+1) |
||
| Line 7: | Line 7: | ||
સત્ય રામનું, પ્રેમ કૃષ્ણનો, વિરાગ શિવનો, | સત્ય રામનું, પ્રેમ કૃષ્ણનો, વિરાગ શિવનો, | ||
વ્યાસે કર્યો સમાસ સકલ સંસારી જીવનો. | વ્યાસે કર્યો સમાસ સકલ સંસારી જીવનો. | ||
ગોરખ કબીર ગાલિબ ગાતા શબદ અલખનો, | ગોરખ કબીર ગાલિબ ગાતા શબદ અલખનો, | ||
બુદ્ધનયનમાં કરુણા કૉળે, સ્વર આર્જવનો. | બુદ્ધનયનમાં કરુણા કૉળે, સ્વર આર્જવનો. | ||
આખા ગામે એક હોય તુલસીનો ક્યારો, | આખા ગામે એક હોય તુલસીનો ક્યારો, | ||
અડાબીડ વન, છોડ એક ચંદન છેવાડો. | અડાબીડ વન, છોડ એક ચંદન છેવાડો. | ||
વિતથભર્યો વંટોળ વિશ્વમાં ઝળૂંબવાનો, | વિતથભર્યો વંટોળ વિશ્વમાં ઝળૂંબવાનો, | ||
દીવો થાય ના રાણો, શબદ ધરું હું આડો. | દીવો થાય ના રાણો, શબદ ધરું હું આડો. | ||
બ્રહ્મ અને બ્રહ્માંડ વિશે ઝાઝું ના જાણું, | બ્રહ્મ અને બ્રહ્માંડ વિશે ઝાઝું ના જાણું, | ||
ઝાકળમાં પ્રતિબિંબ સૂર્યનું પડતું – માણું. | ઝાકળમાં પ્રતિબિંબ સૂર્યનું પડતું – માણું. | ||
ભોગરોગ – સત્તાનું વધતું હિંસકથાણું; | ભોગરોગ – સત્તાનું વધતું હિંસકથાણું; | ||
તરણું ના કરમાય લીલું એ તેજ પ્રમાણું. | તરણું ના કરમાય લીલું એ તેજ પ્રમાણું. | ||
રચું અલ્પ એકાકી સતનું બચાવનામું. | રચું અલ્પ એકાકી સતનું બચાવનામું. | ||
અંધકારની અમાસમાં ધ્રુવ તારક પામું. | અંધકારની અમાસમાં ધ્રુવ તારક પામું. | ||
<nowiki>*</nowiki> | <nowiki>*</nowiki> | ||
વડવા | '''વડવા''' | ||
સોમઃ | સોમઃ | ||
મુક્તિ હોય ના સ્નેહવિહોણી! | મુક્તિ હોય ના સ્નેહવિહોણી! | ||
| Line 34: | Line 40: | ||
પોરો ખાતો ધજા ધર્મની ફરકાવીને | પોરો ખાતો ધજા ધર્મની ફરકાવીને | ||
જતો ગામ પરગામ... | જતો ગામ પરગામ... | ||
પિતાના શ્રમિત દેહના સુખના સાક્ષી બને તારકો, | પિતાના શ્રમિત દેહના સુખના સાક્ષી બને તારકો, | ||
વાત સાંભળું ભવભવ જૂની, | વાત સાંભળું ભવભવ જૂની, | ||
| Line 40: | Line 47: | ||
જાગે ગોધન, પંખી-કલરવ, | જાગે ગોધન, પંખી-કલરવ, | ||
ઊંચે અજવાળાની ઝૂલ! | ઊંચે અજવાળાની ઝૂલ! | ||
મહુડું રસબસ ફૂલ– | મહુડું રસબસ ફૂલ– | ||
ભૂલથી પાની નીચે આવે ના એ જોવાનું, | ભૂલથી પાની નીચે આવે ના એ જોવાનું, | ||
ને સ્હેજ ટેરવે સાહીને લઈ લેવાનું | ને સ્હેજ ટેરવે સાહીને લઈ લેવાનું | ||
એ જીભ થકી જોવાનું મહુડું! | એ જીભ થકી જોવાનું મહુડું! | ||
ભોમ કહે છેઃ સુરા બનાવો | ભોમ કહે છેઃ સુરા બનાવો | ||
મૃતસંજીવની સુરા! | મૃતસંજીવની સુરા! | ||
| Line 50: | Line 59: | ||
ઝણઝણાટ નખશિખ થઈ જશે, | ઝણઝણાટ નખશિખ થઈ જશે, | ||
ભૂમંડળ ચકરાશે. | ભૂમંડળ ચકરાશે. | ||
વનદેવીનાં કર્ણફૂલ | વનદેવીનાં કર્ણફૂલ | ||
કે મોરપિચ્છ | કે મોરપિચ્છ | ||
| Line 73: | Line 83: | ||
(સર્ગ-૯માંથી) | (સર્ગ-૯માંથી) | ||
<nowiki>*</nowiki> | <nowiki>*</nowiki> | ||
શ્રદ્ધાનું તેજ જાગશે? | '''શ્રદ્ધાનું તેજ જાગશે?''' | ||
અનામી ગોત્રનાં બાળો, પાડશે નામ ધીમહી, | અનામી ગોત્રનાં બાળો, પાડશે નામ ધીમહી, | ||
ખોળામાં લઈને સ્નેહે આપશે શર્કરા દહી. | ખોળામાં લઈને સ્નેહે આપશે શર્કરા દહી. | ||
શિશુઓ જય સંગાથે રમે દોડે તરુ ચઢે, | શિશુઓ જય સંગાથે રમે દોડે તરુ ચઢે, | ||
ભલે મેદાન લે માથે, અમી કે સોમ ના લડે. | ભલે મેદાન લે માથે, અમી કે સોમ ના લડે. | ||
અતિથિ સર્વ જોડાતાં સમૂહે પ્રાર્થના થતી, | અતિથિ સર્વ જોડાતાં સમૂહે પ્રાર્થના થતી, | ||
યુવકો બાળકો પ્રેર્યા ઉતારે મળી આરતી. | યુવકો બાળકો પ્રેર્યા ઉતારે મળી આરતી. | ||
અહિંસા સત્ય અસ્તેય અપરિગ્રહ પ્રાર્થના | અહિંસા સત્ય અસ્તેય અપરિગ્રહ પ્રાર્થના | ||
શુદ્ધિ સંતોષ સ્વાધ્યાય તપ ને સૃષ્ટિચાહના | શુદ્ધિ સંતોષ સ્વાધ્યાય તપ ને સૃષ્ટિચાહના | ||
– યમનિતમથી પ્રાપ્ત આત્મદીપ્ત પવિત્રતા | – યમનિતમથી પ્રાપ્ત આત્મદીપ્ત પવિત્રતા | ||
જગવે શિવસંકલ્પો ક્રિયાથી દૃઢ જે થતા. | જગવે શિવસંકલ્પો ક્રિયાથી દૃઢ જે થતા. | ||
| Line 87: | Line 101: | ||
દૂર સુદૂરથી આવ્યાં કિશોરો-યુવકો મળે. | દૂર સુદૂરથી આવ્યાં કિશોરો-યુવકો મળે. | ||
પ્રવાસે જાગતી મૈત્રી ચિત્તની ક્ષિતિ વિસ્તરે. | પ્રવાસે જાગતી મૈત્રી ચિત્તની ક્ષિતિ વિસ્તરે. | ||
“ચાલો જોવા નદી-ભૂમિ પ્રાણને નિત્ય પોષતી, | “ચાલો જોવા નદી-ભૂમિ પ્રાણને નિત્ય પોષતી, | ||
સાચવે સર્જના-ઊર્જા કાલગર્તા-ઉગારતી. | સાચવે સર્જના-ઊર્જા કાલગર્તા-ઉગારતી. | ||
લતાઓ – વૃક્ષનાં નામો જણાવે સોમ ચાલતાં, | લતાઓ – વૃક્ષનાં નામો જણાવે સોમ ચાલતાં, | ||
શિલાલેખરૂપે સ્વપ્નાં સૂતેલાં થાય જાગતાં. | શિલાલેખરૂપે સ્વપ્નાં સૂતેલાં થાય જાગતાં. | ||
નદીકાંઠે હતા પૂર્વે દુર્ગ સ્થાપત્ય-શિલ્પના, | નદીકાંઠે હતા પૂર્વે દુર્ગ સ્થાપત્ય-શિલ્પના, | ||
વીરસિંહ જુએ ધ્યાનેઃ જાગતી ભવ્ય કલ્પના. | વીરસિંહ જુએ ધ્યાનેઃ જાગતી ભવ્ય કલ્પના. | ||
વિમાસેઃ ‘ના વિચાર્યું મેં તોડવા-જોડવા વિશે.’ | વિમાસેઃ ‘ના વિચાર્યું મેં તોડવા-જોડવા વિશે.’ | ||
ભગ્ન દેરે ચીંધે સોમઃ માતૃકા મધ્યમાં દીસે. | ભગ્ન દેરે ચીંધે સોમઃ માતૃકા મધ્યમાં દીસે. | ||
સર્જાયાં યુક્ત કર્મોથી સભ્યતાનાં મહાલયો, | સર્જાયાં યુક્ત કર્મોથી સભ્યતાનાં મહાલયો, | ||
જ્ઞાન-વિજ્ઞાનના યોગે રચાતાં ભાવિ સંકુલો. | જ્ઞાન-વિજ્ઞાનના યોગે રચાતાં ભાવિ સંકુલો. | ||
| Line 100: | Line 119: | ||
હતી ‘ઉત્કર્ષ’ની કાલે બંધ ઊંચી ઇમારતો. | હતી ‘ઉત્કર્ષ’ની કાલે બંધ ઊંચી ઇમારતો. | ||
થશે ઓરાગ્યનું ધામ – દાતા છદ્મ જણાવતો. | થશે ઓરાગ્યનું ધામ – દાતા છદ્મ જણાવતો. | ||
સ્તબ્ધ છે વીર, ના સોમ, અમીની એ જ ધારણાઃ | સ્તબ્ધ છે વીર, ના સોમ, અમીની એ જ ધારણાઃ | ||
સંપત્તિ બનતી લક્ષ્મી પામતાં ઈશપ્રેરણા. | સંપત્તિ બનતી લક્ષ્મી પામતાં ઈશપ્રેરણા. | ||
| Line 108: | Line 128: | ||
પંખીનાં પગલાં પાડે સ્વસ્તિકો શ્વેત રેતમાં | પંખીનાં પગલાં પાડે સ્વસ્તિકો શ્વેત રેતમાં | ||
કાંઠાનાં વૃક્ષનાં બિંબો રમાડે જલ હેતમાં! | કાંઠાનાં વૃક્ષનાં બિંબો રમાડે જલ હેતમાં! | ||
વીરસિંહ બની મુગ્ધ દેખતાં સર્વમાં ભળે, | વીરસિંહ બની મુગ્ધ દેખતાં સર્વમાં ભળે, | ||
સૃષ્ટિસૌંદર્યના ધ્યાને આંખમાં શાંતિ ઊતરે. | સૃષ્ટિસૌંદર્યના ધ્યાને આંખમાં શાંતિ ઊતરે. | ||