યુગવંદના/કોણ ગાશે!
મા, તારી કોણ ગાશે
પલપલ ઇતિહાસે ભરી બારમાસી?
મેં તો શ્રદ્ધાવિહોણે
પ્રથમ મુહૂર્તે કીધી’તી ક્રૂર હાંસી:
આજે એ હાસ્ય મારાં
પૂજનફૂલ બની સર્વ પાછાં વળ્યાં છે;
આજે ગર્વી જનોનાં
મદછક વચનો અશ્રુધારે ગળ્યાં છે.
શી રીતે જાગિયો આ
અજગર સરખો સુપ્ત તોતિંગ દેશ?
કોની ફૂંકે રુઝાયા
દિલદિલ ભરિયા ક્લેશ-ધિક્કાર-દ્વેષ?
કોણે આ ભસ્મપુંજે
નવીન જીવનની ચેતના-છાંટ છાંટી?
મુર્દાંમાં પ્રાણ ફૂટ્યા:
મુલકમુલકની વિસ્મયે આંખ ફાટી!
કોનાં વીરત્વ ગાવાં? –
ઘર ઘર થકી જે કેદખાને દટાયા?
– કે લાઠીને પ્રહારે
અણડગ રહિયા જે ધરી પુષ્પકાયા?
ગાઉં કોના પતિને?
શત દુ:ખ સહતી કોણ સહચારિણીને?
કોને ગાઉં – ન ગાઉં –
અગણિત મહીંથી એકને તારવીને?
કોનાં વીરત્વ ગાવાં? –
નથી નથી નીરખ્યાં ખેતરો ભસ્મીભૂત;
દીઠાં ના ગામડાં, જ્યાં
અકથ પ્રલયલીલા રમ્યા કાળદૂત.
ભૂમિના બેટડાઓ!
શત શત સિતમો લ્હેરથી ઝીલનારા!
ત્રૂટી - ફૂટી કવિતા
ક્યમ કરી કથશે શૌર્ય મૂંગાં તમારાં?
મા! તેં તો રંગ રાખ્યો:
પ્રથમ વખત તેં મુક્તિનો સ્વાદ ચાખ્યો;
‘બી ના! બી ના!’ પુકારી
નિજ શિશુજનને ભવ્ય પેગામ ભાખ્યો.
‘તેં સાધ્યું કાંઈયે ના!’
– કહી કદી અધીરો આપશે ક્રૂર મેણું;
કે’જે પ્રત્યુત્તરે કે –
‘અભય બની પ્રજા: લૈશ હું સર્વ લેણું.’
જાગ્યો મારો વિરાટ:
અમીભર નયનો ઊઘડ્યાં – લોક જાગ્યો!
પૃથ્વીનું ઝેર પીને
અમર બની જતો, જો ત્રિપુરાર જાગ્યો!
જો, એની જાગૃતિને
સકળ જગપ્રજા ભવ્ય સન્માન આપે;
જો, એના વૈરીઓની
વિકલ ભ્રમદશા: બીકથી ગાત્ર કાંપે!
દૂરે દૂરે તથાપિ –
વિજય ગજવવાનું હજુ દૂર ટાણું;
પૂરું ઊગ્યું ન માનું
સકલભયહરા મુક્તિનું રમ્ય વ્હાણું.
ઓ મારા રંક પ્રાણ!
મદછક ન થજે: રાત પૂરી ન વીતી!
જોજે હો માત મારી!
વિજય તણી સુરાપ્યાલી આજે ન પીતી!
૧૯૩૧