સ્થળ : ખુશરોજ મેળાનું આભ્યંતરિક દૃશ્ય. સમય : સંધ્યા.
[માનસિંહજીની બહેન રેવા એકાકી, માળાના ગુચ્છ ધરી રાખીને ઊભી છે. રમણીઓ વિધવિધ વેશ ધરીને ત્યાંથી આવજા કરે છે. મેજ ઉપર ડાબા હાથની કોણી રાખીને ડાબી હથેળી પર લમણું ટેકવી રેવા એ દેખાવ જોઈ રહી છે. તેટલામાં બહુ કીમતી શણગાર સજેલી એક સ્ત્રી આવે છે.]
| સ્ત્રી :
|
આંહીં શું વેચાય છે?
|
| સ્ત્રી :
|
જોઉં એક માળા; શાના ફૂલની છે?
|
| સ્ત્રી :
|
નામ મોટું; પણ માળા નાની છે. આની કેટલી કિંમત?
|
| સ્ત્રી :
|
લ્યો આ પાંચ મહોર; આપો એક માળા. શહેનશાહના ગળામાં પહેરાવી દઈશ.
|
[માળા લઈ જાય છે.]
| રેવા :
|
આ સમ્રાજ્ઞી લાગે છે; પણ શહેનશાહને તો ક્યાંય ન જોયા!
|
[બીજા વેશમાં બીજી સ્ત્રી આવે છે.]
| બીજી સ્ત્રી :
|
આંહીં ફૂલોની માળા મળે છે!
|
| બીજી સ્ત્રી :
|
જોઉં! [જોવા લાગે છે.] આ માળા કયા ફૂલની?
|
| બીજી સ્ત્રી :
|
લ્યો આ પૈસા.
|
[માળા લઈને રવાના થાય છે.]
| રેવા :
|
કેવો અજબ મેળો! એવી એક પણ વસ્તુ નથી કે જે આંહીં ન વેચાતી હોય. કાશ્મીરી શાલ, જયપુરનાં સ્ફટિકનાં વાસણ, ચીનાઈ માટીનાં પૂતળાં, તુર્કસ્તાની જાજમો ને સિંહલદ્વીપના શંખ; બધી ચીજો મળે. આવો મેળો તો કદી નથી જોયો.
|
[ગળામાં માળા પહેરીને અકબર આવે છે.]
| અકબર :
|
આ માળા કોના હાથની ગૂંથેલી?
|
| અકબર :
|
તમે મહારાજા માનસિંહનાં બહેન કે?
|
| અકબર :
|
[સ્વગત] સલીમ આની પાછળ પાગલ બન્યો છે એનું કારણ હવે સમજાયું. ભારતની આવી સામ્રાજ્ઞી બનવાને લાયક તો ખરી! [પ્રકટ] તમારી બીજી માળાઓ જોઉં! આ બધી માળાનું સામટું કેટલું મૂલ?
|
| અકબર :
|
લ્યો આ દામ. હું બધી માળા ખરીદી લઉં છું.
|
[માળા લે છે. દામ આપે છે.]
{{Ps
રેવા : આપ શહેનશાહ અકબર કે!
અકબર : તમે સાચી અટકળ કરી.
[જાય છે.]
દૃશ્યાન્તર
સ્થળ : ખુશરોજ મેળાનું અંદરનું આંગણું. સમય : રાત્રિ.
[નૃત્યગીત : રાગ ભૈરવી]
ઓહો! દીપમાલા પ્હેરી મલકી મલકી આ મહાનગરી રાજે,
ઓહો! નિશીથ પવને ભવને ભવને બાંસુરીના સૂર ગાજે.
આહા! કુસુમ-ગંધ ભભકે મંદ તોરણે સ્થંભે પ્રાંગણે,
ઓહો, રૂપ-સમુદ્ર ઝરૂખે ઝરૂખે છલકી ઊઠ્યો છે આજે. — ઓહો.
ગાય ‘જય જય મોગલરાજ, ભારત ભૂપતિ જય!’
દક્ષિણે નીલ ફેનિલ સિંધુ, ઉત્તરે હિમાલય.
આજ એનું ગૌરવ કરે ગર્જન નગરે નગરે ભુવને,
આજ એને ગૌરવે સુમહોજ્જ્વલ ગગને ગ્રહો વિરાજે. — ઓહો.