કાવ્ય-આચમન શ્રેણી – ન્હાનાલાલ/૩૨. કાઠિયાણીનું ગીત
ન્હાનાલાલ
મ્હારા સાવજશૂરા નાથ
હો ! ત્યારે દેશ કશા પરદેશ !
કેસરઘોળી કંકાવટી, ને કુંકુમઘોળ્યો થાળ;
સૂરજ ! તુજને પૂજશું મ્હારે સૂરજદેવળ પાળ :
આભ ઢળ્યાં ધરતી ઉરે, ત્ય્હાં ગોરંભે કાંઈ ગીર;
કુંજે બોલે મોરલો, મ્હારે હૈયે નણદલવીર :
રાતે ઊઘડે પોયણાં, ને દિવસે કમળની વેલ;
ભાદર ભરજોબન ભરી, એવી મુજ હૈયાની હેલ :
ઊંચો ગઢ અલબેલડો, પડખે ચારણના નેહ;
ઝીણી ઝબૂકે વીજળી, મ્હારે ઝીણા વરસે મેહ :
સાતમે માળ અટારીએ કાંઈ આછા વાય સમીર;
જીમી મ્હારી હેલે ચ્હડી, મ્હારાં ઝૂલે આછાં મલીર :
આડાં ન આવે ઝાડવાં, એવા લાંબા લાંબા પંથ;
માણકીએ ચ્હડી આવશે મ્હારો સૂરજમુખો કંથ :
નેણથી ભાલા છોડતો, કાંઈ આંકડિયાળા કેશ;
ધણ વાળીને વળશે મ્હારો કંથડ જોબનવેશ :
આભ ઝીલીને રેવત ઊભો, ફરતો ગિરિનો સાથ;
વનમાં ગાજે કેસરી, કાંઈ ધીંગાણે મુજ નાથ :
કસુંબલ-રાતી આંખડી, રોમેરોમ ઢીંગલનાં દૂધ;
બળબાહુમાં બરછી ઊછળે, ઢાલે ઢળકે જુદ્ધ :
સાગર સમ સોરઠ તણી રે હિલોળા લેતી ભોમ;
ભરતીને પૂર પધારશે મ્હારો છેલડ જળને જોમ :
ભાલે ટમકે ટીલડી, મ્હારે હાથે હેમત્રિશૂળ;
સિંદૂરે છાંટી ચૂંદડી, મ્હારાં સોહે સૂરજકુળ :
આશભરી અલબેલડી રે હીંચે હિંડોળાખાટ;
પિયુના પંથ નિહાળતી કાંઈ વ્હાલમની જુએ વાટ :
આઘા ગીરના ડુંગરા, એથી આઘેરો ગુજરાત;
રંગભીના ! હવે આવજો, મ્હારી સૂની માઝમ રાત :
(ન્હાનાલાલનાં શ્રેષ્ઠ કાવ્યો, પૃ. ૬૯-૭૦)