ઓખાહરણ/કડવું ૩: Difference between revisions

From Ekatra Wiki
Jump to navigation Jump to search
(Created page with "{{SetTitle}} {{Heading|કડવું ૩|}} <poem> {{Color|Blue|[બળપ્રાપ્તિ પછી બાણાસુરને યુધ્ધ-ઉન્માદ જ...")
 
No edit summary
Line 6: Line 6:




રાગ આશાવરી
:::::'''રાગ આશાવરી'''
 
વર આપી વળ્યા વિષધારી રે, સહસ્ર ભુજ પામ્યો અહંકારી રે,
વર આપી વળ્યા વિષધારી રે, સહસ્ર ભુજ પામ્યો અહંકારી રે,
ખૂંખારી ઘેર ચાલ્યો ખભો થાબડી રે, ગતિ તાપસની આવડી રે; ૧  
ખૂંખારી ઘેર ચાલ્યો ખભો થાબડી રે, ગતિ તાપસ<ref>તપસ્વી</ref>ની આવડી રે; ૧  


અભિમાની બોલતો મુખે રે, ‘હું તો રાજ્ય કરું હવે સુખે રે,  
અભિમાની બોલતો મુખે રે, ‘હું તો રાજ્ય કરું હવે સુખે રે,  
Line 15: Line 14:
::::'''ઢાળ'''
::::'''ઢાળ'''
પાયે લાગી પ્રજા પુરની, આવી મળ્યો પરધાન;  
પાયે લાગી પ્રજા પુરની, આવી મળ્યો પરધાન;  
સહસ્ર ભુજ પામ્યો, અંબુજ - ફાલ્યાં - સરોવર સમાન. ૩  
સહસ્ર ભુજ પામ્યો, અંબુજ<ref>અંબુજ-કમળ</ref> - ફાલ્યાં - સરોવર સમાન. ૩  


જાણે જુગ્મ વડની ડાળ ફૂટી, એમ હસ્ત રાજા તણા,  
જાણે જુગ્મ વડની ડાળ ફૂટી, એમ હસ્ત રાજા તણા,  
Line 27: Line 26:


મંત્રી સાથે વઢવું માગે, થાબડે બહુ નિજ અંગ;  
મંત્રી સાથે વઢવું માગે, થાબડે બહુ નિજ અંગ;  
માતંગ મારે, વળી પછાડે, પર્વતશૃંગ. ૭
માતંગ<ref>માતંગ-હાથી</ref> મારે, વળી પછાડે, પર્વતશૃંગ. ૭


ભરાવે બાથ ને હાથ ઝાટકે, મુખે ભાખે મેઘને સ્વર,  
ભરાવે બાથ ને હાથ ઝાટકે, મુખે ભાખે મેઘને સ્વર,  
વઢનાર પાખે બાણને શરીર પ્રગટ્યો પરાક્રમ-જ્વર. ૮
વઢનાર પાખે<ref>પાખે-સિવાય</ref> બાણને શરીર પ્રગટ્યો પરાક્રમ-જ્વર<ref> જ્વર-તાવ-ઉન્માદ</ref>. ૮


ગણ-ગાંધર્વને અપ્સરા સાથે કૈલાસ ગયો રાજન,  
ગણ-ગાંધર્વને અપ્સરા સાથે કૈલાસ ગયો રાજન,  
Line 41: Line 40:
ચંગ, મૃદંગ, ઉપંગ ને વીણા, શબ્દ એકઠા હોય. ૧૧
ચંગ, મૃદંગ, ઉપંગ ને વીણા, શબ્દ એકઠા હોય. ૧૧


મહાદેવ રસમગ્ન હુવા, રાજાને થયા તુષ્ટમાન,  
મહાદેવ રસમગ્ન હુવા, રાજાને થયા તુષ્ટમાન<ref> તુષ્ટમાન-પ્રસન્ન</ref>,  
બાણાસુરને કહે ઉમિયાવર, ‘માગ માગ વરદાન.’ ૧૨
બાણાસુરને કહે ઉમિયાવર, ‘માગ માગ વરદાન.’ ૧૨


Line 58: Line 57:


ત્યારે બાણાસુરને શુદ્ધ આવી, ‘મેં માગ્યો શરાપ,  
ત્યારે બાણાસુરને શુદ્ધ આવી, ‘મેં માગ્યો શરાપ,  
કકડા કરી કર કાપશે તે કેમ ખમાશે અદાપ?’ ૧૭
કકડા કરી કર કાપશે તે કેમ ખમાશે અદાપ<ref>અદાપ-ત્રાસ-વેદના</ref>?’ ૧૭


ભૂપ ભણે ‘સાંભળીએ, સ્વામી! તમ વચન થશે પ્રમાણ,
ભૂપ ભણે ‘સાંભળીએ, સ્વામી! તમ વચન થશે પ્રમાણ,
Line 68: Line 67:
::::'''વલણ'''
::::'''વલણ'''
ગડગડશે શત્રુ મેઘની પેરે,’ નગર વળાવ્યો સોય રે,  
ગડગડશે શત્રુ મેઘની પેરે,’ નગર વળાવ્યો સોય રે,  
બાણાસુર પછે અહરનિશ તે ધર્મધજા સામું જોય રે. ૨૧
બાણાસુર પછે અહરનિશ<ref>અહર્નિશ-રાતદિવસ</ref> તે ધર્મધજા સામું જોય રે. ૨૧
</poem>
</poem>



Revision as of 07:38, 2 November 2021

કડવું ૩

[બળપ્રાપ્તિ પછી બાણાસુરને યુધ્ધ-ઉન્માદ જાગે છે. ત્રણેય ભુવનમાં સમોવડિયો યોધ્ધો ન મળતાં ફરીથી શિવ પાસે ‘તમે વઢો કાં વઢનાર આપો’ - એવું વરદાન માંગતાં શિવજી ‘પુત્રી તારીનો વડસસરો તારા મદને હણશે’ એવો શાપ આપે છે.]


રાગ આશાવરી
વર આપી વળ્યા વિષધારી રે, સહસ્ર ભુજ પામ્યો અહંકારી રે,
ખૂંખારી ઘેર ચાલ્યો ખભો થાબડી રે, ગતિ તાપસ[1]ની આવડી રે; ૧

અભિમાની બોલતો મુખે રે, ‘હું તો રાજ્ય કરું હવે સુખે રે,
હું તો અમર થયો એણી પેર રે,’ તપશ્ચર્યા કરી આવ્યો ઘેર રે. ૨
ઢાળ
પાયે લાગી પ્રજા પુરની, આવી મળ્યો પરધાન;
સહસ્ર ભુજ પામ્યો, અંબુજ[2] - ફાલ્યાં - સરોવર સમાન. ૩

જાણે જુગ્મ વડની ડાળ ફૂટી, એમ હસ્ત રાજા તણા,
પોહોંચેપોહોંચા ઝગમગે, જાણે શેષનાગની ફણા. ૪

એક-એક હસ્તે સહસ્ર હસ્તીનું બળ, વસુધાતલ વશ કીધું.
નાગ વર્ગ ને સ્વર્ગ જીત્યું, રાજ્ય એક છત્રે લીધું. ૫

ચોસઠ દેશ ને ચાર દિશા, બાણે વર્તાવી આણ,
પગે પ્રથવી ધ્રૂજતી, મુખે ‘જુદ્ધ’ વદતો વાણ. ૬

મંત્રી સાથે વઢવું માગે, થાબડે બહુ નિજ અંગ;
માતંગ[3] મારે, વળી પછાડે, પર્વતશૃંગ. ૭

ભરાવે બાથ ને હાથ ઝાટકે, મુખે ભાખે મેઘને સ્વર,
વઢનાર પાખે[4] બાણને શરીર પ્રગટ્યો પરાક્રમ-જ્વર[5]. ૮

ગણ-ગાંધર્વને અપ્સરા સાથે કૈલાસ ગયો રાજન,
જઈ બાણાસુરે શંકરને દ્વારે નૃત્ય માંડ્યું રાખી મન. ૯

થૈથૈેકાર ઘમકાર ઘુઘરડાં, અબળા પાગ માંડે ઠમઠમતા,
મંદિરથી મહાદેવ નીસર્યા, રામાની પેરે રમતા; ૧૦

અસુર, ઈશ્વર ને અપ્સરા નાચે, અમર ઇંદ્રાદિક જોય,
ચંગ, મૃદંગ, ઉપંગ ને વીણા, શબ્દ એકઠા હોય. ૧૧

મહાદેવ રસમગ્ન હુવા, રાજાને થયા તુષ્ટમાન[6],
બાણાસુરને કહે ઉમિયાવર, ‘માગ માગ વરદાન.’ ૧૨

રાય કહે, ‘સ્વામી! પ્રથમ મુને તમે સહસ્ર આપ્યા હસ્ત.
તે ભુજબળ મારું કોણે ન ભાંગ્યું, મેં જીત્યા લોક સમસ્ત. ૧૩

સ્વામી! બળ આપ્યું તો જોદ્ધો આપો, એટલું માગવું મારે,
તમે વઢો કાં વઢનાર આપો, જે ભુજનો ભાર ઉતારે.’ ૧૪

ત્યારે રીસ ચઢી ઈશ્વરને, ‘માગતાં ચૂક્યો મૂરખ;
જા, ભુજબળ તારું ભાંગશે ત્રિલોક-પૂજનિક પુરખઃ ૧૫


પુત્રી તારીનો વડસસરો તે તારા મદને હણશે,
થડ થકી તે કર તારાના કકડે કુકડા કરશે. ૧૬

ત્યારે બાણાસુરને શુદ્ધ આવી, ‘મેં માગ્યો શરાપ,
કકડા કરી કર કાપશે તે કેમ ખમાશે અદાપ[7]?’ ૧૭

ભૂપ ભણે ‘સાંભળીએ, સ્વામી! તમ વચન થશે પ્રમાણ,
એટલું માગું : શત્રુ આવતાં આગળથી થાયે જાણ.’ ૧૮

શિવ કહે, ‘તારી ધર્મધજા આફણિયે ભાંગી પડશે,
તે વારે તું નિશ્ચે જાણજે, શત્રુ આવી ગડગડશે. ૧૯

વલણ
ગડગડશે શત્રુ મેઘની પેરે,’ નગર વળાવ્યો સોય રે,
બાણાસુર પછે અહરનિશ[8] તે ધર્મધજા સામું જોય રે. ૨૧



  1. તપસ્વી
  2. અંબુજ-કમળ
  3. માતંગ-હાથી
  4. પાખે-સિવાય
  5. જ્વર-તાવ-ઉન્માદ
  6. તુષ્ટમાન-પ્રસન્ન
  7. અદાપ-ત્રાસ-વેદના
  8. અહર્નિશ-રાતદિવસ