કથાચક્ર/૫: Difference between revisions

કથાચક્ર/૫ (view source)

Revision as of 10:20, 30 June 2021

9,796 bytes added , 10:20, 30 June 2021

no edit summary

MeghaBhavsar

18,450

edits

@@ Line 2: / Line 2: @@
 {{Heading|૫ | સુરેશ જોષી}}
+{{Poem2Open}}
+ઘરની આજુબાજુમાંના વૃક્ષપરિવારને એ ઓળખે છે: પશ્ચિમ તરફનો એ વડ, એની ડાળ પર એક વાર જોયેલો ઊડપંખ સાપ, દક્ષિણ તરફની આમલી, આંગણામાંનાં બકુલ – એની વચ્ચેનો હીંચકો હવે નથી, ને છતાં એ બકુલોની વચ્ચેના ખાલી અવકાશમાં જાણે હવા હીંચકા ખાતી દેખાય છે. એ બધું જોતો હોય છે ત્યાં ઉપરની બારીએથી કોઈ એને સાદ દઈને બોલાવે છે. ‘ઉપર આવો ને, દાદર આ તરફ છે.’
+હવે એને પાછા વળી જવાનું ઠીક નહીં લાગ્યું. એ દાદર તરફ વળ્યો. દાદરના ખૂણામાં જૂનાં ફાનસોનો ઢગલો – આંધળી આંખોનો ઉકરડો – એણે જોયો. સાંજને વખતે એ બધાં ફાનસો સળગાવાતાં ને ઘરમાં તથા બહાર સૌ સૌને સ્થાને મૂકવામાં આવતાં. દિવસના વિસ્તરેલી બાળકોની દુનિયા આ દીવાઓના તેજવિસ્તારની સીમામાં રાતે પુરાઈ જતી. રાતનો નકશો હવે એટલો સ્પષ્ટ રહ્યો નથી – દિવસે રાત, ને રાતે દિવસ…
+‘શું જુઓ છો?’
+‘કશું નહીં.’
+‘તમને કાકા બોલાવતા હતા.’
+આ વાક્ય બોલતી કન્યાને એ જોઈ રહ્યો હતો. હશે વીસબાવીસની. એનામાં કશીક અસ્વસ્થતા હતી. કશુંક છુપાવીને બેઠા પછી કોઈક આવીને એ શોધી કાઢે એવી અપેક્ષાની એનામાં અધીરતા હતી. એની આંખો અહીંતહીં ઊડાઊડ કર્યા કરતી હતી. એને જોતાં એ સહેજ ઊભો રહી ગયો. એના ભાગ્યચક્રની ત્રિજ્યા એ કન્યાની જીવનરેખાથી તો ક્યાંય દૂર નીકળી ગઈ હતી, ને તેમ છતાં, કદાચ એવું હતું તે કારણે જ, એ દૂર સરીને અસ્વસ્થતાના મધુર રૂપને જોઈ રહ્યો હતો. એને અવાક્ ઊભેલો જોઈને કન્યાને શું કરવું તે સૂઝ્યું નહીં. એ પૂછી બેઠી: ‘તમે કોને શોધો છો?’ એ પ્રશ્નને એણે મનમાં બેચાર વખત આમથી તેમ ફેરવી જોયો. એ કોને શોધતો હતો તે એને પોતાને જ સમજાયું નહીં. પોતાના મનમાં એ આ બધી ગડભાંજમાં પડ્યો હતો તે દરમ્યાન એ કન્યા કશુંક પૂછતી ગઈ, એનો એ મિતાક્ષરી જવાબ આપ્યે ગયો. એની આ અન્યમનસ્કતાનો સ્વાદ લેવાને જ એ ઘડીભર આ સ્થિતિને ટકાવી રાખવા મથવા લાગ્યો. પણ આથી એમાંથી સ્વાભાવિકતા ચાલી ગઈ. કશુંક બોલવા ખાતર એણે પ્રશ્નનો દોર પોતાના હાથમાં લીધો:
+‘તું મને ઓળખે છે?’
+‘હા, તમારું નામ તો સાંભળ્યું છે.’
+‘કોણે કહ્યું?’
+‘અહીં તો બધાં તમને ઓળખે છે. તમે નાના હતા ત્યારે અહીં જ હતા ને?’
+‘હા.’
+‘પછી?’
+‘પછી? પછી અહીં નહોતો.’
+‘તો ક્યાં હતા?’
+‘મોટાં શહેરોમાં, કોલેજોમાં – જ્યાં રખડી શકાય ત્યાં.’
+‘હવે રખડવાનું પૂરું થયું?’
+‘કોને ખબર?’
+‘તમને નથી ખબર?’
+‘એ જાણવા જ તો રખડું છું.’
+‘તમે તો એવો જવાબ આપો છો કે એનું કશું મોંમાથું જ હાથમાં આવતું નથી!’
+‘મને જવાબ આપતાં બરાબર આવડતું જ નથી.’
+‘હું પૂછું છું તેનો જવાબ આપ.’
+‘મારી પાસે જવાબ સિવાય કશું લેવા જેવું જ તને નથી લાગતું, ખરું ને?’
+‘વારુ, તારે શું આપવું છે?’
+‘એ હું આપી ચૂક્યો હોઉં તો?’
+‘કોને?’
+‘કોને? તને સ્તો,બીજા કોને?’
+‘તો હું કેમ જાણતી નથી?’
+‘એનો જવાબ હું શી રીતે આપું?’
+‘તેં આપ્યું છે તેની સાબિતી શી?’
+‘તું પોતે.’
+‘ચાલાકી બતાવીને વાત ઉડાવીશ નહીં. હું કહું તેનો જવાબ આપ.’
+‘વારુ પૂછ.’
+‘તું કેમ અહીંથી ચાલ્યો જાય છે?’
+‘અભિમન્યુના કોઠાની વાત જાણે છે?’
+‘એનું શું છે?’
+‘જંદિગીમાં દરેકને એ અભિમન્યુકર્મ કરવાનું માથે આવે છે.’
+‘તો તું પણ એવું પરાક્રમ કરવા નીકળ્યો છે?’
+‘હા, જો પાછો વળું તો જયતિલક કરીશ ને?’
+‘– જો પાછો વળું તો – એમ કેમ કહે છે?’
+‘અભિમન્યુની વાત ભૂલી ગઈ?’
+‘જા, મારે એવી વાત નથી સાંભળવી.’
+‘તો?’
+‘તું જાણે છે, અભિમન્યુને તો ઉત્તરા હતી.’
+‘હા.’
+‘તારે કોઈ છે ખરી?’
+‘એક અભિમન્યુના અનુભવ પછી છ કોઠાનું જ જ્ઞાન ધરાવનાર કોઈને ઉત્તરા હવે વરતી નથી.’
+‘ઉત્તરાની વાત તું શું જાણે?’
+‘ઉત્તરાએ જ મને કાનમાં કહી હોય તો?’
+‘તારે મને સંતાપવી જ છે, એમ ને?’
+‘ના, સંતાપવી નથી, માટે તો જાઉં છું.’
+‘એવો ઉપકાર મારા પર લાદવાની કશી જરૂર નથી.’
+‘તેં મારા પર શું શું લાદ્યું છે તેની તને ખબર છે?’
+‘ના, શું?’
+‘હું નહીં કહું.’
+‘વળી જીદ પકડી ને?’
+‘તો શું તારો હાથ પકડું?’
+કન્યા એને આશ્ચર્યથી જોઈ રહી. પછી: ‘નહીં આવડતું હોય તો શીખી લો ને!’ કન્યાની અકૈતવ ધૃષ્ટતા એને હૃદ્ય લાગી. એ હસીને બોલ્યો: ‘ચાલો શરૂ કરીએ.’
+સ્ત્રીસહજ દક્ષતાથી એ આ ક્રીડામાં રસ લેવા લાગી. એ ધીમે ધીમે અન્યમનસ્ક બનીને દૂર સરી ગયો. પણ દૂર સરીને એ ક્યાં જઈ શકે એમ હતું? આ ઘર – એમાં બાર વર્ષો પહેલાંના એના અથડાતા ફરતા અવાજનાં પ્રેત – એને એ આજે ઓળખી શકે ખરો? એને પોતાની અંદર કશીક અપારદર્શકતાનો સીસાના જેવો ભાર વર્તાતો હતો. એ ભારમાં અત્યાર સુધીની બધી વદાય, બધાં મૌન, બધાં શૂન્યનો પૂરો સરવાળો હતો. એ ભાર જ એને પુષ્ટ કરતો હતો. એનાથી જ એ દૃઢ પગલે ચાલી શકતો હતો. પણ ચાલીને એ ક્યાં જતો હતો?… ભૂરો ઘોડો કૂદીકૂદીને ઊછળે છે, એને મોઢે ફીણ વળે છે, એ ફીણને ચાટવા સાપ જીભ બહાર કાઢે છે…
+{{Poem2Close}}