રચનાવલી/૧૩૩: Difference between revisions

‘રત્નાવલી'નું નાટ્યવસ્તુ આવું છે. કોઈ સિદ્ધપુરુષ ભવિષ્યવાણી કરે છે કે સિંહલેશ્વર વિક્રમબાહુની કન્યા રત્નાવલીને જે કોઈ પરણશે તે ચક્રવર્તી રાજા થશે. આ સાંભળીને કૌસંબીના પ્રધાન યોગન્ધરાયણ એક યોજના કરે છે અને પોતાના રાજા ઉદયન સાથે રત્નાવલી પરણે એ માટે ઉદયનની વર્તમાન પ્રૌઢ રાણી ‘વાસવદત્તા બળી મરી છે' એવા સમાચાર ફેલાવી વિક્રમબાહુ પાસેથી રત્નાવલીને મેળવે છે. પણ રસ્તામાં વહાણ તૂટી જતાં પાટિયાને આધારે બચી ગયેલી રત્નાવલી કૌસંબીના કોઈ વેપારી દ્વારા કૌસંબી પહોંચે છે. પ્રધાન યોગધરાયણ એને ‘સાગરિકા તરીકે ઓળખાવી રાણી વાસવદત્તાની દાસી તરીકે મૂકે છે. મદનમહોત્સવમાં રાજા ઉદયન અને સાગરિકા પરસ્પરથી આકર્ષાય છે, ત્યાં પહેલો અંક પૂરો થાય છે.  

નાટકમાં બીજા અંક દરમ્યાન ચિત્રનો ઉપયોગ અને સારિકા દ્વારા આખીને આખી વાતચીતનું જેમનું તેમ પુનરાવર્તન ઉદયનને અને સાગરિકાને નજીક લાવવા સહાય કરે છે એ આખો નાટ્યપ્રપંચ રસ પડે તેવો છે. એ જ રીતે ત્રીજા અંકમાં એકાન્ત મિલન માટે સાગરિકાને મળવા જતો ઉદયન ગતિશીલ અંધકારનું અને એનો મિત્ર વસન્તક આકારલક્ષી અંધકારનું વર્ણન કરે છે તે આકર્ષક છે. વસન્તક કહે છે : ‘અહીં અંધકારનો સમૂહ આછાં વૃક્ષોની વનરાજીને ઘાટી બનાવે છે અને ગાઢ કાદવ ચોપડાવેલા પુષ્ટ ડુક્કર કે ભેંસ જેવો આકાર ઉપસાવે છે.' ઉદયનનું વર્ણન જુઓ : ‘સાંજ પડતાં પૂર્વ દિશામાં અંધકાર વ્યાપવા માંડે છે. ધીમે ધીમે અંધકાર પ્રસરતાં પર્વત, વૃક્ષો અને નગરના જુદા જુદા ભાગો દેખાતાં બંધ થાય છે. આ ઉપરાંત મિત્ર વસન્તકને રસ્તો દેખાતો નથી તો રાજા ઉદયન જુદાં જુદાં વૃક્ષોની ગંધ દ્વારા માર્ગને પ્રત્યક્ષ કરે છે.